ЭКСТРАКТИВ ДИСТИЛЛЯЦИЯЛАУ

ЭКСТРАКТИВ ДИСТИЛЛЯЦИЯЛАУ, экстрактив ректификация, ҡайнау т‑раһы яҡын булған, сағыштырмаса түбән осоусан (азеотроп аналогы) компоненттарҙың углеводород ҡатышмаларын (башлыса газ) бүлеү процесы. Селектив эреткестә (ҡара: Экстрагенттар) компоненттарының төрлөсә эреүенә нигеҙләнә, унда уларҙың сағыш­тырмаса осоусанлығы арта; эреткестең ҡыуҙырыла торған компоненттар м‑н ҡатнашыуы аппаратура торошона тәьҫир итә. Бер һәм ике баҫҡыслы Э.д. айырыла. Ректификация колонналарында (колонна тибындағы аппараттар; ҡара: Масса алмаштырыу аппараттары) үткәрелә: эреткес өҙлөкһөҙ рәүештә нығытыусы (өҫкө) өлөшкә айыра торған ҡатышманы ин­дереү өлөшөнән өҫтәрәк бирелә; эреткес м‑н контакт булғанда күтәрелеүсе ағым — тиҙ осоусан, түбән төшөүсе ағым ауыр осоусан компоненттар м‑н байый һәм эреткес м‑н бергә тулы (аҫҡы) өлөшөнән сығарыла, шунан улар айырым колоннала айырыла. Пропан‑пропилен, бутан‑бутилен ҡатышмаларын бүлеү, бутанды дегидрирлау йәки С₄ фракцияһы пиролизы продукттарынан 1,3‑бутадиенды, С₅ фракцияһы пиролизы йәки изопентан, ксилол, стиролды дегидрирлау продукттарынан изопрен һәм пиперилен, С₈ фракцияһы пиролизының шыйыҡ продукттарынан этилбензол алыу, толуолды таҙартыу өсөн; экстрагент сифатында — ацетонитрил, диметилформамид; экстрагенттарҙың гидролизын һәм сикләнмәгән берләш­мәләрҙең полимеризацияһын баҫыу өсөн ингибиторҙар ҡулланыла. Башҡортостанда 20 б. 60‑сы йй. изопрен каучук етештереү б‑са Стәрлетамаҡ тәж.‑сәнәғәт з‑дында (ҡара: Стәрлетамаҡ нефтехимия заводы) Э.д. ысулы м‑н С₅ углеводородтарын айырыу ысулы өйрәнелә (Н.В. Захарова, А.Г.Лиакумович, Ю.И.Мичуров һ.б.), изопентанды экстрактив ректификациялауҙың технологик схемаһы эшләнә, ул 70‑се йй. Стәрлетамаҡ синтетик каучук з‑дында (ҡара: “Каучук”) производствоға индерелә.

А.Г.Лиакумович

Тәрж. Э.М.Юлбарисов