ЭЛЕКТРОСТАНЦИЯ

ЭЛЕКТРОСТАНЦИЯ, энергияның башҡа төрҙәрен электр энергияһына (ҡайһы берҙә йылылыҡ энергияһына) үҙгәрткән пр‑тие йәки энергия ҡулайламаһы. Энергия сығанағы төрө б‑са атом Э., гидроэлектростанциялар, ел, һыу ҡалҡыу энергияһын файҙаланған, ҡояш, йылылыҡ Э.; яғыулыҡ төрө б‑са — газ, шыйыҡ һәм ҡаты яғыулыҡта эшләгән һ.б.; тәғәйенләнеше б‑са — берләштерелгән электр энергияһы селтәрҙәре, ведомство (пр‑тиеларҙы энергия м‑н автономиялы тәьмин итеү), урындағы йәки локаль (айырым объекттарҙы), технологик (суднолар, самолёттар һ.б.); стационар (ҡеүәте бер нисә млн кВт тиклем) һәм күсмә (10 мең кВт тиклем) Э. айырыла. Башҡортостанда беренсе йылылыҡ Э. 1898 й. Өфөлә инженер Н.В.Коншин тарафынан төҙөлә (560 кВт; утын ярҙамында эшләй). 1927 й. Өфө кантоны Топорнин а. (хәҙ. БР‑ҙың Кушнаренко р‑ны Кушнаренко а.) Э. (360 кВт; торф), 1931 й. — Өфөлә тәүге пар турбиналы Э. (4 мең кВт; күмер, ағас ҡалдыҡтары), 1936 й. — Ишембайҙа шыйыҡ яғыулыҡта эшләгән тәүге (15 мең кВт; мазут) Үҙәк Э. сафҡа индерелә. Республикала электр энергияһының яҡынса 97%‑ын (РФ‑та һәм донъяла 50%‑тан ашыу) йылылыҡ Э. (ҡара: Ҡарман ДРЭС‑ы, Өфө ТЭЦ‑тары, Салауат ТЭЦ‑ы, Стәрлетамаҡ ТЭЦ‑ы һ.б.), яҡынса 3%‑ын ГЭС‑тар (Йомағужа ГЭС‑ы, Павловка ГЭС‑ы һ.б.) һәм ел Э. (ҡара: Яңыра торған энергия сығанаҡтары) эшләп сығара. Өфө агрегат производство берекмәһендә В.А. Чигвинцев етәкс. УМЗ‑41 двигателдәре базаһында бензинда автоном эшләгән АБЗ‑220В (ҡеүәте 3 кВт; 1994—98), АБ2‑230В (2 кВт; 1998—2002), АБ4‑230В (4 кВт; 2000—04) бәләкәй Э. уйлап табыла һәм сығарыла. Э. хеҙмәтләндереү б‑са белгестәр Авиация техник университетында һәм Яғыулыҡ‑энергетика колледжында әҙерләнә. Шулай уҡ ҡара: ГОЭЛРО, Икенсел яғыулыҡ‑энергетика ресурстары, Йомағужа һыуһаҡлағысы, Теплоэлектроцентраль.

Ш.Р.Әбдерәшитов

Тәрж. Р.Ғ.Ғилманов