ЙӘНБУХТИНА Әлмирә Ғәйнулла ҡыҙы

ЙӘНБУХТИНА Әлмирә Ғәйнулла ҡыҙы (28.7.1938, Өфө — 20.11.2018, шунда уҡ), сәнғәт белгесе. Сәнғәт ғилеме д‑ры (2004), проф. (2004). БР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2006). Рәссамдар союзы (1973), Рәсәй сәнғәт ғилеме белгестәре ассоциацияһы (1992), Халыҡ-ара художество тәнҡитселәре ассоциацияһы (1993), Рәссамдар ижади союзы (2003) ағзаһы. Һынлы сәнғәт, скульптура һәм архитектура ин‑тын тамамлағандан һуң (Ленинград, 1966) 1970 й. тиклем БДХМ‑да өлкән ғилми хеҙм‑р, 1973—74 йй. Өфө сәнғәт уч‑щеһында, 1975—76 йй. ӨДСИ‑лә, 1977—84 йй. ӨНИ‑лә уҡыта, 1974—75 йй. БАССР‑ҙың Урындағы сәнәғәт министрлығында баш сәнғәт ғилеме белгесе, фәнни‑тикшеренеү лаб. мөдире, 1976—77 йй. ТТӘИ хеҙм‑ре, 1984 й. алып “Ағиҙел” ПБ‑нда рәссам‑сәнғәт белгесе, 1989 й. башлап А.Э.Тюлькин йорто, 1990 й. – “Восток” традицион һәм хәҙ. заман сәнғәте галереяһы дир., 1996 й. алып ӨДНТУ‑ның Иҡтисад һәм сервис ин‑тында уҡыта (1999 й. тиклем художестволы проектлау каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге Башҡортостандың биҙәү‑ҡулланма сәнғәте һәм һынлы сәнғәте өлкәһендәге тикшеренеүҙәргә, хәҙ. заман художество кәсептәре һәм традицион халыҡ һөнәрҙәре (ҡара: Сәнғәт ғилеме) мәсьәләләренә, халыҡ сәнғәтен өйрәнеү һәм анализлау методологияһын эшләүгә арналған. 1960 йй. аҙ. – 70‑се йй. этнографик экспедицияларҙа ҡатнаша, уның авторлыҡ концепцияһы б‑са Башҡортостан ҡалаларында халыҡ сәнғәте әҫәрҙәре күргәҙмәләре ойошторола. 100‑ҙән ашыу фәнни хеҙмәт, ш. иҫ. Тюлькин (1975), Ә.Ф.Лотфуллин (1978), Б.Ф.Домашников (1984), Ф.Р.Йәрғәлиев (1998), М.Д.Кузнецов (2010) ижадтарына һәм төбәк сәнғәтенә [“Башҡорт сувенирҙары” (“Башкирские сувениры”), 1982; “Башҡорт өйөн йыһазландырыуҙа халыҡ традициялары” (“Народные традиции в убранстве башкирского дома”), 1993; «“Восток” фондының традицион һәм хәҙерге заман сәнғәте галереяһы» («Галерея традиционного и современного искусства фонда “Восток”»), 1997] һ.б. арналған монографиялар һәм альбомдар авторы. 1966 й. алып ғилми, ш. иҫ. халыҡ‑ара төрки (Ҡазан, 1992) конференцияларҙа, тарихсылар һәм сәнғәт тәнҡитселәре конгресында (Ренн ҡ., Франция; 1996) ҡатнаша. Уның ҡатнашлығында Өфөлә “Восток” банкыһының традицион һәм хәҙ. заман сәнғәте галереяһы һәм коллекцияһы (1990); ӨДИСА‑ла “Academia” галереяһы (1999; ҡара: Һынлы сәнғәт галереялары); Рәсәй сәнғәт ғилеме белгестәре ассоциацияһының Башҡ‑н бүлеге (2009 й. алып рәйесе) булдырыла, Д.Д.Бурлюктың 110 йыллығына арналған “Авангард сәнғәте — бөтә донъя аралашыу теле” (“Искусство авангарда — язык мирового общения”, 1992), “Евразия сәнғәте мәҙәниәттәр киҫелешендә” (“Искусство Евразии на перекрёстке культур”, 1998), “Төбәк (Урал‑Волга буйы) сәнғәт ғилемен үҫтереү мәсьәләләре” [Проблемы развития регионального искусствознания (Урало‑Поволжья), 2011] төбәк һ.б. халыҡ-ара ғилми конференциялары ойошторола.

Хеҙм.: Декоративное искусство Башкортостана. XX век: от тамги до авангарда. Уфа, 2006.

А.Е.Григорьева

Тәрж. Г.Һ.Ризуанова