ЯРУТ
ЯРУТ (Thlaspi), әүернә һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 60 төрө билдәле, күбеһенсә Төньяҡ ярымшарҙың уртаса бүлкәтендә һәм Көньяҡ Америкала таралған. Башҡортостанда баҫыу Я. үҫә. Бер йыллыҡ үлән. Һабағы ябай йәки тарбаҡлы, бейеклеге 15— 50 см. Тамыр яны япрағы розеткала, һаплы, кире йомортҡа һымаҡ; һабаҡ япрағы ултырма, оҙонса, киртләсле, төбөндә уҡ рәүешле, осло ҡолаҡтары бар. Сәскәһе аҡ, ваҡ, сәскәлеге — тәлгәш. Апр.—сент. сәскә ата. Емеше — йомро йәки йомро‑оҙонса ялпаҡланған киң ҡоласлы бәләкәй ҡуҙаҡ, май—окт. өлгөрә. Баҫыуҙарҙа, ҡалдауҙарҙа, ташландыҡ ерҙәрҙә, ташлы битләүҙәрҙә, сәсеүлектәрҙә, юл буйҙарында, ҡыуаҡлыҡтар араһында үҫә; Башҡортостан (Көньяҡ) Уралының урта таулы һәм ҡалҡыу өлөштәренән башҡа респ. бөтә терр‑яһында тиерлек таралған. Ҡый үләне. Составында алкалоидтар, майлылығы юғары булған май, С витамины, синигрин гликозиды, флавоноидтар һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Я. япрағы ашарға яраҡлы.
Ғ.М.Фазылова
Тәрж. Г.А.Миһранова
