ҮТКӘРГЕС ТОРБА ТРАНСПОРТЫ
ҮТКӘРГЕС ТОРБА ТРАНСПОРТЫ, шыйыҡ, газ хәлендәге йәки ҡаты продукттарҙы үткәргес торбалар буйлап ташыуҙы тәьмин иткән транспорт төрө. Тәғәйенләнеше һәм урынлашыу терр‑яһы б‑са магистраль (магистраль газ торбалары, нефть үткәргестәр, нефть продукттарын үткәргестәр) һәм сәнәғәт Ү.т.т. (технологик үткәргес торбалар) айырыла. Ү.т.т. ш. уҡ ҡала газ бүлгес, һыу үткәргес һәм канализация селтәрҙәре һ.б. инә. Башҡортостанда йөк әйләнешенең 70,5%‑ы Ү.т.т. өлөшөнә тура килә (2008), йөк күсереү 67,2%‑ы тәшкил итә. Тәүге Ишембай — Өфө нефть үткәргесе 1936 й. (төҙөлгәндән алып үткәргес торба селтәре 20 тапҡырға оҙоная), газ үткәргес 1953 й. Туймазы — Өфө — Черниковск участкаһында төҙөлә. Ү.т.т. төп өлөшө бөтә нефть сығарған райондарҙы һәм нефть эшкәрткән з‑дтарҙы берләштерә, нефтте респ. пр‑тиеларына, Татарстанға, Һамар өлкәһенә һ.б. ташыуҙы тәьмин итә. Респ. РФ‑тың ҙур компаниялары эшләй: “Газпром трансгаз Уфа”, “Урал-Себер магистраль нефть үткәргестәре”, “Уралтранснефтепродукт”. 2008 й. БР һыу үткәргес селтәрҙәренең оҙонлоғо 8446,4 км, урам канализация селтәренеке — 1166,5, йылылыҡ һәм пар селтәрҙәре (ике торбаны бергә иҫәпләгәндә) 4120,3 км тәшкил итә.
В.Г.Карпов, И.А.Соловьёва
Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина
Башҡортостанда үткәргес торба транспортының төп күрһәткестәре
|
1990 |
1995 |
2000 |
2005 |
2009 |
Нефть һәм нефть продукттары һурҙырыпағыҙыу, млн т |
213,9 |
109,7 |
24,0 |
24,5 |
23,2 |
Йөк әйләнеше, млрд т-км |
60,9 |
33,2 |
87,2 |
130,3 |
119,9 |
Магистраль үткәргес торбалар оҙонлоғо, км |
– |
9593 |
9971 |
9437 |
9370 |
ш. иҫ. магистраль газ торбалары |
– |
4496 |
4711 |
4743 |
4745 |
нефть үткәргестәр |
– |
3750 |
3913 |
3318 |
3242 |
нефть продукттарын үткәргестәр |
– |
1348 |
1347 |
1376 |
1383 |