Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

СТИЛИСТИКА

Просмотров: 1261

СТИЛИСТИКА, әҙәби телдә, уның төрлө аралашыу шарттарында функциональ ҡатламдарға тарҡалыуына ярашлы, тел берәмектәре һәм категорияларының йәшәп килеүен йәки ҡулланыу алымдарын өйрәнгән тел ғилеме бүлеге, ш. уҡ әҙәби телдең хәҙ. торошо һәм диахронияһында функциональ‑стиль системаһы, йәки “стилдәр системаһы”. С. үҙенең шәхси берәмектәре юҡ; фонетик, морфологик, лексик һәм синтаксик берәмектәр стилистик мәғәнәне йөрөтөүселәр булып тора (үҙҙәренең төп функцияларына өҫтәлмә рәүештә стилистик функция башҡаралар). Төп бүлексәләре: функциональ С. — телдең дифференциацияһын уның тарихи яҡтан ойошҡан төрҙәре б‑са өйрәнә (ҡара: Функциональ стилдәр); тел берәмектәре С., йәки ғәмәли С. — йәшәп килгән тел нормаларын иҫәпкә алып стандарт телмәр ситуацияларында, төрлө мәғәнәүи һәм экспрессив йөкмәткеле текстарҙа бөтә кимәл берәмектәренең (һәм категорияларының) әҙәби телдә йәшәп килеүен өйрәнә һәм үҙ сиратында фонетик, лексик, грамматик (морфологик һәм синтаксик) С. һәм һүҙбәйләнештәр С. бүленә; текст С. — билдәле идея‑йөкмәтке, функциональ, композицион‑структур берҙәмлеккә буйһонған тел берәмектәрен ойоштороуҙың дөйөм һәм шәхси законлылыҡтарын өйрәнә; художестволы йәки шиғри телмәр С. — тел берәмектәренең тулы художестволы әҫәр контексында эстетик мәғәнә алыуына бәйле һорауҙарҙы тикшерә. Шулай уҡ сағыштырма, тарихи, теоретик, һөйләү телмәре, яҙма телмәр, дескриптив, прагматик һ.б. С. айыралар. Телмәр мәҙәниәте, риторика, ортология (дөрөҫ телмәр т‑дағы фән), социолингвистика, әҙәби тел теорияһы м‑н тығыҙ бәйләнештә үҫешә. Башҡорт тел ғилемендә С. мәсьәләләре (лексик һәм грамматик) тәүге тапҡыр Ҡ.Даян һәм Ә.И.Харисовтың “Стилистика” (1938) дәреслегендә ҡарала. С. проблемаларын фәнни яҡтан тикшереү Ж.Ғ.Кейекбаев тарафынан башлана. Грамматик С. б‑са байтаҡ тикшеренеүҙәр Ғ.Ғ.Сәйетбатталов тарафынан эшләнгән, ул ш. уҡ күп кенә башҡ. яҙыусыларының индивидуаль стилен, художестволы телмәренең ҡайһы бер үҙенсәлектәрен өйрәнә. Синтаксик С. проблемалары — Д.С.Тәкәев, Ҡ.З.Әхмәров, морфологик — М.В.Зәйнуллин, Ю.В.Псәнчин, лексик — Х.Ғ.Йосопов, В.Ш.Псәнчин, З.Ғ.Ураҡсин һ.б. тарафынан өйрәнелгән. Функциональ стилдәрҙе Ә.Ғ.Илмөхәмәтов, Э.Ф.Ишбирҙин, В.Ш.Псәнчин, Н.Б.Сәлимов тикшергән. Н.К.Дмитриев, Р.С.Искәндәров, В.Ш.Псәнчин, Ф.Б.Санъяров һ.б. эштәре художестволы әҙәбиәт телен тикшереүгә арналған.

Әҙәб.: К и е к б а е в Ж.Ғ. Башҡорт теленең стилдәре һәм стилистикаһы мәсьәләләре //Хәҙерге башҡорт теленең лексикаһы һәм фразеологияһы. Өфө, 1966; С ә й е т б а т т а л о в Ғ.Ғ. Башҡорт теле. Стилистика. 3—5‑се кит. Өфө, 2007—2009.

И.С.Сырлыбаева

Тәрж. Р.Ә.Сиражитдинов

Дата публикации: 10.10.2019
Дата последнего обновления публикации: 17.10.2019
Связанные темы рубрикатора: