ЙОҠА ҠАТЛАМЛЫ ТУПРАҠ

ЙОҠА ҠАТЛАМЛЫ ТУПРАҠ, йырғыланған рельефлы райондарҙа барлыҡҡа килгән тупраҡ төркөмө. Тупраҡ профиленең ҡыҫҡартылғанлығы һәм горизонттар йыйылмаһының тулы булмауы, серетмә запасының түбән, ҡырсынташлы, ташлы булыуы м‑н билдәләнә. Антропоген йөкләнешкә тотороҡһоҙ, деградацияға тиҙ бирелә (ҡара: Тупраҡтың боҙолоуы). Башҡортостанда тупраҡ профиленең ҡеүәте б‑са — примитив органоген‑ҡырсынташлы (10 см тиклем), өлгөрөп етмәгән ташлы (15—20 см) һәм тулыһынса өлгөрөп етмәгән (20—40 см), фитоценозға бәйле урман һәм ҡара тупраҡ тибындағы тулыһынса өлгөрөп етмәгән тупраҡтар айырыла. БР‑ҙа Й.ҡ.т. дөйөм майҙаны 1,6 млн га тәшкил итә. Башлыса тау алды райондарында һәм тау‑урман зонаһында таралған. Һирәк осраҡта а.х. көтөүлектәр сифатында ҡулланыла.

Әҙәб.: Богомолов Д.В. Почвы Башкирской АССР. М., 1954; Мукатанов А.Х., Харисов М.К. Введение в экологию землепользования Башкирского Зауралья. Уфа, 1996; Мукатанов А.Х., Чанышев И.О. Почвенный дом. Уфа, 2006.

Ә.Х.Моҡатанов

Тәрж. Г.А.Миһранова