ЮШАН
ЮШАН (Veronica), һаҫығ үлән һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. Яҡынса 250 төрө билдәле, башлыса Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм субарктик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда 14 төрө үҫә: имәнлек Ю., кейеҙле Ю., һаҙ Ю., эре Ю., яҙ Ю. һ.б. Бер, ике һәм күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары төҙ йәки йәйелеүсән, өҫкө өлөшөндә күтәрелеүсән, бейеклеге 5—120 см. Япраҡтары таҫмалы ланцет формаһынан алып йомортҡа формаһына тиклем, ҡайһы берҙә кире йомортҡа кеүек, ҡапма‑ҡаршы урынлашҡан, һирәгерәк суҡлы; өҫкөләре — ҡайһы ваҡытта сиратлы. Сәскәләре зәңгәр, аҡ йәки ал төҫтә, тәлгәшле ос йәки ҡуйын сәскәлектәренә йыйылған, һирәк осраҡта япраҡ ҡуйынында яңғыҙ урынлашҡан. Май—авг. сәскә ата. Емеше — ҡумта, июнь—сент. өлгөрә. Дарыулы Ю., имәнлек Ю.,оҙонъяпраҡ Ю., туйра Ю., ялған Ю. һ.б. болондарҙа, урмандарҙа һәм урман ситтәрендә, башаҡлы Ю., кейеҙле Ю. һ.б. эзбизташлы битләүҙәрҙә, далаларҙа үҫә. Ҡалҡанлы Ю., шишмә Ю. һ.б. һаҙлыҡтарҙа, ҡан үлән Ю. ш. уҡ болондарҙа, урман аҡландарында, пар баҫыуҙарында осрай. Ю. күпселек төрҙәре респ. бөтә терр‑яһы буйлап таралған. Ҡый үләндәре, баллы, декоратив үҫемлектәр. Составында гликозидтар, дуплау матдәләре, эфир майҙары булған дарыулы Ю. халыҡ медицинаһында ҡулланыла. Эре Ю. БР‑ҙың Ҡыҙыл китабына индерелгән.
Е.В.Кучеров
Тәрж. Г.А.Миһранова
