АТАУҘЫ, күл

АТАУҘЫ, Оло Ҡыҙыл й. басс. күл. Әбйәлил р‑ны Ишҡол а. көнсығышҡа табан 6,5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 8,3 км², оҙонлоғо 4 км, уртаса киңлеге 2,1 км, уртаса тәрәнлеге 3,4 м (макс. — 6,5 м), һыу күләме 28,6 млн м³; һыу йыйыу майҙаны 69,8 км². Тектоник күл, урта девон тоҡомдарында (андезит-базальт порфириты, базальт, туффит, ҡомташ һәм балсыҡлы һәүерташ) барлыҡҡа килгән, соҡоро табаҡ һымаҡ; төбө ялпаҡ, ҡомло‑ләмле. Тымыҡ, Үҙәк шишмәһе ҡоя. Һыу кимәленең күп йыллыҡ тирбәлеүе — 2,8 м. Яуым‑төшөм, ер аҫты һыуҙары м‑н туйына. Һыуы тоҙлораҡ, гидрокарбонат-натрийлы. Күл эвтрофлы, яртылаш ҡороған. Төньяҡ һәм көньяҡ ярҙары һөҙәк, көнбайыш яры текә, үҫемлектәре юҡ. Күлдең көнбайыш һәм көньяҡ ярҙары — тәбиғәт ҡомартҡыһы (1997). Ландшафы көтөүлек дигрессияһы стадияһында булған даланан тора. Яр буйы астрагал, дала тимофеевкаһы, дала шалфейы, ҙур сүлборос, ер өҫтө ҡолонғойроғо, исәт сипылдағы, кейәү үләне, ҡылған, ураҡ һымаҡ люцерна, һары биҙгәксән, әрем һ.б. м‑н ҡапланған. Ажау, аҡсабаҡ, алабуға, борош, ҡарабалыҡ, ҡорбан, ҡыҙылғанат, опто, сабаҡ, суртан, сәгер балыҡ, табан балыҡ, ҡаҙҙар, өйрәктәр һ.б. йәшәй. Исеме “утраулы” һүҙенән алынған.

Ә.М.Гәрәев

Тәрж. З.Б.Латипова