ВЕРХНЕУРАЛ, ҡала

ВЕРХНЕУРАЛ, ҡала (1781 й. алып), Верхнеурал өйәҙенең адм. үҙәге (1781— 1919). 1735 й. нигеҙ һалына (ҡара: Верхнеурал ҡәлғәһе). 19 б. 60‑сы йй. алып Ырымбур казак ғәскәренең 2‑се хәрби бүлеге үҙәге була. 1786 й. 300 хужалыҡ, ш. иҫ. хәрби хеҙм‑рҙәргә һәм отставкалағы чиндарға ҡараған — 280, мещан һәм сауҙагәрҙәргә ҡараған 4 хужалыҡ иҫәпләнгән. 1811 й. 700 кеше йәшәгән, 1897 й. — 11103 кеше (башҡорттар — 212, мордвалар — 296, татарҙар — 948, урыҫтар — 9471 һ.б.). Халҡы малсылыҡ, игенселек, сауҙа, һөнәрселек м‑н шөғөлләнгән. 19 б. аҙ. 18 һөнәрселек пр‑тиеһы булған. Йыл һайын йәрминкәләр үткәрелгән. 1866 й. мәхәллә училищеһы, дауахана, мәсет, 3 сиркәү эшләгән. 1891 й. ҡалала Николай II булып китә. Граждандар һуғышы барышында 1918 й. февр.—мартында — А.И.Дутов штабы, авг.— нояб. авт. Башҡортостандың Тамъян- Ҡатай кантоны башҡармаһы урынлашҡан. 1918 й. яҙында — 1919 й. йәйендә ҡала бер нисә тапҡыр казактар, партизандар, РККА частары ҡулына күсә. 1919 й. алып Силәбе губернаһы составында.

 Н.М.Ҡолбахтин

Тәрж. Д.К.Үзбәков