ЙЫЛАЙЫР, йылға

ЙЫЛАЙЫР, Урман Йылайыры, йылға, Һаҡмар й. уң ҡушылдығы. Йылайыр р‑ны Ҡыҙыл Ҡушыҡ утарынан төньяҡ‑көнсығышҡа табан 4 км алыҫлыҡта Уралтау һыртының көньяҡ битләүендә башлана. Йылайыр, Хәйбулла р‑ндары буйлап төньяҡтан көньяҡҡа табан аға. Һаҡмар й. (тамағынан 472 км алыҫлыҡта) ҡоя. Оҙонлоғо 158 км, басс. майҙаны 1210 м², дөйөм түбәнәйеүе 375 м. Башлыса ҡар һыуы м‑н туйына. Йылайыр р‑ны Йылайыр а. эргәһендә йыллыҡ аҡманың 62%‑ы — яҙғы (апр.—май), 23%‑ы — йәйге һәм көҙгө (июнь—окт.), 15%‑ы ҡышҡы (нояб.—март) осорҙарға тура килә. Уртаса йыллыҡ һыу сығымы 2,5 м³/с. Йылға басс. девон һәм карбон ҡомташтарынан, кремнийлы һәм балсыҡлы һәүерташтарынан торған Йылайыр яйлаһы сиктәрендә урынлашҡан. Басс. рельефы тигеҙ, тәрән үҙәндәр м‑н ҡатмарланған; урыны м‑н карбонатлы карст үҫешкән. Ландшафы ҡараһыу һоро һәм һоро урман тупрағындағы, типик һәм йыуылған ҡара тупраҡтағы ҡоро имән урманынан һәм болонло далаларҙан тора. Йылға басс. 72%‑ын урман, күп кенә өлөшөн һөрөнтө ер биләй. Йылғала Йылайыр а. эргәһендә һыуһаҡлағыс төҙөлгән. Ҡушылдыҡтары: уң — Оло Шар, Оло Уҙалы һ.б.; һул — Емешле, Һатҡы, Йылы, Ҡурғашлы һ.б.

В.А.Загорский

Тәрж. А.Н.Күсеев