ИСРАФИЛОВ Рифҡәт Вәкил улы
ИСРАФИЛОВ Рифҡәт (Рәфҡәт) Вәкил улы (6.8.1941, БАССР-ҙың Мәсетле районы Яңы Мөслим а.), режиссёр, педагог. РСФСР‑ҙың халыҡ артисы (1989), РСФСР‑ҙың (1982), БАССР-ҙың (1977), ТР‑ҙың (1993), Төньяҡ Осетия‑Алания Республикаһының (2002) атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре. Профессор (1993). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1974). Өфө сәнғәт училищеһын (1965; З.И.Бикбулатова, Р.С.Сыртланов курсы), ГИТИС‑ты (1973; А.А.Попов курсы) тамамлаған. 1965 й. алып Башҡ. дәүләт академия драма театры актёры, 1973 й. — режиссёр, 1981 й. — баш режиссёр һәм художество етәксеһе, бер үк ваҡытта 1979—98 йй. ӨДСИ‑лә уҡыта, 1985 й. башлап РФ‑тың Театр эшмәкәрҙәре союзы секретары, 1997 й. — М.Горький исемендәге Ырымбур өлкә драма театрының художество етәксеһе, бер үк ваҡытта 1998 й. алып Ырымбур сәнғәт институтында уҡыта.
И. сәнғәте идея йөкмәткеһе, образдарҙың теүәллеге һәм сағыулығы, стиль һәм жанр төрлөлөгө менән айырылып тора. Башҡорт драма театрында 40‑тан ашыу спектакль ҡуя: “Ғәлиәбаныу” (1972; дебют), К.Ғ.Тинчуриндың “Зәңгәр шәл” спектаклдәре — лириклыҡ һәм музыкаллек; М.Кәримдең “Оҙон‑оҙаҡ бала саҡ” повесы буйынса “Яҙмыштарҙан уҙмыш бар!..” спектакле — яҡты поэтик атмосфера; Ф.М.Бүләковтың “Ҡанатланып ос һин, Толпарым!”, Ф.Кроммеллинктың “Иҫ китмәле мөгөҙлө шәп ир” һ.б. постановкалары үҙенсәлеклелек һәм художество алымдарын аныҡ һайлау менән айырылып тора. И. йәмғиәттең әхлаҡ мәсьәләләрен сағылдырған спектаклдәрҙә киҫкен социаль мәғәнәгә һәм фәлсәфәүи дөйөмләштереүгә өлгәшә: А.Х.Абдуллиндың “Ун өсөнсө председатель” һәм “Һуңғы уҙаман”, М.Кәримдең “Ташлама утты, Прометей!”, Ф.М.Бүләковтың “Бибинур, ах, Бибинур!..” әҫәрҙәре. БР һәм РФ театрҙарында бер нисә спектаклде сәхнәләштерә: Сибай башҡорт драма театрында — “Дон Жуан” (Мольер; 1997); М.Н.Ермолова исемендәге Мәскәү театрында — “Һөйгән йәренең ҡоло” (“Раба своего возлюбленного”; Лопе де Вега, 2004); Ырымбур өлкә драма театрында — “Капитан ҡыҙы” (“Капитанская дочка”; А.С.Пушкиндың шул уҡ исемле повесы буйынса, 1999), “Атай” (“Отец”; А.Стринберг, 2002) һ.б. М.Кәримдең “Ярлыҡау”, Т.Таһировтың “Ғәлиә”, А.Ҡотойҙоң “Тапшырылмаған хаттар” повестары буйынса шул уҡ исемдәр менән сәхнәләштерелгән әҫәрҙәр, “Башҡорт туйы” телефильмы һ.б. сценарийҙары авторы. Уҡыусылары араһында И.И.Ғүмәров, Ш.И.Дилмөхәмәтова, Р.Р.Ҡарабулатов, Г.Х.Маликова, А.Ә.Нәҙерғолов, М.М.Усманов, М.Ғ.Хәйруллина, С.Ф.Хәкимова, А.Х.Әмиров, Э.Ә.Юнысова. Өфөлә төрки телле илдәрҙең “Туғанлыҡ” халыҡ‑ара театр фестивален үткәреүҙең инициаторы. РФ‑тың Дәүләт премияһы (1996), БАССР‑ҙың Салауат Юлаев исемендәге премия (1976) лауреаты. Халыҡтар дуҫлығы (1986), Почёт (2002), 4‑се дәрәжә “Ватан алдында күрһәткән хеҙмәттәре өсөн” (2012), Халыҡтар дуҫлығы (2021) ордендары менән бүләкләнгән.
Тәрж. Г.Һ.Ризуанова
