САФ БАҠЫР

САФ БАҠЫР, саф элементтар класы минералы, Cu. Составында алтын, көмөш, тимер һ.б. ҡушылмалар бар. Куб һәм додекаэдр рәүешендә кристаллана. Агрегаттары епкә оҡшаш, тимерсыбыҡлы, мүк кеүек; бүленде формалары: онтаҡ, конкрециялар, дендриттар, ярыҡтарҙы тултырыу фигуралары. Төҫө алһыу, һоро һәм сыбар йүгергән ҡыҙғылт һары. Ҡатылығы 2,5—3; тығыҙлығы 8400—8900 кг/м³. Йомшаҡ, еңел сүкелә. Төрлө геологик процестар ваҡытындағы кислородһыҙ шарттарҙа һәм гидротермаль ятҡылыҡтарҙа, азурит, ковеллин, куприт, малахит, халькозин менән бәйләнештә баҡыр сульфиды ятҡылыҡтарының окисланыу зоналарында барлыҡҡа килә; метеориттарҙа була. Баҡыр алыу өсөн ҡулланыла. БР‑ҙа С.б. баҡыр колчеданы ятҡылыҡтарының (Учалы баҡыр колчеданы ятҡылығы, Сибай баҡыр колчеданы ятҡылығы, Баҡырүҙәк һ.б.) өҫкө горизонттарында һәм баҡырлы ҡомташтарҙа осрай.

Е.В.Попов

Тәрж. Э.М.Юлбарисов