КӨНБАЙЫШ ИҠТИСАДИ ТӨБӘК

КӨНБАЙЫШ ИҠТИСАДИ ТӨБӘК, Башҡортостан Республикаһының Баҡалы, Бишбүләк, Благовар, Бүздәк, Бәләбәй, Дүртөйлө, Дәүләкән, Илеш, Йәрмәкәй, Миәкә, Саҡмағош, Туймазы, Шаран, Әлшәй административ райондарын, Бәләбәй, Дүртөйлө, Дәүләкән, Октябрьский, Туймазы ҡҡ. берләштерә (2006). Төбәктең майҙаны 26364 км² (БР майҙанының 18,4%‑ы). Халыҡ һаны 745,7 мең кеше (БР халҡы һанының 18,4%‑ы), ш. иҫ. ауыл халҡы — 435,5 мең кеше (төбәк халҡы һанының 58,4%‑ы). 1996—2006 йй. халыҡ һаны 1,2%‑ҡа (БР б‑са — 1,1%‑ҡа) кәмегән. Төбәктең сәнәғәт комплексы нигеҙен Туймазы—Октябрьский, Бәләбәй һәм Дәүләкән—Раевка сәнәғәт узелдары тәшкил итә, улар башлыса төбәк сәнәғәтенең тармаҡ структураһын һәм производствоһын махсуслаштырыуҙы билдәләй. К.и.т. етерлек дәрәжәлә үҫешкән һәм күп тармаҡлы хужалыҡ комплексы хас. Бында респ. фарфор-фаянс продукцияһы етештереүҙең — 100%‑ы; күн, күндән әйберҙәр, аяҡ кейеме эшләп сығарыуҙың — 24,3; металлургияның — 19,2; машиналар эшләүҙең — 19,5; целлюлоза‑ҡағыҙ, нәшриәт һәм полиграфия эшмәкәрлегенең — 15,0; аҙыҡ продукттары етештереүҙең 12,3%‑ы тупланған. Продукцияның иң мөһим төрҙәрен етештереүҙә К.и.т. респ. өлөшө: автоматик бетон бутағыстар, эшкәртеүсе тармаҡтар өсөн технологик ҡорамалдар етештереү — 100‑әр %; туҡымалар — 55,6; аяҡ кейеме — 81,2; ҡатырға — 44,4; нефть промыслаһы, быраулау, геол. разведка ҡорамалдары — 45,4; майлы сырҙар — 82,2; колбаса изделиелары — 55,8; туң май етештереү — 46,3%. Төбәк а.х. йәһәтенән респ. иң үҙләштерелгән өлөшө булып тора. А.х. файҙаланылған ауыл хужалығы ерҙәре һәм һөрөнтө ерҙәр (БР б‑са %‑тарҙа) — 26,6 һәм 30,6; һыйыр малы — 28,5; сусҡа — 26,0; һарыҡ һәм кәзәләр 25,1 тәшкил итә. Дөйөм респ. а.х. продукцияһы күләменең 28,8%‑ы етештерелә: иген — 35,9%; шәкәр сөгөлдөрө — 39,1, көнбағыш — 36,3, картуф — 24,6, йәшелсә орлоҡтары — 29,9; һөт — 28,3; йомортҡа — 20,1; йөн — 27,6%. Мал һәм ҡош ите һатыу респ. һатылғандың 26,6%‑ын тәшкил итә. Төбәк терр‑яһы буйлап Куйбышев тимер юлы (Кинәле—Өфө, Бөгөлмә—Шишмә участкалары) һәм Һамар—Өфө—Силәбе, Мәскәү—Өфө, Өфө—Яңауыл, Кушнаренко—Саҡмағош—Баҡалы һ.б. автомобиль юлдары үтә. К.и.т. соц.‑иҡт. һәм демографик хәлдең иң мөһим факторы булып халыҡтың торлаҡ м‑н сағыштырмаса яҡшы тәьмин ителеүе тора. Төбәк өлөшөнә респ. төп фондтарының яҡынса 7,6%‑ы һәм торлаҡ фондының — 19%‑ы, торлаҡ төҙөлөшөнә инвестицияларҙың 12,7%‑ы тура килә (ҡара: табл.).

Әҙәб.: Экономические подрайоны Республики Башкортостан: проблемы формирования и развития. Уфа, 1995; Западный регион Республики Башкортостан: состояние и проблемы социально‑экономического развития /М.Н.Исянбаев [и др.]. Уфа, 1999.

М.Н.Иҫәнбаев

Тәрж. Р.Х.Сәғитов

БР Көнбайыш төбәгенең иҡтисади күрһәткестәре (2006)

*1.1.2007 й. төп фондтарҙың граждандар мөлкәтендә булған төп фондтарҙан тыш тулы иҫәп хаҡы

**Финанслауҙың бөтә сығанаҡтары иҫәбенә