СВЕРЦИЯ

СВЕРЦИЯ, т р и п у т н и к (Swertia), бабасырутыһымаҡтарғаиләһенәҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 70 төрө билдәле; Евразия, Көнсығыш Африка һәм Төньяҡ Американың Тымыҡ океан яры тауҙарында таралған. Башҡортостанда тупаҡ С. үҫә. Күтәрелеп үҫкән тамырһабаҡлы күп йыллыҡүлән. Һабағы төҙ, ябай, һирәгерәк өҫкөөлөшөндә тармаҡлы, бейеклеге 20—50 см. Япрағы йомортҡа, эллипс йәки оҙонса эллипс формаһында, һабаҡ осона табан кәмей, сиратлы, өҫкөләре ҡайһы берҙәҡапма‑ҡаршы. Тамыр яны һәм аҫҡы һабаҡ япраҡтары оҙон ҡанатлы һаптарҙа. Сәскәһе бысраҡ миләүшә төҫөндә, тупаҡ көрәк һымаҡ, кәүшәк тәлгәш‑һепертке рәүешле сәскәлектәргә йыйылған. Июнь—авг. сәскә ата. Емеше — оҙонса йомортҡа формаһындағы ҡумта, сент. өлгөрә. Дымлы болондарҙа, һаҙлыҡтарҙа, һаҙланған урман һәм таллыҡтарҙа, йышыраҡ Белорет (Ирәмәлтауы, Ямантау, Көмәрҙәк, Машаҡһырттары һ.б.) һәм Учалы (Әүәләкһырты, Уйташ тауы һ.б.) р‑ндарыныңөҫкө урман һәм ярым яланғас бүлкәттәрендәүҫә. Декоративүҫемлек. Составында флавоноидтарбар, халыҡмедицинаһындаҡулланыла. Реликт.

А.Ә.Мулдашев

Тәрж. Г.А.Миһранова

СВЕРЦИЯ, т р и п у т н и к (Swertia), бабасырутыһымаҡтарғаиләһенәҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 70 төрө билдәле; Евразия, Көнсығыш Африка һәм Төньяҡ Американың Тымыҡ океан яры тауҙарында таралған. Башҡортостанда тупаҡ С. үҫә. Күтәрелеп үҫкән тамырһабаҡлы күп йыллыҡүлән. Һабағы төҙ, ябай, һирәгерәк өҫкөөлөшөндә тармаҡлы, бейеклеге 20—50 см. Япрағы йомортҡа, эллипс йәки оҙонса эллипс формаһында, һабаҡ осона табан кәмей, сиратлы, өҫкөләре ҡайһы берҙәҡапма‑ҡаршы. Тамыр яны һәм аҫҡы һабаҡ япраҡтары оҙон ҡанатлы һаптарҙа. Сәскәһе бысраҡ миләүшә төҫөндә, тупаҡ көрәк һымаҡ, кәүшәк тәлгәш‑һепертке рәүешле сәскәлектәргә йыйылған. Июнь—авг. сәскә ата. Емеше — оҙонса йомортҡа формаһындағы ҡумта, сент. өлгөрә. Дымлы болондарҙа, һаҙлыҡтарҙа, һаҙланған урман һәм таллыҡтарҙа, йышыраҡ Белорет (Ирәмәлтауы, Ямантау, Көмәрҙәк, Машаҡһырттары һ.б.) һәм Учалы (Әүәләкһырты, Уйташ тауы һ.б.) р‑ндарыныңөҫкө урман һәм ярым яланғас бүлкәттәрендәүҫә. Декоративүҫемлек. Составында флавоноидтарбар, халыҡмедицинаһындаҡулланыла. Реликт. А.Ә.МулдашевТәрж. Г.А.Миһранова