“РӘСҮЛИӘ”

“РӘСҮЛИӘ”, юғары мәҙрәсә. 1884 й. Троицк ҡ. 5‑се йәмиғмәсете эргәһендәҡаҙаҡ байы И.Алтынсарин аҡсаһына асыла. Инициаторы һәм нигеҙһалыусыһы — З.Х.Рәсүлев. Ырымбур мосолман диниә назараты ҡарамағында була, мосолман халҡыныңһәм Рәсүлевтең шәхси аҡсаһына тотола. Уҡытыу‑тәрбиә эшенәмөҙәрис м‑н мәсеттең имам‑хатибы етәкселек итә. Урта мәҙрәсәнеңөлкән һәм урта кластарын тамамлаған һәм ҡабул итеү имтихандарын уңышлы тапшырған ир балалар ҡабул ителгән. 20 б. башында уҡыу түләүле була башлай (йылына 8 һум). Уҡыу курсы — 11 йыл. 1893 й. башлап уҡыу процесы яңы уҡытыу ысулы б‑са алып барыла (ҡара: Йәдитселек). Уҡыу программаһына Ҡөрьән тәфсире һәм хәҙистәр өйрәнеү, төрки теле, ғәрәп теле, мосолман каллиграфияһы, ислам тарихы, дөйөм тарих, логика, этика, гигиена, геогр., химия, физика, зоология, пед. һ.б. инә. 1901 й. студенттар “Ғилми йәмғиәт” ойоштора. “Р.” м‑н Ш.Бабич, М.Бикмәтов (ҡара: Бикмәтовтар), Рәсүлев, Ғ.З.Рәсүлев һ.б. эшмәкәрлеге бәйле. Мәҙрәсәләбашҡорттар, татарҙар, ҡаҙаҡтар һ.б. төрки халыҡ вәкилдәре белем ала. 1913 й. 240 шәкерт уҡый, улар араһында М.Ғафури, Инан Әбделҡадир, Ғ.Иркәбаев, Я.Ғ.Йомаев, М.Сиражетдинов, М.С.Үтәбаев, М.Х.Халиҡов, М.М.Хәсәнов, Шәмиғол хәлфә, Ш.Әминев‑Тамъяни. 1919 й. ябыла. Мөҙәристәре: З.Рәсүлев (1884 й. алып), Ғ.З.Рәсүлев (1905 й. алып). Мәҙрәсә 1886 й. алып Алтынсариндың аҡсаһына төҙөлгән ағас бинала, 1905 й. — З.Рәсүлев һ.б. аҡсаһына һалынған 2 ҡатлы кирбес бинала урынлаша.

Әҙәб.: А б у б а к и р о в а М., Ш а м с у т д и н о в И., Х а с а н ж а н о в а Р. Историю оставить народу своему. Троицк, 2002.

Р.Н.Ғиззәтуллин

Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина

“РӘСҮЛИӘ”, юғары мәҙрәсә. 1884 й. Троицк ҡ. 5‑се йәмиғмәсете эргәһендәҡаҙаҡ байы И.Алтынсарин аҡсаһына асыла. Инициаторы һәм нигеҙһалыусыһы — З.Х.Рәсүлев. Ырымбур мосолман диниә назараты ҡарамағында була, мосолман халҡыныңһәм Рәсүлевтең шәхси аҡсаһына тотола. Уҡытыу‑тәрбиә эшенәмөҙәрис м‑н мәсеттең имам‑хатибы етәкселек итә. Урта мәҙрәсәнеңөлкән һәм урта кластарын тамамлаған һәм ҡабул итеү имтихандарын уңышлы тапшырған ир балалар ҡабул ителгән. 20 б. башында уҡыу түләүле була башлай (йылына 8 һум). Уҡыу курсы — 11 йыл. 1893 й. башлап уҡыу процесы яңы уҡытыу ысулы б‑са алып барыла (ҡара: Йәдитселек). Уҡыу программаһына Ҡөрьән тәфсире һәм хәҙистәр өйрәнеү, төрки теле, ғәрәп теле, мосолман каллиграфияһы, ислам тарихы, дөйөм тарих, логика, этика, гигиена, геогр., химия, физика, зоология, пед. һ.б. инә. 1901 й. студенттар “Ғилми йәмғиәт” ойоштора. “Р.” м‑н Ш.Бабич, М.Бикмәтов (ҡара: Бикмәтовтар), Рәсүлев, Ғ.З.Рәсүлев һ.б. эшмәкәрлеге бәйле. Мәҙрәсәләбашҡорттар, татарҙар, ҡаҙаҡтар һ.б. төрки халыҡ вәкилдәре белем ала. 1913 й. 240 шәкерт уҡый, улар араһында М.Ғафури, Инан Әбделҡадир, Ғ.Иркәбаев, Я.Ғ.Йомаев, М.Сиражетдинов, М.С.Үтәбаев, М.Х.Халиҡов, М.М.Хәсәнов, Шәмиғол хәлфә, Ш.Әминев‑Тамъяни. 1919 й. ябыла. Мөҙәристәре: З.Рәсүлев (1884 й. алып), Ғ.З.Рәсүлев (1905 й. алып). Мәҙрәсә 1886 й. алып Алтынсариндың аҡсаһына төҙөлгән ағас бинала, 1905 й. — З.Рәсүлев һ.б. аҡсаһына һалынған 2 ҡатлы кирбес бинала урынлаша. Әҙәб.: А б у б а к и р о в а М., Ш а м с у т д и н о в И., Х а с а н ж а н о в а Р. Историю оставить народу своему. Троицк, 2002. Р.Н.Ғиззәтуллин Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина