Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

ЧИЖОВТАР, урман сәнәғәтселәре

Просмотров: 479

ЧИЖОВТАР, Ч и ж ё в т а р, Өфө сауҙагәрҙәре, урман сәнәғәтселәре. Фёдор Егорович Ч. (яҡынса 1830 — 1900, Өфө), 1-се гильдия сауҙагәре. Ҡытау-Ивановка заводы крепостной крәҫтиәндәренән. Кенәздәр Белосельский-Белозерскийҙарҙың урман дайсаларында приказчик булып эшләгән. Тәүге капиталды хосуси һал ағыҙыу м-н эшләп таба. 1880 йй. Ағиҙел, Эҫем һәм Өфө йй. буйлап 44 меңгә яҡын дисәтинә ер ала. Өфө өйәҙенең Урман-Көҙәй улусында 21,6 мең дисәтинә (ш. иҫ. 10,8 меңгә яҡын дисәтинә ер Ҡаҙаяҡ-Ҡотош а., 9,5 мең — Урта Ләмәҙ а. янында), Таутөмән а. эргәһендә 0,5 мең, Стәрлетамаҡ өйәҙенең Кесе Табын улусында — 9,2 мең, Благовещен заводы янында 4 мең дисәтинә ергә һәм Өфөлә 10 таш йортҡа хужа була. 1884 й. Өфө өйәҙендә таҡта ярыу з-дын (етештереүсәнлеге йылына 25 мең һум), 1894 й. — Дмитриевка а. ярма тартыу тирмәнен, 1898 й. Өфөлә Фёдоровка таҡта ярыу һәм он тартыу пар з-дтарын төҙөй. Ерҙәрен ҡуртымға биреү, урман эшкәртеү, күпләп ағас һәм ағас материалдарын һатыу м-н шөғөлләнә. Өфө губернаһында сиркәүҙәр төҙөү һәм ремонтлауға аҡса бүлә. 1887—90 йй. Өфө ҡала думаһына етәкселек итә. Өфөлә дауахана асыу өсөн 2 йортон бирә. 1894 й. нәҫелдән нәҫелгә тапшырылған почётлы гражданлыҡ ала. 3-сө дәрәжә Изге Анна орд. м-н бүләкләнгән. Уның ҡатыны Ираида Алексеевна Ч. (Надеждина) (яҡынса 1850 — 1919, Петроград), Өфө өйәҙенең Миловка а. имениеға, май з-дына, йылҡысылыҡ з-дына, ипподромға хужа була. Иренең пр-тиеларын һәм ер биләмәләрен (1909 й. 34,5 меңгә яҡын дисәтинә ер) мираҫ итеп ала. Һамар-Златоуст т. юлының Оло Теләк а. эргәһендә таҡта ярыу з-дына, Миловкала он тартыу һәм таҡта ярыу з-дтарына нигеҙ һала. Дәүләкән станцияһында һ.б. ағас материалдары складтарына хужа була. Өфө губерна балалар приюттары попечителлеге ағзаһы. Улдарынан иң билдәлеһе Александр Фёдорович Ч. (1874, Өфө губ. Ҡытау-Ивановка заводы — 1937, Мәскәү), Өфө өйәҙенең Осоргин улусында таҡта ярыу һәм ярма ярыу з-дтарына (йылына 280 мең һум килем алына) хужа була. Миловкала крахмал з-дын төҙөй, Өфө төрмәһенән ҡасҡан сәйәси тотҡондарҙы Францияға оҙатыу өсөн йәшерен пункт ойоштора. 1908—13 йй. “Демон”, “Кама”, “Мечта”, “Трудолюбец” пароходтарына хужа була. Иген һатыу м-н шөғөлләнә, дини учреждениелар төҙөүгә һәм ремонтлауға аҡса бирә. 1919—23 йй. Һамар ҡ., 1926 й. алып Мәскәүҙә йәшәй һәм эшләй. Репрессиялана, атыла. Аҡлана.

Тәрж. М.Х.Хужин

Дата публикации: 10.10.2019
Дата последнего обновления публикации: 12.11.2019