ШАЛЯПИН Фёдор Иванович
ШАЛЯПИН Фёдор Иванович (1.2. 1873, Ҡазан — 12.4.1938, Париж, 1984 й. Мәскәүҙең Новодевичье зыяратына күсереп ерләнгән), йырсы (юғары бас). Респ. халыҡ артисы (1918). 1890—91 йй. С.Я.Семёнов‑Самарскийҙың опера труппаһы составында Өфөлә гастролдәрҙә булған. 1890 й. 18 дек. Дворяндар йыйылышы бинаһы залында Стольник (“Галька”, С.Монюшко) партияһы м‑н тәү башлап сығыш яһаған. Беренсе тапҡыр Феррандо (“Трубадур”, Дж.Верди), Билдәһеҙ кеше (“Аскольд ҡәбере” — “Аскольдова могила”, А.Н.Верстовский) партияларын башҡарған, драма актёры сифатында Держиморда (“Тикшереүсе” — “Ревизор”, Н.В.Гоголь) ролен уйнаған. Театр миҙгеле тамамланғандан һуң Өфө губ. земство башҡармаһында күсереп яҙыусы булып хеҙмәт иткән; Йыр, музыка һәм драма сәнғәтен һөйөүселәр йәмғиәте спектаклдәрендә, Өфө балалар приюттары файҙаһына ойошторолған хәйриә спектаклендә ҡатнашҡан, Илья сиркәүе хорында йырлаған; пианист В.Д.Паршинанан тәүге проф. музыка дәрестәре алған. Өфө осоро Ш. тарафынан “Минең тормошомдан сәхифәләр” (“Страницы из моей жизни”; 1917) автобиографик повесында тасуирланған, йырсының артист эшмәкәрлегенә һәм бөтә донъяла танылыуына башланғыс һалған.
Опера һәм балет театрында 1991 й. алып “Өфөлә Шаляпин кисәләре” опера сәнғәте фестивале үткәрелә. 1992 й. башлап БР‑ҙа Төбәк‑ара Шаляпин үҙәгенең Өфө бүлексәһе эшләй. 2000 й. “Дебют” Ф.И.Шаляпин ис. Асыҡ ҡала йәш вокалистар конкурсы ойошторола. Өфөлә Сәнғәт институты (концерт залына Ш. исеме бирелгән) бинаһында йырсыға мемориаль таҡтаташ, ӨДСИ эргәһендә һәйкәл (скульпторы Р.А.Хәсәнов, архитекторы К.А.Донгузов) ҡуйылған.
Әҫәрҙ.: Маска и душа. М., 1990.
Н.А.Жиленко
Тәрж. Г.Һ.Ризуанова
