ЯҠУПОВ Мансур Ҡалтай улы

ЯҠУПОВ Мансур Ҡалтай улы (17.9. 1939, Сталинград өлк. Яңы Урусовка а. – 27.9.1973, Өфө), рәссам. Рәс­самдар­союзы ағзаһы (1968). Абрамцево художество‑сәнәғәт уч‑щеһын тамамлағандан һуң (Хотьково ҡ., 1962) Пенза ҡ. эшләй. 1965 й. алып РСФСР Художество фондының Башҡ‑н бүлексәһе (Өфө) рәссамы.

Башҡортостандың проф.­ биҙәү‑ҡул­ланма­с әнғәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе, скульптура өлкәһендә эшләй. Нәфис­ керамика ­сәнғәте әҫәрҙәрендә (“Легенда” монументаль панноһы, 1965; “Онотолмаған”, “Быуат”, икеһе лә – 1966; “Шүрәле” маскалары һәм шәмдәлдәре, 1972 й. тирәһе; “Бәләкәй будёновсы”, “Икмәк‑тоҙ” сувенир һындары һ.б) һәм скульптурала (“Әкиәтсе”, “Тормош тәгәрмәсе”, “Ҡарт яугир”, бөтәһе лә – ағас; “Ҡыҙыл ат”, “Башҡорт башы”, “Ассоль”, бөтәһе лә – шамот; барыһы ла – 1960 йй. — 70‑се йй. башы) форманы стилләштереү, күләм‑киңлек һәм төҫтәрҙең хәл ителеше, фактура м‑н ижади эксперименттар яһау күҙаллана. Республикала тәүгеләрҙән булып художестволы сүкеү техникаһын үҙләштергән (ҡара: Нәфис ­металл­ сәнғәте): уның ҙур булмаған эштәрендә һәм монументаль панноларында башҡорт эпосы, тарихи ваҡиғалар (“Башҡортостан улдары”, “Ҡымыҙ”, икеһе лә – 1966; “Уралда”), хәҙ. заман (“Бесән сабыусы башҡорттар”, “Вьетнам” триптихы; бөтәһе лә – 60‑сы йй. аҙ. – 70‑се йй. башы) сағылыш тапҡан. “Башҡортостан” рестораны, “Мотор­э шләүсе” мәҙәниәт һарайы, “Баш­ҡортостан” ТРК‑һы һ.б. биналарын биҙәүҙә ҡатнашҡан (ҡара: Монументаль ­сәнғәт). 1965 й. алып күргәҙмәләрҙә ҡатнаша. Шәхси күргәҙмәһе — Өфө (1969). Эштәре БДХМ‑да һаҡлана. Ғ.Сәләм ис. пр. лауреаты (1969).

Әҙәб.: Скульптура Башкортостана: кат. 1‑й респ. выст. /авт.‑сост. И.Н.Оськина. Уфа, 1996; Профессиональное декоративно‑прикладное искусство Башкортостана: кат. 1‑й респ. выст. /авт.‑сост. С.В.Евсеева. Уфа, 1997.

Л.В.Бондаренко

Тәрж.­ Г.Һ.Ризуанова