Список материалов
АЛҒЫШ, фольклор жанры
АЛҒЫШ, фольклор жанры, башҡорт йола фольклорында ҡыҫҡа итеп матур теләктәр әйтеү. Һамаҡлап башҡарыла. Һүҙҙең тылсымлы көсөнә ышаныуға бәйле ислам динен ҡабул иткәнгә тиклемге ҡараштарға барып тоташа. Кеше тормошондағы мөһим ваҡиғалар (тыуыу, туй, һуңғы юлға оҙатыу, сәфәр, мөһим эштең башы йәки аҙағы,...
АЛДАР, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Никифар а/с ҡарай
АЛДАР, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Никифар а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 55 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнс. табан 22 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 263 кеше; 1920 — 348; 1939 — 288; 1959 — 275; 1989 — 114; 2002 — 119; 2010 — 105 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002).
Ауылға 18 б....
АЛДАР, башҡорт ихтилалы етәкселәренең береһе
АЛДАР, А. Иҫәкәев, А. Иҫәнгилдин (яҡынса 17 б. 70‑се йй. — 16.5.1740, Өфө провинцияһы Минзәлә, хәҙ. Минзәлә ҡ.), башҡорт ихтилалы (1704—11) етәкселәренең береһе. Нуғай даруғаһы Бөрйән улусы башҡорттарынан. 1687 й. һәм 1689 й. Ҡырым походтарында, 1695 й. һәм 1696 й. Азов походтарында ҡатнашыусы. Тархан....
АЛДАР, фольклор персонажы
АЛДАР, фольклор персонажы, башҡ. юмористик һәм сатирик көнкүреш әкиәттәре геройы (“Алдар менән Ямар”, “Алдар менән сәсән”, “Алдар таҙ менән муллалар” һ.б.). Дөйөмләштерелгән образ, Шомбай кеүек йылғыр, хәйләкәр, алдаҡсы. А. йәнле халыҡ аҡылын кәүҙәләндерә, уның әҙәпһеҙлек, ахмаҡлыҡ һәм ҡомһоҙлоҡто еңеүен...
АЛЕВРОЛИТ
АЛЕВРОЛИТ (гр. aleuron — он һәм ...лит), ҡатҡан ултырма тау тоҡомо. 50%‑ы һәм унан да күберәге алеврит үлсәнешендәге (0,01—0,1 мм) минерал бөртөксәләренән тора. Ҡомташтар (ҡом) һәм аргиллиттар (балсыҡ) аралығындағы тау тоҡомо. Ватыҡ материал үлсәме буйынса (мм) эре (0,05—0,1), уртаса (0,025—0,05) һәм...
АЛЕКСАНДР I
АЛЕКСАНДР I (12.12.1777, С.‑Петербург — 19.11.1825, Екатеринослав губ. Таганрог ҡ., С.‑Петербургта ерләнгән), Рәсәй императоры (1801 й. 12 мартынан алып), Романовтар династияһынан. Император Павел I өлкән улы. 1824 й. Рәсәй буйлап сәйәхәт итә, Ырымбур губернаһында Һамар (8—9 сент.), Быҙаулыҡ (10), Ырымбур...
АЛЕКСАНДР II
АЛЕКСАНДР II (17.4.1818, Мәскәү — 1.3.1881, С.‑Петербург), Рәсәй императоры (1855 й. 19 февр. алып), Романовтар династияһынан. Император Николай I өлкән улы. Инфантериянан генерал (1844). Реформалар (19 б. 60—80‑се йй.) инициаторы. 1837 й. В.А.Жуковский м‑н Рәсәй буйлап сәйәхәт итә. Ырымбур губернаһының...
АЛЕКСАНДР СИРКӘҮЕ
АЛЕКСАНДР СИРКӘҮЕ, Иҙге Благоверный кенәз Александр Невский ҡорамы, Өфөнөң Александр майҙанында 1824 й. төҙөлә, Иоанникий тарафынан 1836 й. изгеләштерелә. Сиркәүҙе нигеҙләү датаһы яҙылған тәүге ташты Александр I һала. Бер көмбәҙле, манаралы (8 ҡыңғырау), таш бағанаға ултыртылған суйын ҡойма м‑н кәртәләнгән...
АЛЕКСАНДРЕНКО Галина Васильевна
АЛЕКСАНДРЕНКО Галина Васильевна (14.7.1956, Белорет ҡ.), спортсы. Биатлон б‑са СССР‑ҙың халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1983). П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1978). Стәрлетамаҡ ҡ. “Содовик” спорт клубы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры М.З.Мөҙәрисов).5 км ярышта СССР чемп. (1980),...
АЛЕКСАНДРОВ Игорь Васильевич
АЛЕКСАНДРОВ Игорь Васильевич (26.11.1954, Өфө), физик. Физика-матем. ф. д‑ры (1997), проф. (2002). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2010). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2002). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) ӨДАТУ‑ла эшләй: 1986 й. алып 2‑се авиация технологияһы ф‑ты, 1987—95 йй. дөйөм фәндәр...
АЛЕКСАНДРОВ Игорь Васильевич
АЛЕКСАНДРОВ Игорь Васильевич (26.11.1954, Өфөҡ.), физик. Физика-математика фәндәре докторы (1997), профессор (2002). РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2010). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2002). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) ӨДАТУ‑ла эшләй: 1986 й. алып 2‑се авиация технологияһы...
АЛЕКСАНДРОВКА РАЙОНЫ
АЛЕКСАНДРОВКА РАЙОНЫ, Ырымбур өлкәһенең көнбайышында урынлашҡан. 1935 й. 20 ғин. ойошторола. Адм. үҙәге — Александровка ауылы. Районда 14 ауыл советы, 54 ауыл торама пункты бар. Халҡы — 19,3 мең кеше (2010), ш. иҫ. башҡорттар (11%), уларҙың төп өлөшө Ырымбур башҡорттарына ҡарай. Башҡорттар тупланып...
АЛЕКСАНДРОВКА, Благовещен р‑нындағы ауыл, Бедеева Поляна а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Благовещен р‑нындағы ауыл, Бедеева Поляна а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 52 км һәм Загородная т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 61 км алыҫлыҡта Уҫы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 375 кеше; 1920 — 559; 1939 — 401; 1959 — 368; 1989 — 252; 2002 — 194; 2010 — 171 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002)....
АЛЕКСАНДРОВКА, Дәүләкән р‑нындағы ауыл, Алға а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Дәүләкән р‑нындағы ауыл, Алға а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 21 км алыҫлыҡта Кесе Өйҙөрәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 152 кеше; 1939 — 670; 1959 — 281; 1989 — 241; 2002 — 228; 2010 — 233 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Мәҙәниәт йорто, китапхана...
АЛЕКСАНДРОВКА, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Йомағужа а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Йомағужа а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 35 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 63 км алыҫлыҡта Уҙы й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 120 кеше; 1920 — 1655; 1939 — 952; 1959 — 641; 1989 — 336; 2002 — 395; 2010 — 367 кеше. Урыҫтар...
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Сәүәләш а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Сәүәләш а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 2 км һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 59 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 263 кеше; 1959 — 172; 1989 — 99; 2002 — 122; 2010 — 98 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002).
Ауылға 1920 й. һуң Бөрө кантонында артель булараҡ нигеҙ һалына....
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Кирҙә а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Кирҙә а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 60 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К. табан 156 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 93 кеше; 1920 — 98; 1939 — 133; 1959 — 109; 1989 — 177; 2002 — 135; 2010 — 41 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ...
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Боҙаяҙ а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Боҙаяҙ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 20 км һәм Ҡарлыман т. юл ст. К.‑Көнб. табан 33 км алыҫлыҡта Өйәҙән й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 713 кеше; 1920 — 817; 1939 — 598; 1959 — 378; 1989 — 147; 2002 — 261; 2010 — 174 кеше. Урыҫтар,...
АЛЕКСАНДРОВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Александровка а/с үҙәге
АЛЕКСАНДРОВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Александровка а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 25 км алыҫлыҡта Нөгөш й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2254 кеше; 1920 — 3144; 1939 — 2378; 1959 — 1254; 1989 — 668; 2002 — 604; 2010 — 520 кеше. Урыҫтар йәшәй...
АЛЕКСАНДРОВКА, Пильцев, Благовещен р‑нындағы ауыл, Һынны а/с ҡарай
АЛЕКСАНДРОВКА, Пильцев, Благовещен р‑нындағы ауыл, Һынны а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 39 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 53 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 425 кеше; 1939 — 442; 1959 — 368; 1989 — 106; 2002 — 131; 2010 — 40 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты бар.
Ауылға Өфө...
