Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЗАБЕЛЬСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл

ЗАБЕЛЬСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Алатана а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 25 км алыҫлыҡта Алатана й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 298 кеше; 1920 — 344; 1939 — 586; 1959 — 318; 1989 — 188; 2002 — 212; 2010 — 200 кеше. Башҡорттар, урыҫтар...

ЗАБЕЛЬСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл

ЗАБЕЛЬСКИЙ, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Алатана а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 25 км алыҫлыҡта Алатана й. (Ағиҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 298 кеше; 1920 — 344; 1939 — 586; 1959 — 318; 1989 — 188; 2002 — 212; 2010 — 200 кеше. Башҡорттар, урыҫтар...

ЗАБЛУДА Григорий Васильевич

ЗАБЛУДА Григорий Васильевич (20.8.1902, Екатеринослав губернаһы Семёновка а. — 23.1.1994, Өфө ҡ.), үҫемлектәр физиологы. Биология фәндәре докторы (1943), профессор (1944). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1972). Кривой Рог иген культуралары институтының Верхнеднепровск ауыл хужалығы техникумын тамамлағандан...

ЗАВАРИЦКИЙ Александр Николаевич

ЗАВАРИЦКИЙ Александр Николаевич (2.3.1884, Өфө ҡ. — 23.7.1952, Мәскәү ҡ.), геолог, петрограф. СССР ФА академигы (1939), геология‑минералогия фәндәре докторы, профессор (1921). Петербург тау институтын тамамлағандан һуң (1909) 1940 й. тиклем шунда уҡ эшләй: 1921 й. алып геология һәм мәғдән ятҡылыҡтары...

ЗАВОДҠА БЕРКЕТЕЛГӘН КРӘҪТИӘНДӘР

ЗАВОДҠА БЕРКЕТЕЛГӘН КРӘҪТИӘНДӘР, Рәсәйҙә ҡаҙна һәм шәхси тау заводтарына теркәлгән тау сәнәғәте крәҫтиәндәре категорияһы. Дәүләт крәҫтиәндәре һәм иҡтисади крәҫтиәндәр иҫәбенә барлыҡҡа килгән. З.б.к. миҙгелле эштәрҙе үтәгән. Заводтарға оҙатыу сираты улус старшиналары һәм ауыл старосталары тарафынан билдәләнгән....

ЗАВЬЯЛОВА Нина Алексеевна

ЗАВЬЯЛОВА Нина Алексеевна (29.7.1924, Троицк ҡ.), офтальмолог. Мед. ф. д‑ры (1976), проф. (1978). БДМИ-ны тамамлағандан һуң (1947) 1956 й. тиклем Башҡ‑н трахоматоз ҒТИ хеҙм‑ре, бер үк ваҡытта 1954 й. алып БДМИла уҡыта. 1987—2011 йй. Өфө хужалыҡ иҫәбендәге поликлиникала эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге күҙҙең...

ЗАГОРНЫЕ КЛЕТЬЯ, Шаран р-нындағы ауыл

ЗАГОРНЫЕ КЛЕТЬЯ, Шаран р-нындағы ауыл, Дмитриева Поляна а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 23 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 55 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 306 кеше; 1920 — 355; 1939 — 341; 1959 — 156; 1989 — 87; 2002 — 130; 2010 — 94 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй...

ЗАГОРОДНЫЙ, Стәрлетамаҡ р-нындағы ауыл

ЗАГОРОДНЫЙ, Стәрлетамаҡ р-нындағы ауыл, Отрада а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 185 кеше; 1989 — 1109; 2002 — 1670; 2010 — 2188 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002). З. “Агротехсервис” ААЙ, район үҫемлектәр һаҡлау станцияһы,...

ЗАГОРСКИЙ Валерий Куприянович

ЗАГОРСКИЙ Валерий Куприянович (16.8.1940, Стәрлетамаҡ ҡ.), инженер-механик. Техник ф. д‑ры (1994), проф. (1998). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2003), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1976). Силәбе политехник ин‑тын тамамлағандан һуң (1963) 78‑се станоктар эшләү з‑дында (Силәбе ҡ.), 1965 й....

ЗАГОРСКИЙ, Өфө р‑нындағы ауыл

ЗАГОРСКИЙ, Өфө р‑нындағы ауыл, Чесноковка а/с ҡарай. Өфөнән К. 15 км һәм Өршәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 11 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 132 кеше; 1959 — 359; 1989 — 155; 2002 — 161; 2010 — 272 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға 1933 й. Башҡ‑н берләштерелгән дәүләт сәйәсәт идаралығының...

ЗАГС

ЗАГС, гражданлыҡ хәле акттарын теркәү, хоҡуҡтарҙың һәм бурыстарҙың барлыҡҡа килеүен, үҙгәреүен йәки туҡтатылыуын билдәләгән, ш. уҡ граждандарҙың хоҡуҡи хәлен күрһәткән гражданлыҡ хәле акттары т‑дағы яҙма мәғлүмәттәр (тыуым, үлем, никахты теркәү һәм өҙөү, уллыҡҡа йәки ҡыҙлыҡҡа алыу, атай булыуҙы асыҡлау,...

ЗАГУМЕННОВ Дорофей Макарович

ЗАГУМЕННОВ Дорофей Макарович (? — 25.8.1774, Әстерхан губ. Чёрный Яр ҡ. янында), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Дәүләт крәҫтиәндәренән. 1755 й. алып ӘүжәнПетровск заводтарында мастеровой (ҡара: Мастеровой һәм эшсе кешеләр). 1773 й. көҙөндә ихтилалға ҡушыла. 1774 й....

ЗАДИОНЧЕНКО Семён Борисович

ЗАДИОНЧЕНКО Семён Борисович (ысын исеме Зайончик Шимон Борухович; 1898, Полтава губ. Кременчуг ҡ. — 19.11.1972, Мәскәү), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. Граждандар һәм Б.В. һуғыштарында ҡатнашыусы. 1917 й. рус армияһында; 1918—20 йй. һәм 1941—42 йй. Ҡыҙыл Армияла. 30‑сы йй. Мәскәүҙең ВКП(б) Бауман район...

ЗАДОРНОВ Николай Павлович

ЗАДОРНОВ Николай Павлович (22.11.1909, Пенза ҡ. — 18.9.1992, Рига), яҙыусы. Латвия ССР‑ының атҡ. мәҙәниәт эшмәкәре (1969). “Амур‑атаҡай” (“Амур‑батюшка”; 1941—1946), “Капитан Невельской” (1956—1958), “Алтын биҙгәге” (“Золотая лихорадка”; 1969) һ.б. тарихи романдар авторы. 1935—37 йй. Башҡортостанда...

ЗАИКО Александр Иванович

ЗАИКО Александр Иванович (25.3.1947, Өфө), электрон техника инженеры. Техник ф. д‑ры (1991), проф. (1993). РФ‑тың (2005) һәм БР‑ҙың (1997) атҡ. уйлап табыусыһы, СССР-ҙың уйлап табыусыһы (1984). ӨАИ-ны тамамлағандан һуң (1970) шунда уҡ эшләй (1991 й. алып баш ғилми хеҙм‑р). Фәнни тикшеренеүҙәре үлсәү...

ЗАИМКА, Дыуан р-нындағы ауыл

ЗАИМКА, Дыуан р-нындағы ауыл, Заимка а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 115 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) 180 км алыҫлыҡта Аяҙ й. (Ҡариҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. — 676 кеше; 1989 — 359; 2002 — 290; 2010 — 220 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы,...

ЗАИМОВ Халиҡ Шакир улы

ЗАИМОВ Халиҡ Шакир улы [13.11.1914, Ырымбур губ. Силәбе өйәҙе Һултай а. (Силәбе өлк. Сосновка р‑ны) — 9.2.1977, Өфө], комп., муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. Композиторҙар союзы ағзаһы (1941). Башҡ. муз. уч‑щеһын (1937; С.А.Попов класы), Мәскәү консерваторияһын (Башҡ. студияһы, 1947, В.А.Белый класы; теоретик‑композиторҙар...

ЗАЙДЕНТРЕГЕР Михаил (Моисей) Акимович

ЗАЙДЕНТРЕГЕР Михаил (Моисей) Акимович (28.3.1914, Ырымбур ҡ. — 29.6.1994, Өфө), пианист, педагог. РСФСР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1973), БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1963). Мәскәү консерваторияһын тамамлаған (1938; С.Е.Фейнберг класы). 1939—94 йй. Өфө сәнғәт уч‑щеһында һәм Н.Сабитов ис. 1‑се Өфө...

ЗАЙЛАЛОВА Сажиҙә Хәмәҙийәр ҡыҙы

ЗАЙЛАЛОВА Сажиҙә Хәмәҙийәр ҡыҙы [1.11.1919, Өфө өйәҙе Өфө губ. Баштирмә а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 26.11.2005, Өфө], педагог‑методист. БАССР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1962). К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1950). 1936 й. алып Шишмә р‑ны Ябалаҡлы тулы булмаған урта мәктәбе уҡытыусыһы,...

ЗАЙЦЕВ Александр Николаевич

ЗАЙЦЕВ Александр Николаевич (5.3.1951, Могилёв ҡ.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1993), проф. (1999). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2004). ӨАИ‑ны тамамлаған (1972), 1974—88 йй. (“Искра” махсуслаштырылған конструкторлыҡ‑технология бюроһының өлкән ғилми хеҙм‑ре, бүлек етәксеһе) һәм 1994 й. алып шунда...