Список материалов
КОМЛЕВ Пётр Александрович
КОМЛЕВ Пётр Александрович (4.6.1921, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Воскресенский а., хәҙ. БР‑ҙың Благовещен р‑ны Воскресенка а., — 20.2.1945, Латвия ССР‑ы), лётчик, өлкән лейт. (1944). Советтар Союзы Геройы (1945). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Энгельс хәрби авиация пилоттар мәктәбен тамамлаған (1942). 1940 й....
КОММЕРЦИЯ БАНКЫҺЫ
КОММЕРЦИЯ БАНКЫҺЫ, коммерция нигеҙендә банк операцияларын һәм килешеүҙәрен башҡарыусы финанс-кредит учреждениеһы; банк системаһының түбәнге кимәле элементы (ҡара: Банкылар). К.б. пай һәм акциялар башланғысында ойошторола ала; устав капиталын төҙөү ысулы б‑са (дәүләт, сит ил капиталы ҡатнашлығында, берлектәге,...
КОММЕРЦИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ
КОММЕРЦИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ, урта дөйөм һәм проф. белем биреү уҡыу йорто. 1912 й. 25 авг. Коммерция уҡыу йорттары т‑да положениеға ярашлы (1896) Өфө үҙ-ара кредитлау йәмғиәте тарафынан Өфөлә асыла. Сауҙа һәм сәнәғәт министрлығы ҡарамағында була. Йәмәғәт һәм шәхси аҡса иҫәбенә тотола. Бөтә ҡатлам балалары ла...
КОММЕРЦИЯ ҺӘМ ХОҠУҠ ИНСТИТУТЫ
КОММЕРЦИЯ ҺӘМ ХОҠУҠ ИНСТИТУТЫ, дәүләт ҡарамағында булмаған юғары уҡыу йорто. Өфөлә урынлашҡан. 1995 й. асыла. Ин‑т составына 5 каф., китапхана инә. Уҡытыу көндөҙгө һәм ситтән тороп уҡыу бүлектәрендә бухгалтер анализы, иҫәбе һәм аудиты, ойошма менеджменты һөнәрҙәре б‑са алып барыла. Уҡытыусылар араһында...
КОММУНИСТИК ИНТЕРНАЦИОНАЛ БАШҠАРМА КОМИТЕТЫ
КОММУНИСТИК ИНТЕРНАЦИОНАЛ БАШҠАРМА КОМИТЕТЫ (КИБК), Коммунистик Интернационалдың (Коминтерн; 1919—43 йй. төрлө илдәрҙең коммунистик ойошмаларын берләштергән халыҡ-ара ойошма) конгрестар саҡырылмаған арала етәксе органы. 1941 й. окт. Коминтерн учреждениелары Мәскәүҙән Башҡортостанға эвакуациялана. Респ....
КОМПЕНСАТОРҘАР
КОМПЕНСАТОРҘАР, ҡоролмалар, машиналар, приборҙарҙың торошона һәм эшләүенә төрлө факторҙарҙың (т‑ра, баҫым, арауыҡтағы урыны һ.б.) йоғонтоһон компенсациялау йәки тигеҙләштереү өсөн механик ҡоролмалар йәки тултырғыстар. Ҡуҙғалмаусы (дистанцион втулкалар, көйләү прокладкалары, ҡулсалар һ.б.), периодик...
КОМПЛЕКСЛЫ АШЛАМАЛАР
КОМПЛЕКСЛЫ АШЛАМАЛАР, составында үҫемлектәрҙең 2 йәки 3 төп туҡлыҡлы элементы (азот, фосфор, калий) булған минераль матдәләр. К.а. алыу өсөн башланғыс сеймал — тәбиғи фосфаттарҙың азотлы һәм көкөртлө кислота тарҡатмалары. К.а. микроэлементтар ҡушылыуы мөмкин. Составы б‑са — ике (азотлы‑калийлы, азотлы‑фосфорлы,...
КОМПЛЕКСЛЫ БЕРЛӘШМӘЛӘР
КОМПЛЕКСЛЫ БЕРЛӘШМӘЛӘР, координациялан ғанберләшмәләр, үҙәк атомдан (комплекс төҙөүсе) һәм уның м‑н бәйләнгән молекулаларҙан йәки иондарҙан (лигандтар) торған химик берләшмәләр. К.б. барлыҡҡа килгәндә донор‑акцепторлы бәйләнеш тыуа: комплекс төҙөүсе — акцептор, лигандтар — донорҙар. К.б. координация...
КОМПЛЕКСЛЫ ҮҘГӘРЕҮСӘНДӘРҘЕҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ ТЕОРИЯҺЫ
КОМПЛЕКСЛЫ ҮҘГӘРЕҮСӘНДӘРҘЕҢ ФУНКЦИЯЛАРЫ ТЕОРИЯҺЫ, билдәләнеү өлкәһе булып комплекслы Евклид арауығы яҫылығының билдәһеҙ нөктәләр күмәклеге торған функцияларҙы (киң мәғәнәлә), бер йәки күп комплекслы үҙгәреүсәндәрҙең аналитик функцияларын (тар мәғәнәлә) өйрәнгән математика бүлеге. Теорияның матем. аппараты...
КОМПОЗИТОРҘАР СОЮЗЫ
КОМПОЗИТОРҘАР СОЮЗЫ, комп. һәм музыка белгестәренең ижади берекмәһе. 1940 й. 2 февр. Өфөлә БАССР-ҙың Совет комп. союзы булараҡ ойошторола, 2 марттан алып СССР Совет комп. союзының (1957 й. — СССР К.с.) Башҡ‑н бүлексәһе, 1960 й. — РСФСР К.с. составында, 1992 й. — БР К.с. Төбәк йәмәғәт ойошмаһы. Төп маҡсаттары...
КОМПОЗИЦИОН МАТЕРИАЛДАР
КОМПОЗИЦИОН МАТЕРИАЛДАР, композиттар, арматуралаусы нығытыусы тултырғыстан, матрицанан торған, составындағы компоненттарға ҡарағанда структураһының сағыштырмаса ҡатмарлыраҡ, үҙенсәлектәренең яҡшыраҡ булыуы м‑н айырылған күп фазалы системалар. К.м. шулай уҡ бүленеү сиктәре асыҡ булған химик яҡтан төрлө...
КОМПРЕССОР
КОМПРЕССОР, һауаны һәм газдарҙы ҡыҫыу машинаһы, һауа өрҙөргөс машинаның бер төрө. Эшләү принцибы һәм төҙөлөшө б‑са күләмле (ҡыҫыу процесы сикләнгән күләмде кәметеү ваҡытында барлыҡҡа килгән поршенлы, винтлы, ротацион) һәм көрәкле К. (ҡыҫыу әйләнеп торған көрәксәләр ярҙамында башҡарылған үҙәктән ҡыуыу,...
КОМПРЕССОР СТАНЦИЯЛАРЫ
КОМПРЕССОР СТАНЦИЯЛАРЫ, магистраль газ торбаларының газды артыҡ баҫымға тиклем ҡыҫыу һәм уны күсереү өсөн ҡулланылған инженер ҡоролмалары. Баштағы (магистраль газ торбаларының башында ҡорола, промысла газын әҙерләй һәм магистраль газ торбаларына ҡыуып индерә), линиялағы (магистраль газ торбаларында...
КОМПЬЮТЕР
КОМПЬЮТЕР (ингл. сomputer, лат. сomputо — һанайым, иҫәпләйем), электрон хисаплау машинаһы, мәғлүмәтте алыу, эшкәртеү, һаҡлау һәм тапшырыу өсөн автоматик ҡоролма. Программалау һәм техник саралар комплексы. Процессорҙан, мәғлүмәтте индереү (клавиатура, коммуникация порты һ.б.) һәм сығарыу (дисплей, принтер...
КОМПЬЮТЕР ЛИЦЕЙ-ИНТЕРНАТЫ
КОМПЬЮТЕР ЛИЦЕЙ-ИНТЕРНАТЫ, урта дөйөм белем биреү учреждениеһы. Баймаҡ р‑ны 1‑се Этҡол а. урынлашҡан. 1993 й. Башҡ. респ. К.л.‑и. булараҡ асыла. 8 класс тамамлаған уҡыусылар конкурс б‑са ҡабул ителә. Компьютер, мед. кабинеттары бар. Уҡыу йортон 400‑ҙән ашыу кеше тамамлаған (2012).
Ш.А.Мәхмүтов
Тәрж....
КОМПЬЮТЕР МӘКТӘБЕ
КОМПЬЮТЕР МӘКТӘБЕ, Белорет ҡ. урынлашҡан, математика, физика, информатиканы тәрән өйрәнеү б‑са урта дөйөм белем биреү учреждениеһы. 1989 й. Урал төбәк эксперименталь уҡытыу-ғилми комплексы филиалы булараҡ асыла. Ситтән килеүселәр өсөн дөйөм ятағы бар. К.м. уҡыусылары бөтә Рәсәй һәм респ. олимпиадаларының...
КОМСОМОЛ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
КОМСОМОЛ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Йылайыр а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 56 км һәм Сибай т. юл ст. К. табан 73 км алыҫлыҡта Сосновка й. (Яйыҡ й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 107 кеше; 1959 — 331; 1989 — 269; 2002 — 273; 2010 — 222 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп,...
КОМСОМОЛ, Бүздәк р‑нындағы ауыл
КОМСОМОЛ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Ғафури а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. К.‑Көнс. табан 9 км алыҫлыҡта Сәрмәсән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 81 кеше, 1959 — 198; 1989 — 338; 2002 — 348; 2010 — 316 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты,...
КОМСОМОЛ, Дәүләкән р‑нындағы ауыл
КОМСОМОЛ, Мартенец имениеһы, Дәүләкән р‑нындағы ауыл, Рассвет а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. Т.‑Көнб. та- бан 7 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 67 кеше; 1959 — 386; 1989 — 246; 2002 — 256; 2010 — 259 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты бар.
Ауылға 20 б....
КОМСОМОЛ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл
КОМСОМОЛ, Ҡариҙел р‑нындағы ауыл, Ҡараяр а/с ҡарай. Район үҙә генән К.‑Көнс. 30 км һәм Щучье Озеро т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 180 км алыҫлыҡта Оло Бәрҙәш й. (Йүрүҙән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 297 кеше; 1959 — 682; 1989 — 626; 2002 — 549; 2010 — 491 кеше. Башҡорттар...
