Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

КАЛЯКИН Леонид Анатольевич

КАЛЯКИН Леонид Анатольевич (8.7.1947, Вологда өлк. Чалекса а.), математик. Физика-матем. ф. д‑ры (1989), проф. (1992). Урал дәүләт ун‑тын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1969) СССР ФА В.А.Стеклов ис. Математика ин‑тының Свердловск бүлегендә эшләй. 1978 й. алып Өфөлә: Математика ин‑тының өлкән ғилми...

КАМА АРЪЯҒЫ СИК ҺЫҘЫҒЫ

КАМА АРЪЯҒЫ СИК ҺЫҘЫҒЫ, 17—18 бб. оборона ҡоролмалары системаһы (ҡара: Нығытмалы сик һыҙыҡтары). К.а.с.һ. ҡалмыҡтарҙың һәм нуғайҙарҙың сапҡындарын кире ҡағыу, яңы ҡушылған ерҙәрҙә (ҡара: Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуы) хәрбиҙәр булдырыу маҡсатында ойошторола. Сик һыҙыҡтарының төҙөлөүе Кама аръяғы...

КАМА УҠСЫЛАР ДИВИЗИЯҺЫ

КАМА УҠСЫЛАР ДИВИЗИЯҺЫ, Рус армияһында, 1918 й. 17 окт. Өфө губернаһының төньяғында Өфө армия корпусы командующийы ген.-лейт. С.Н.Люпов бойороғо б‑са 1‑се Өфө йыйылма уҡсылар див. булараҡ ойошторола; 1919 й. ғин. алып 8‑се К.у.д., авг. — адмирал Колчактың 8‑се Кама уҡсылар дивизияһы. Див. составына...

КАМА-АҒИҘЕЛ БӨГӨЛӨ

КАМА-АҒИҘЕЛ БӨГӨЛӨ, компенсацияланмаған ҙур кире тектоник структура. Көнсығыш Европа платформаһының архей‑аҫҡы протерозой кристалл нигеҙендә һәм ултырма япмаһының рифей ҡатлауында айырыла. БР, Удмуртия, Пермь крайы территорияларында күҙәтелә. Оҙонлоғо 1000 км ашыу, киңлеге яҡынса 300 км. БР сиктәрендә...

КАМА-БЕРЁЗОВКА БОГОРОДИЦА ИР-ЕГЕТТӘР МОНАСТЫРЫ

КАМА-БЕРЁЗОВКА БОГОРОДИЦА ИР-ЕГЕТТӘР МОНАСТЫРЫ. 1901 й. Бөрө өйәҙенең Берёзовка а. (хәҙ. БР-ҙың Краснокама р‑ны Николо-Берёзовка а.) эргәһендә Успение ир‑егеттәр монастырының Кама-Николай подворьеһын (1878) Кама‑Берёзовка Богородица ир‑егеттәр миссионерлыҡ ятаҡ монастыры итеп үҙгәртеү һөҙөмтәһендә барлыҡҡа...

КАМА-КИНӘЛЕ БӨГӨЛДӘРЕ СИСТЕМАҺЫ

КАМА-КИНӘЛЕ БӨГӨЛДӘРЕ СИСТЕМАҺЫ, Волга‑Урал антеклизаһының ултырма ҡатламдарындағы көмбәҙҙәр араһында урынлашҡан морфологик яҡтан күренешле күмелгән депрессияларҙан тора. Оҙонлоғо яҡынса 12 мең км, киңлеге 10—100 км, көньяҡ‑көнсығышҡа табан 200 км тиклем етә. 8 бөгөлдән тора. БР территорияһында Аҡтаныш‑Шишмә...

КАМА‑ЫҠ БАШҠОРТТАРЫ

КАМА‑ЫҠ БАШҠОРТТАРЫ, башҡ. этник төркөмө. ТР‑ҙың Аҙнаҡай, Аҡтаныш, Алабуға, Баулы, Бөгөлмә, Лениногорск, Менделеев, Минзәлә, Мөслим, Сарман, Туҡай, Әгерже, Ютазы һ.б. райондарында; БР‑ҙың Баҡалы, Илеш, Йәрмәкәй, Краснокама, Туймазы, Шаран һ.б., Удмурт респ. Камбарка һ.б. р‑ндарында йәшәй. 1989 й. ТАССР‑ҙа...

КАМА, йылға

КАМА, Сулман Иҙел, Иҙел, йылға, Волга й. һул ҡушылдығы. Үрге Кама ҡалҡыулығының үҙәк өлөшөндә Удмурт Респ. Кулига а. эргәһендә башлана. Киров өлк. буйлап көньяҡтан төньяҡҡа, Порыш һәм Пильва йй. тамаҡтары араһынан көнбайыштан көнсығышҡа, артабан Пермь крайы буйлап көньяҡҡа, БР һәм Удмурт Респ. сиктәре...

КАМА, йылға

КАМА, Сулман Иҙел, Иҙел, йылға, Волга й. һул ҡушылдығы. Үрге Кама ҡалҡыулығының үҙәк өлөшөндә Удмурт Респ. Кулига а. эргәһендә башлана. Киров өлк. буйлап көньяҡтан төньяҡҡа, Порыш һәм Пильва йй. тамаҡтары араһынан көнбайыштан көнсығышҡа, артабан Пермь крайы буйлап көньяҡҡа, БР һәм Удмурт Респ. сиктәре...

КАМАЕВ Рәшит Борхан улы

КАМАЕВ Рәшит Борхан улы (22.2.1937, БАССР‑ҙың Яңауыл районы Яңауыл а., хәҙер Яңауыл ҡ., — 6.5.2000, Өфө ҡ.), социолог. Философия фәндәре докторы (1986), профессор (1987). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1997). Бөрө педагогия институтын тамамлағандан һуң (1961) ВЛКСМ‑дың Тәтешле район комитеты, 1962 й....

КАМАЕВ Фәрит Хөснулла улы

КАМАЕВ Фәрит Хөснулла улы (19.4.1944, Ҡустанай ҡ. — 13.1.1993, Өфө), музыка белгесе‑фольклорсы. Сәнғәт ғилеме канд. (1979). БР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1991). Композиторҙар союзы ағзаһы (1973). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1965), Гнесиндар ис. Муз.-пед. ин‑тын (Мәскәү, 1972) тамамлаған. 1965 й. алып БАССР‑ҙың...

КАМАЙ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Иҫке Ҡорос а/с ҡарай

КАМАЙ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Иҫке Ҡорос а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 31 км һәм Туймазы т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 107 км алыҫлыҡта Маты й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 925 кеше; 1920 — 1121; 1939 — 936; 1959 — 649; 1989 — 371; 2002 — 310; 2010 — 243 кеше. Татарҙар йәшәй...

КАМАЙ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Урманай а/с ҡарай

КАМАЙ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Урманай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 47 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 84 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 404 кеше; 1959 — 318; 1989 — 194; 2002 — 152; 2010 — 136 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп, фельдшер-...

КАМАЙ, Мишкә р‑нындағы ауыл

КАМАЙ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Камай а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.-Көнс. 12 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 131 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 900 кеше; 1920 — 900; 1939 — 685; 1959 — 1180; 1989 — 911; 2002 — 778; 2010 — 693 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар...

КАМАЛ Ринат Әлтәф улы

КАМАЛ (Камалов) Ринат Әлтәф улы (28.6.1954, БАССР‑ҙың Мәсетле р‑ны Дыуан‑Мәсетле а.), яҙыусы. БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1998). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1992). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1980) Учалы һәм Мәсетле р‑ндары мәктәптәрендә уҡы‑ та, 1985 й. алып БАССР‑ҙың ТВ һәм радиотапшырыуҙар б‑са дәүләт...

КАМАЛЕТДИНОВ Зыяитдин Ямалетдин улы

КАМАЛЕТДИНОВ Зыяитдин (Фәрүәзетдин) Ямалетдин улы, Камали З. (9.12.1873, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Келәш а., хәҙ. БР‑ҙың Шишмә р‑ны, — 1942, Куйбышев ҡ.), ижт. һәм дини эшмәкәр, мәғрифәтсе. Йәдитселек етәкселәренең береһе. “Ғосмания” мәҙрәсәһен, Әл‑Әзһәр ун‑тын (Ҡаһирә) тамамлаған. 1904 й. алып “Ғосмания”...

КАМАЛЕТДИНОВ Морат Абдулхаҡ улы

КАМАЛЕТДИНОВ Морат Абдулхаҡ улы (18.7.1928, Томск ҡ. — 1.7.2013, Өфө ҡ.), геолог. БР ФА академигы (1991), геология‑минералогия фәндәре докторы (1972), профессор (1981). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1976). Ҡазан университетын тамамлағандан һуң (1953) “Башнефть” берекмәһенең Стәрлетамаҡ геологик...

КАМАЛЕТДИНОВ Мотаһар Мирхәйҙәр улы

КАМАЛЕТДИНОВ Мотаһар Мирхәйҙәр улы (1875, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Яңы Атйетәр а., хәҙ. БР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Кешәнне а., — 17.7.1938, Өфө), дин әһеле, БАССР Үҙәк Диниә назараты мөфтөйө (1936). Ҡыйышҡы мәҙрәсәһен тамамлаған. 1904 й. алып Өфө өйәҙе Иҫке Ҡыйышҡы а. мәсетенең имам-хатибы һәм бер үк ваҡытта...

КАМАЛЕТДИНОВА Фәриҙә Мирсаяп ҡыҙы

КАМАЛЕТДИНОВА Фәриҙә Мирсаяп ҡыҙы (25.8.1916, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Малаяҙ а., хәҙ. БР‑ҙың Салауат р‑ны Татар Малаяҙы а., — 15.1.2008), актриса. БАССР‑ҙың халыҡ (1972) һәм атҡ. (1964) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1967). Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлағандан һуң (1935; Х.Бохарский курсы)...

КАМАЛОВ Абрик Закир улы

КАМАЛОВ Абрик Закир улы (12.1.1943, БАССР‑ҙың Ҡыйғы р‑ны Түб. Ҡыйғы а.), механик. Физика-матем. ф. канд. (1971), проф. (1997). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2003). Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1965) СССР ФА Ҡазан филиалының Физика-техника ин‑тында, 1973—2014 йй. Ҡазан архитектура-төҙөлөш...