Список материалов
ПЛАНО КАРПИНИ
ПЛАНО КАРПИНИ Джиованни дель (яҡынса 1180, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, яҡынса 1185 — 1252), итальян сәйәхәтсеһе, монах. 1245 й. Монгол империяһына монголдар т‑да мәғлүмәт йыйыу өсөн ойошторолған тәүге европа миссияһын етәкләй. П.К. маршруты Волга буйы, Үҙәк Азия биләмәләре, Көньяҡ Урал далалары аша үтә....
ПЛАСТИЗОЛДӘР
ПЛАСТИЗОЛДӘР, паста барлыҡҡа килтергән полимерҙарҙың органик шыйыҡсаларҙағы концентрациялы дисперсияһы, унда йылытҡанда улар бүртә. Бүлмә т‑раһында ағыусанлығын һаҡлау һәләтенә бәйле техник (1—2 аҙ‑ нанан артмай) һәм тауар (6 айға тиклем) П. айырыла. П. составына башлыса эмульсион поливинилхлорид, винилхлорид...
ПЛАСТИК ДЕФОРМАЦИЯ
ПЛАСТИК ДЕФОРМАЦИЯ, ҡаты есемдең формаһы йәки уның үлсәмдәренең тыштан тәьҫир иткән көс туҡтағандан һуң юғалмаған үҙгәреүе. Иреү т‑раһына ҡарата һалҡын хәл‑ дәге (t≤0,4tиреү, кристаллик төҙөлөштөң дефекттары тупланыу һәм һығылмалылыҡтың кәмеүе иҫәбенә деформация ныҡлығының артыуына килтерә) һәм ҡыҙҙырмалы...
ПЛАСТИК МАЙҘАР
ПЛАСТИК МАЙҘАР, мазь йәки паста һымаҡ майлағыс материалдар. Аҙ көсөргәнештәрҙә йәки улар булмағанда ҡаты матдә үҙсәнлектәрен ала (формаһын һаҡлай, вертикаль өҫкө йөҙҙәрҙән ағып төшмәй), киҫкен мәлдә (структур каркастың ныҡлығы сигенән юғары; башлыса 0,1—0,5, һирәгерәк 2—3 кПа) тиксотроп әүерелештәр...
ПЛАСТИК МАССАЛАР
ПЛАСТИК МАССАЛАР, п л а с т м а с с а л а р, п л а с т и к т а р, полимерҙар нигеҙендәге материалдар, ҡуйы ағыусан хәлдә юғары т‑рала һәм баҫым аҫтында бирелгән форманы алырға, эксплуатация ваҡытында быяла һәм кристалл хәлендә лә уны һаҡларға һәләтле. Полимер составына һәм изделиелар формалаштырыуҙың...
ПЛАСТИК ХИРУРГИЯ
ПЛАСТИК ХИРУРГИЯ, өлөшләтә йәки тулыһынса юҡҡа сыҡҡан, тыумыштан формаһы боҙолған йәки зарарланған (травмалар, бешеү, операциялар, ауырыуҙар һ.б.) ағза һәм туҡымаларҙың, тыумыштан булған үҫеш кәмселектәренең (китек ирен, аңҡау ярығы һ.б.) анатомик бөтөнлөгөн, формаларын һәм функцияларын тергеҙеүгә,...
ПЛАСТИКАТ
ПЛАСТИКАТ, поливинилхлорид нигеҙендәге термопласт. Пластификатор (полимер ауырлығынан 30—120%), термостабилизаторҙар, майҙар, ҡайһы берҙә ут стабилизаторҙары, антиоксиданттар, пигменттар, синтетик буяуҙар, тултырғыстар, антипиренарҙы үҙ эсенә ала. Химик тәбиғәтенә һәм компоненттар булыуына ҡарап атмосфераға,...
ПЛАСТИКТАРҘЫ АРМАТУРАЛАУСЫ МАТЕРИАЛДАР
ПЛАСТИКТАРҘЫ АРМАТУРАЛАУСЫ МАТЕРИАЛДАР, арматураланған пластиктарҙағы төп йөкләмәне тотоп торған һәм уларҙың ныҡлығын, ҡатылығын билдәләгән тултырғыс. П.а.м. өҙлөкһөҙ еп, бау, таҫма, плёнка, сым, селтәр һәм төрлөсә үрелгән туҡымалар рәүешендә файҙаланыла. П.а.м. сифатында юғары ныҡлыҡтағы органик булмаған...
ПЛАСТМАССА ИЗДЕЛИЕЛАР, БЫЯЛА СҮС МАТЕРИАЛДАР, БЫЯЛА ПЛАСТИКТАР ҺӘМ УЛАРҘАН ЭШЛӘНГӘН ИЗДЕЛИЕЛАР СӘНӘҒӘТЕ
ПЛАСТМАССА ИЗДЕЛИЕЛАР, БЫЯЛА СҮС МАТЕРИАЛДАР, БЫЯЛА ПЛАСТИКТАР ҺӘМ УЛАРҘАН ЭШЛӘНГӘН ИЗДЕЛИЕЛАР СӘНӘҒӘТЕ, пластик массаларҙан преслы, ҡойоу һәм вакуум‑форма изделиелары; преслау ысулы м‑н алынған ҡатлы пластиктар; термопластарҙан полимер плёнкалар, табаҡ һәм торбалар; өҙлөкһөҙ быяла сүс, быяла пластиктар...
ПЛАТОНОВ Алексей Трофимович
ПЛАТОНОВ Алексей Трофимович (1.6.1920, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Әлшәй а., хәҙ. БР‑ҙың Әлшәй р‑ны Раевка а., — 26.3.2012, Өфө), рәссам. БАССР‑ҙың атҡ. рәссамы (1969). Рәссамдар союзы ағзаһы (1955). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Башҡ. театр‑художество уч‑щеһын тамамлаған (1940; педагогтары А.П.Лежнев, А.Э.Тюлькин,...
ПЛАТОНОВ Анатолий Иванович
ПЛАТОНОВ Анатолий Иванович (18.10.1930, Ковров ҡ. — 17.12.2001, Өфө), рәссам. БАССР‑ҙың атҡ. рәссамы (1990). Рәссамдар союзы ағзаһы (1961). Литва ССР‑ының Художество ин‑тын тамамлағандан һуң (Виль‑ нюс, 1955) 1984 й. тиклем Башҡ. ижади‑художество комб‑тында (Өфө) рәссам булып эшләй. Реалистик йүнәлеш...
ПЛАТОНОВ Андрей Платонович
ПЛАТОНОВ (Климентов) Андрей Платонович [20.8. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 16.8.) 1899, Воронеж ҡ. — 5.1.1951, Мәскәү], яҙыусы. П. ижадына ҡатмарлы, йыш ҡына трагик донъяға ҡараш, үҙенсәлекле стиль хас. Әҫәрҙәрендә революцион үҙгәртеп ҡороуҙарҙан төңөлөү, тормошта көсләп тағылған соц. үҙгәртеүҙәрҙе ҡабул...
ПЛАТОНОВ Валерий Игнатьевич
ПЛАТОНОВ Валерий Игнатьевич (6.1.1953, Белорет ҡ.), дирижёр. РФ‑тың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (2007), БР‑ҙың халыҡ артисы (1995). ӨДСИ‑не (1977; Р.Ю.Шәйхетдиновтың баян, М.Б.Голубицкийҙың дирижёрлыҡ итеү класы), Урал консерваторияһын (Свердловск ҡ., 1982; М.И.Паверман класы) тамамлаған. 1977 й. алып мәҙәниәт...
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ
ПЛАТФОРМА ҠАПЛАМАҺЫ, платформаның өҫкө структур ҡаты, күбеһенсә плита тибындағы ултырма, ҡайһы берҙә үҙенсәлекле магматик формацияларҙан тора. Респ. сиктәрендә П.ҡ. Көнсығыш Европа платформаһының венд, палеозой, мезозой һәм кайнозой ултырмаларынан ғибәрәт. Венд ултырмалары киҫкен структур һәм стратиграфик...
ПЛАХУТА Филипп Алексеевич
ПЛАХУТА Филипп Алексеевич (27.11.1929, Ҡаҙаҡ АССР‑ы Прохладное а. — 7.11.2008, Өфө), ин‑ женер‑механик. Ташкент т. юл транс‑ порты инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (1954) Өфө паровоздар ремонтлау з‑дында эшләй: цех мастеры, 1957 й. алып бүлек нач. урынбаҫары; 1959—91 йй. “Гидравлика” Өфө агрегат...
ПЛЕВРИТ
ПЛЕВРИТ (гр. pleurá — ҡабырға, көп), плевраның (үпкәне ҡаплаған тышҡы яры) шешеүе. Экссудатының характеры б‑са фибриноз, сероз‑фибриноз, эренле (плевра эмпиемаһы, пиоторакс), геморрагик, сереткес һәм продуктив; тыуҙырыусыһы булыу‑булмауы һәм төрө б‑са — асептик (күкрәк ситлегендә өлөшләтә пневмония,...
ПЛЕКСИТ
ПЛЕКСИТ (лат. plexus — сырмалыу), периферик нервы системаһы ауырыуы, уның нигеҙендә арҡа мейеһе нервыларының алғы һәм артҡы тамырсалары барлыҡҡа килтергән сырмалсыҡтарҙың зарарланыуы ята. Тупланыу урыны б‑са муйын, ҡулбаш (тулы, өлөшләтә өҫкө һәм аҫҡы), бил‑һигеҙгүҙ П.; клиник сағылышы б‑са — невралгия...
ПЛЕКУНОВ Владимир Иванович
ПЛЕКУНОВ Владимир Иванович (17.7.1923, Һарытау губ. Козловка а. — 6.1.2001, Өфө), театр рәссамы. РСФСР‑ҙың (1969) һәм БАССР‑ҙың (1953) атҡ. сәнғәт эшмәкәре, БАССР‑ҙың халыҡ рәссамы (1964). Рәссамдар союзы ағзаһы (1966). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Һарытау художество уч‑щеһын тамамлаған (1941; педагогы...
ПЛЕХАНОВ Игорь Александрович
ПЛЕХАНОВ Игорь Александрович (26.7.1933, Өфө — 2.8.2007, шунда уҡ), спортсы. Мотоспорт б‑са СССР‑ҙың атҡ. спорт мастеры (1965). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1993). П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1969). Башҡортостан автомобиль транспорты идаралығының автомотоклуб тәрбиәләнеүсеһе....
ПЛЕХАНОВА Татьяна Ивановна
ПЛЕХАНОВА (Никитина) Татьяна Ивановна (15.7.1941, Амурҙағы Николаев ҡ. — 2.6.2005, Өфө), фарма‑ когност. Фарм. ф. д‑ры (1997), проф. (1997). РФ‑тың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2003). Пятигорск фарм. ин‑тын тамамлағандан һуң (1963) Силәбе мед. уч‑щеһында, Пятигорск фарм., Хабаровск һәм Алтай мед., Көньяҡ...
