Список материалов
ПЕРМЬ
ПЕРМЬ, п е р м ь с и с т е м а һ ы (о с о р о), палеозойҙың алтынсы хроностратиграфик бүлексәһе. Осорҙоң башы — 299,0±0,8 млн йыл, аҙағы — 251,0±0,4 млн йыл (ҡара: Геохронология). 1841 й. Уралда Р.Мурчисон тарафынан айырып күрһәтелә. Халыҡ‑ара стратиграфия шкалаһы б‑са 3 бүлектән (дәүерҙән) тора: Урал...
ПЕРМЬ БАШҠОРТТАРЫ
ПЕРМЬ БАШҠОРТТАРЫ, башҡорттарҙың этник төркөмө. Пермь ҡ. (9,5 мең кеше), ш. уҡ Пермь крайының Барҙы (16,6 мең), Чернушка (3,5 мең), Көйәҙе (1,9 мең), Пермь (1,4 мең), Уҫы (1,4 мең) һ.б. р‑нда‑__рында йәшәйҙәр (2002 й. мәғлүмәттәр б‑са). 1989 й. Пермь өлк. 52,3 мең, 2010 й. Пермь крайында 32,7 мең башҡорт...
ПЕРМЬ БАШҠОРТТАРЫ
ПЕРМЬ БАШҠОРТТАРЫ, башҡорттарҙың этник төркөмө. Пермь ҡ. (9,5 мең кеше), ш. уҡ Пермь крайының Барҙы (16,6 мең), Чернушка (3,5 мең), Көйәҙе (1,9 мең), Пермь (1,4 мең), Уҫы (1,4 мең) һ.б. р‑нда‑__рында йәшәйҙәр (2002 й. мәғлүмәттәр б‑са). 1989 й. Пермь өлк. 52,3 мең, 2010 й. Пермь крайында 32,7 мең башҡорт...
ПЕРМЬ ГУБЕРНАҺЫ
ПЕРМЬ ГУБЕРНАҺЫ, 1796 й. Пермь наместниклығының 12 өйәҙенән ойошторола. 18 б. аҙ. төньяҡта — Вологда губ., көнсығышта — Тубыл губ., көньяҡта — Ырымбур губернаһы, көнбайышта Вятка губернаһы м‑н сиктәш була. Адм. үҙәге — Пермь ҡалаһы. Майҙаны — 332 мең км2 (1897). Халҡы: 1795 й. — 900589 кеше, 1897 й....
ПЕРМЬ КРАЙЫ
ПЕРМЬ КРАЙЫ, РФ субъекты. Коми Респ., Башҡортостан, Удмуртия, Киров өлк., Свердловск өлкәһе м‑н сиктәш. Үҙәге — Пермь ҡалаһы. 1938 й. Свердловск өлк. составынан Пермь өлк. булараҡ бүлеп сығарып ойошторола (1940—57 йй. Молотов өлк.), 2005 й. 1 дек. алып Коми‑Пермяк авт. округы м‑н берләшкәндән һуң, хәҙ....
ПЕРМЬ ӨЙӘҘЕ
ПЕРМЬ ӨЙӘҘЕ, 1781 й. Пермь наместниклығы составында ойошторола. Өйәҙгә Ҡазан губернаһы Пермь провинцияһының үҙәк өлөшө ингән. 1796 й. алып Пермь губернаһы составында. 19 б. аҙағында төньяҡта — Пермь губернаһының Соликамск өйәҙе, көнсығышта — Верхотур өйәҙе, көньяҡта — Көңгөр һәм Уҫы өйәҙҙәре, көнбайышта...
ПЕРМЬ ТАТАР-БАШҠОРТ ПЕДАГОГИЯ ТЕХНИКУМЫ
ПЕРМЬ ТАТАР‑БАШҠОРТ ПЕДАГОГИЯ ТЕХНИКУМЫ, 1929 й. Урал пед. техникумының (Свердловск ҡ.) филиалы булараҡ асыла. 1940 й. алып Молотов татар‑башҡ. пед. техникумы, 1942 й. Молотов өлк. Ҡуян а. күсерелә. БАССР Мәғариф ХК ҡарамағында булған. Уҡытыу көндөҙгө бүлектә башланғыс кластар уҡытыусыһы һөнәре б‑са...
ПЕРМЯКОВ Илья Григорьевич
ПЕРМЯКОВ Илья Григорьевич (6.8. 1901, Пермь губ. Берёзовка Заводы ҡсб — 28.6.1983, Өфө), инженер‑нефтсе. Геол.‑минералогия ф. канд. (1962), проф. (1966). Әзербайжан нефть ин‑тын тамамлағандан һуң (Баҡы, 1930) геол.‑разведка контораһы дир. урынбаҫары булып эшләй, 1934 й. алып “Эмбанефть” ПБ (Гурьев ҡ.),...
ПЕРОВСКИЙ Василий Алексеевич
ПЕРОВСКИЙ Василий Алексеевич (9.2.1795, Чернигов губ. Почеп а. — 6.12.1857, Таврия губ. Алупка ҡсб, ш. уҡ губернаның Балаклава ҡ. ерләнә), дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. Ген.‑адъютант (1833), кавалериянан генерал (1843). Граф (1855). 1812 й. Ватан һуғышында, 1828—29 йй. рус‑төрөк һуғышында ҡатнашыусы. Мәскәү...
ПЕРСПЕКТИВАЛЫ МАТЕРИАЛДАР ФИЗИКАҺЫ ИНСТИТУТЫ
ПЕРСПЕКТИВАЛЫ МАТЕРИАЛДАР ФИЗИКАҺЫ ИНСТИТУТЫ, ӨДАТУ‑ның структур подразделениеһы. Перспективалы материалдар физикаһы ғилми‑тикшеренеү ин‑ты 1995 й. Өфөлә ӨДАТУ эргәһендәге “Тантал” махсуслаштырылған конструкторлыҡ‑технология бюроһының проблемалар лаб. һәм ғилми‑тикшеренеү бүлеге базаһында ойошторола....
ПЕРФИЛЬЕВ Афанасий Петрович
ПЕРФИЛЬЕВ Афанасий Петрович (1731, Яйыҡ ҡаласығы — 10.1.1775, Мәскәү), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв ген.‑аншефы. Казак. Сотник. Яйыҡ казак ғәскәрендә хеҙмәт иткән. Яйыҡ казактарының 1772 й. ихтилалында ҡатнашыусы. Казактарҙың делегацияһы составында С.‑Петербургта Яйыҡ ихтилалында...
ПЕРЧАТКИН Василий Михайлович
ПЕРЧАТКИН Василий Михайлович (28.3.1919, Ырымбур губ. Силәбе өйәҙе Перчаткино утары — 9.12.2015, Өфө), яҙыусы. РСФСР‑ҙың (1981) һәм БАССР‑ҙың (1976) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. Яҙыусылыр союзы (1959), Журналистар союзы (1959) ағзаһы. ВКП(б)‑ның Башҡ‑н өлкә ком‑ты эргәһендәге 2 йыллыҡ Өлкә партия мәктәбен...
ПЕСНЯ КУРАЯ
ПЕСНЯ КУРАЯ, ҡытай шыҡтымы сорты. 20 б. 90‑сы йй. аҙ. Л.Н. Миронова, Л.Ә.Төхвәтуллина, А.А.Реут (Ботаника баҡса‑институты) тарафынан Amabilis Superbissima сортын ирекле һеркәләндереү ысулы м‑н сығарыла. Йыш ултыртылған ҡыуаҡ, бейеклеге 55 см тиклем. Һабағы нәҙек, антоциан төҫөндә. Япрағы уртаса оҙонлоҡта,...
ПЕСТЕРЕВ Владимир Николаевич
ПЕСТЕРЕВ Владимир Николаевич (13.2.1940, Бөрө ҡ. — 23.11.2003, Сорғот ҡ.), Соц. Хеҙмәт Геройы (1986). Төмән өлк. почётлы нефтсеһе (1986). 1958 й. алып “Башвостокнефтеразведка” тресыныңскважиналар һынау контораһы, 1959 й. — Ҡалтасы быраулау контораһы, 1961 й. — “Арланнефть” нефть промыслаһы идаралығының...
ПЕСТИЦИДТАР
ПЕСТИЦИДТАР (лат. pestis — йоғошло ауырыу һәм caedo — юҡҡа сығарыу), ауыл хужалығы һәм урман культуралары ауырыуҙары һәм ҡоротҡостары, ҡый үләндәре, амбар ҡоротҡостары, кеше һәм хайуандарҙың инфекцион ауырыуҙарын таратыусылар һ.б. м‑н көрәшеүҙең химик саралары. Тәғәйенләнеше б‑са гербицидтар, зооцидтар,...
ПЕСТРИКОВ Станислав Васильевич
ПЕСТРИКОВ Станислав Васильевич (20.8.1938, Киров өлк. Медянка ст.), химик. Химия ф. д‑ры (1985), проф. (2007). БР‑ҙың атк. химигы (2008). Урал дәүләт ун‑тын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1960) Башҡ‑н нефть эшкәртеү ҒТИ‑нда эшләй: 1970 й. алып өлкән ғилми хеҙм‑р, лаб. мөдире, 1988 й. — бүлек мөдире....
ПЕСТРЯЕВ Андрей Михайлович
ПЕСТРЯЕВ Андрей Михайлович (5.12.1969, Фирғәнә ҡ.), спортсы. Бокс б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1991). 42‑се ПТУ‑ның бокс секцияһы (Стәрлетамаҡ ҡ.; тренеры М.М.Ғәлләмов), “Хеҙмәт резервтары” ДСО‑һы (Өфө; тренеры Р.М.Ғибәҙуллин) тәрбиәләнеүсеһе. СССР халыҡтары спартакиадаһы чемп. (1991),...
ПЕСЧАНЫЙ 22
ПЕСЧАНЫЙ 22, йылҡы борсағы сорты. 1996 й. З.М.Шәрипҡолова, Н.В.Руднев, Р.З.Ғәлимуллин тарафынан (БНИИЗиС) Бөтә Рәсәй үҫемлекселек ҒТИ (С.‑Петербург) өлгөһөнән шәхси һайлап алыу ысулы м‑н сығарыла. Сорт украин экологик төркөмөнә ҡарай. Күп һабаҡлы ҡыуаҡ. Һабағы 90 см тиклем бейеклектә, төҙ, 5—6 быуын...
ПЕСЧАНЫЙ, Өфө р‑нындағы ауыл
ПЕСЧАНЫЙ, Өфө р‑нындағы ауыл, Булгаков а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 26 км һәм Өршәк т. юл ст. К.‑Көнб. табан 9 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 94 кеше; 1959 — 226; 1989 — 200; 2002 — 174; 2010 — 181 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002).
Ауылға 20 б. 30‑сы йй. А.Д.Цюрупа ис. с‑з ойошторолған...
ПЕТИШЕВ Анатолий Андреевич
ПЕТИШЕВ Анатолий Андреевич (1.11.1937, Ҡаҙаҡ ССР‑ы Лозовая а.), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1992), проф. (1992). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1998), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2007). Бөрө пед. ин‑тын тамамлаған (1964). 1963 й. алып Бөрө р‑нының Пономарёвка 8 йыллыҡ,...
