Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

САБАЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл

САБАЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Сабай а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 45 км алыҫлыҡта Шығай й. (Сәрмәсән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 3019 кеше; 1920 — 1712; 1939 — 1235; 1959 — 892; 1989 — 777; 2002 — 713; 2010 — 732 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002)....

САБАЙ, Мишкә р‑нындағы ауыл

САБАЙ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Уръяҙы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 18 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 141 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1239 кеше; 1920 — 1351; 1939 — 993; 1959 — 512; 1989 — 318; 2002 — 265; 2010 — 216 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Клуб бар. Ауылға...

САБАҠ, балыҡ

САБАҠ (Rutilus rutilus), карп һымаҡтар отрядының карптар ғаиләһенә ҡараған балыҡ. Яҡынса 10 төрө билдәле. Евразияның сөсө һыу ятҡылыҡтарында йәшәй. Кәүҙәһе оҙонса, ян‑яғы ҡыҫылған, оҙонлоғо 10— 15 см (ҡайһы берҙә 30 см тиклем), ауырлығы 150—200 г (һирәк осраҡта 800 г тиклем). Тәңкәләре көмөш‑аҡ төҫтә,...

САБАҠАЙ МӘМЕРЙӘҺЕ

САБАҠАЙ МӘМЕРЙӘҺЕ, С а б а ҡ а й  ҡ а я һ ы н д а ғ ы  м ә м е р й ә л ә р, комплекслы тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Дыуан р‑ны Ежовка а. көньяҡ‑көнсығышҡа табан 3 км алыҫлыҡта Йүрүҙән й. уң ярындағы Өфө яйлаһының көньяҡ‑көнсығышситендә урынлашҡан. Бейеклеге яҡынса 70 м булған ике киртләсле текә ҡаянан...

САБАҠТЫ, археологик ҡомартҡылар комплексы

САБАҠТЫ, таш быуат, иртә тимер быуат археологик ҡомартҡылар комплексы. Әбйәлил р‑ны Күсем руднигы а. төньяҡҡа табан 2 км алыҫлыҡта Сабаҡты күле буйында урынлашҡан. 1961—62 йй. Г.Н.Матюшин тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 2005 й. В.Г.Котов, Н.С.Савельев тикшерә. Тораларҙан (14; айырыуса С.III, С.VI, С.VIII...

САБАҠТЫ, күл

САБАҠТЫ, Йәнгел й. басс. күл. Әбйәлил р‑ны Күсем руднигы а. төньяҡ‑көнбайышҡа табан Ҡырҡтытау һыртының көнсығыш итәгендә урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны — 2,4 км2, оҙонлоғо — 2,3 км, уртаса киңлеге — 1,0 км, уртаса тәрәнлеге — 2,8 м (макс. — 6,0 м), һыу күләме — 5,1 млн м3; һыу йыйыу майҙаны — 9,0 км2....

САБАНАЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл

САБАНАЙ, Бүздәк р‑нындағы ауыл, Ҡаран а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 24 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 533 кеше; 1920 — 662; 1939 — 582; 1959 — 355; 1989 — 230; 2002 — 207; 2010 — 188 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар. Ауылға...

САБАНЕЕВ Леонид Павлович

САБАНЕЕВ Леонид Павлович (10.12. 1844, Ярославль губ. Высокое а. — 25.3.1898, Таврия губ. Ялта ҡ.), этнограф. Мәскәү ун‑тының тәбиғәт ф‑тын тамамлаған (1870). 1873—77 йй. — “Природа” (“Тәбиғәт”) ж., 1878 й. алып “Природа и охота” (“Тәбиғәт һәм һунар”) ж. (икеһе лә — Мәскәү) мөхәррире һәм сығарыусыһы....

САБАНЕЕВ Леонид Павлович

САБАНЕЕВ Леонид Павлович (10.12. 1844, Ярославль губ. Высокое а. — 25.3.1898, Таврия губ. Ялта ҡ.), этнограф. Мәскәү ун‑тының тәбиғәт ф‑тын тамамлаған (1870). 1873—77 йй. — “Природа” (“Тәбиғәт”) ж., 1878 й. алып “Природа и охота” (“Тәбиғәт һәм һунар”) ж. (икеһе лә — Мәскәү) мөхәррире һәм сығарыусыһы....

САБАНОВ Юрий Викторович

САБАНОВ Юрий Викторович (4.6. 1978, Стәрлетамаҡ ҡ.), спортсы. Билбау көрәше б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2008), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2009). Стәрлетамаҡ физик культура ин‑тын тамамлаған (2006). Стәрлетамаҡ станоктар эшләү з‑ды (тренеры Ә.Ә.Сәфәров) һәм “Өфөлө” (Н.Ю.Мазов) спорт...

САБАНТУЙ, ҡытай шыҡтымы сорты

САБАНТУЙ, ҡытай шыҡтымы сорты. 20 б. 60‑сы йй. О.А.Кравченко, Л.Н.Миронова, А.А.Реут (Ботаника баҡса‑институты) тарафынан Mareschal Mac Mahon һәм Madame Leonie Calot сорттарын гибридлаштырыу ысулы м‑н сығарыла. Ярым йәйенке, аҙ япраҡлы ҡыуаҡ, бейеклеге 80 см тиклем. Һабағы нәҙек, антоциан төҫөндә. Япрағы...

САБАТА

САБАТА, башҡорт кейемендә йүкәнән үреп эшләнгән традицион аяҡ кейеме. Ирҙәр һәм ҡатын‑ҡыҙ С. булған. С. 7 йүкә таҫма алып, башынан башлап тимер шөшлө һәм ҡалып ярҙамында үргәндәр. Ҡыя (табан өлөшөн) һәм тура (өҫ яғын) үреү ҡулланылған. Ике ҡатлап үрелгән (ҡайһы ваҡыт туҙ м‑н нығытылған) табаны күтәрмә...

САБЕКИЯ Раушана Бейсен ҡыҙы

САБЕКИЯ Раушана Бейсен ҡыҙы (28.10.1970, Джамбул ҡ.), философ. Филос. ф. д‑ры (2008). Урал дәүләт ун‑тын тамамлаған (Екатеринбург ҡ., 1992). 1996 й. алып БДУ‑ның Стәрлетамаҡ филиалында (1999—2007 йй. филос., политология, социол. һәм хоҡуҡ каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге мөхәббәт метафизикаһына, экология...

САБИРЙӘНОВ Әнәс Ғәлимйән улы

САБИРЙӘНОВӘнәс Ғәлимйән улы (22.7.1934, ТАССР‑ҙың Теньки а.), энергетик. СССР‑ҙың энергетика һәм электрификация отличнигы (1971), СССР‑ҙың почётлы энергетигы (1986). 1950 й. алып ТАССР‑ҙа эшләй. 1967— 72 йй. һәм 1975—89 йй. Ҡарман ДРЭС‑ында энергоблок машинисы, өлкән машинист, 1991—2006 йй. Нефтекама...

САБИРЙӘНОВ Әнәс Ғәлимйән улы

САБИРЙӘНОВ Әнәс Ғәлимйән улы (22.7.1934, ТАССР‑ҙың Теньки а. — 8.4.2018, Нефтекама ҡ.), энергетик. СССР‑ҙың энергетика һәм электрификация отличнигы (1971), СССР‑ҙың почётлы энергетигы (1986). 1950 й. алып ТАССР‑ҙа эшләй. 1967–72 йй. һәм 1975–89 йй. Ҡарман ДРЭС‑ында энергоблок машинисы, өлкән машинист,...

САБИРОВ Зөфәр Миңлеғәзим улы

САБИРОВ Зөфәр Миңлеғәзим улы (7.4.1951, Дәүләкән ҡ.), физик‑химик. Химия ф. д‑ры (1993). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1972) 2‑се урта мәктәптә уҡыта (Дәүләкән), 1973 й. алып Органик химия ин‑тында: 1990 й. — өлкән ғилми хеҙм‑р, 1998 й. — төп ғилми хеҙм‑р. 2001 й. башлап Мәскәүҙә эшләй. Фәнни хеҙмәттәре...

САБИРХУЖИН Рөстәм Вил улы

САБИРХУЖИН Рөстәм Вил улы (4.1.1978, Өфө ҡ.), спортсы. Хәҙерге бишбәйге буйынса Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1998), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2006). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2000). ӨДАТУ‑ны тамамлаған (2009). Хәҙерге бишбәйге буйынса Республика СДЮШОР‑ы тәрбиәләнеүсеһе (Өфө ҡ.;...

САБИТОВ Альберт Миҙхәт улы

САБИТОВ Альберт Миҙхәт улы (18.10.1936, ТАССР‑ҙың Ҡарғалы а.), селекционер. А.х. ф. канд. (1982). БАССР‑ҙың атҡ. агрономы (1987). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1960) Мәләүез р‑нының “Подлесный” к‑зы агрономы, 1962—63 йй. Саҡмағош р‑нының “Победа” һәм “Правда” к‑здарында өлкән агроном. 1966—2011 йй. БНИИСХ‑ның...

САБИТОВ Илдар Нариман улы

САБИТОВ Илдар Нариман улы (15.10.1953, Өфө), архитектор. РФ‑тың атҡ. (2004) һәм почётлы (2002) архитекторы. Н.Ғ.Сабитовтың улы. Архитекторҙар союзы ағзаһы (1981). Архитектура ғилеме канд. (1988), проф. (2009). Мәскәү архитектура ин‑тын тамамлағандан һуң (1977) “Башкиргражданпроект” ин‑тының архитекторы,...

САБИТОВ Камил Басир улы

САБИТОВ Камил Басир улы (15.5. 1951, БАССР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны Йәлембәт а.), математик. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (2006), физика‑матем. ф. д‑ры (1992), проф. (1993). РФ‑тың (2014), БР‑ҙың (1999) атҡ. фән эшмәкәре, БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1996), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙ‑ре (2001). СДПИ‑ны...