Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

СӘХӘҮЕТДИНОВА Гөлнар Морат ҡыҙы

СӘХӘҮЕТДИНОВА Гөлнар Морат ҡыҙы (19.8.1962, Өфө), терапевт. Мед. ф. д‑ры (2005). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1986) Химия ин‑тында, 1996 й. алып БР ФА‑ла эшләй; 2007 й. башлап БДМУ‑ла уҡыта. Фәнни эшмәкәрлеге кардиология һәм мед. генетикаһы проблемаларына арналған. С. тарафынан БР ауыл халҡының гипертония...

СӘХӘҮЕТДИНОВА Мәстүрә Низам ҡыҙы

СӘХӘҮЕТДИНОВА Мәстүрә Низам ҡыҙы [7.1.1903, Өфө губ. Златоуст өйәҙе Үрге Ҡыйғы а. (БР‑ҙың Ҡыйғы р‑ны) — 2.3.1996, Өфө], инженер‑архитектор. БР‑ҙың атҡ. архитекторы (1993). Архитекторҙар союзы ағзаһы (1936). В.В.Куйбышев ис. РККА Хәрби инженерҙар акад. тамамлағандан һуң (Мәскәү, 1936) “Башпроект” проекттар...

СӘХӘҮЕТДИНОВА Руза Хәйҙәр ҡыҙы

СӘХӘҮЕТДИНОВА Руза Хәйҙәр ҡыҙы (23.6.1937, Сталинабад), композитор. РФ‑тың (2003) һәм БАССР‑ҙың (1990) атҡ. сәнғәт эшмәкәре, БР‑ҙың халыҡ артисы (1994). Композиторҙар союзы ағзаһы (1991). Өфө сәнғәт уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1971; М.К.Мөхәмәтшина класы) 45‑се урта мәктәптә, 1973 й. алып 100‑сө урта...

СӘХИПОВА Земфира Ғизетдин ҡыҙы

СӘХИПОВА Земфира Ғизетдин ҡыҙы (13.4.1940, БАССР‑ҙың Көйөргәҙе р‑ны Ермолаевка а.), педагог‑методист. Пед. ф. канд. (1971). БАССР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1990), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1987), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1995). Стәрлетамаҡ пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1963) Ишембай р‑нының...

СӘХНӘЛӘШТЕРЕЛГӘН ӘҪӘР

СӘХНӘЛӘШТЕРЕЛГӘН ӘҪӘР, театр постановкаһы өсөн автор йәки башҡа кеше тарафынан үҙгәртелгән проза йәки поэзия әҫәре. С.ә. оригиналдан ныҡ айырылһа, ул ошо әҫәр мотивы б‑са яҙылған үҙ аллы пьеса булып һанала. Башҡ. театр сәнғәтендә Ш.Бабичтың “Ғазазил” поэмаһы б‑са яҙылған ш. уҡ ис. спектакль тәүге С.ә....

СВЕРДЛОВ Яков Михайлович

СВЕРДЛОВ Яков Михайлович [Янкель Мовшевич; 23.5. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 4.6.) 1885, Түб. Новгород ҡ. — 16.3.1919, Мәскәү], революция хәрәкәте эшмәкәре. 1901 й. алып РСДРП ағзаһы. 1901—05 йй. Түб. Новгород, Кострома, Ярославль, Ҡазан ҡҡ. революцион эшмәкәрлек м‑н шөғөлләнә. 1901—17 йй. бер нисә тапҡыр...

СВЕРДЛОВСК ӨЛКӘҺЕ

СВЕРДЛОВСК ӨЛКӘҺЕ, РФ субъекты. БР, Силәбе өлкәһе, Ҡурған өлкәһе, Төмән өлкәһе, Коми Респ. һәм Пермь крайы м‑н сиктәш. Үҙәге — Екатеринбург ҡ. (1924—91 йй. — Свердловск ҡ.). 1934 й. 17 ғин. Урал өлкәһен бүлгәндә ойошторолған. Составында 68 ҡала округы, 5 район, 47 ҡала, 27 ҡала тибындағы ҡасаба. Урал...

СВЕРЦИЯ

СВЕРЦИЯ, т р и п у т н и к (Swertia), бабасырутыһымаҡтарғаиләһенәҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 70 төрө билдәле; Евразия, Көнсығыш Африка һәм Төньяҡ Американың Тымыҡ океан яры тауҙарында таралған. Башҡортостанда тупаҡ С. үҫә. Күтәрелеп үҫкән тамырһабаҡлы күп йыллыҡүлән. Һабағы төҙ, ябай, һирәгерәк өҫкөөлөшөндә...

СВЕТКИН Юрий Владимирович

СВЕТКИН Юрий Владимирович (9.12.1920, Аткарск ҡ. — 23.8.1988, Днепропетровск ҡ.), химик‑органик. Химия ф. д‑ры (1968), проф. (1970). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Кишинёв ун‑тын тамамлаған (1951). 1960 й. алып БДУ‑ла эшләй: органик химия каф. ойоштороусы һәм уның мөдире (1961 й. тиклем һәм 1965— 75 йй.),...

СВЕТЛЫЙ, күл‑һаҙлыҡ комплексы

СВЕТЛЫЙ, Тере Танып й. басс. күл- һаҙлыҡ комплексы. Ҡалтасы р‑ны Надеждин а. көньяҡ‑көнсығыш ситендә урынлашҡан. Уйһыу һаҙлыҡтар, дөйөм майҙаны 219,0 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,32 м, иң ҡалыны — 4,2 м, эшкәртелмәгән торф запасы 1226,0 мең т. Башлыса ер өҫтө һыуҙары м‑н туйына. Күлдән шишмә ағып...

СВЕШНИКОВ Михаил Иванович

СВЕШНИКОВ Михаил Иванович (1873—?), Ырымбур губернаһынан 1‑се Дәүләт думаһы (1906) депутаты. Троицк өйәҙе казактарынан. Мәхәллә училищеһын тамамлаған. Шул уҡ өйәҙҙең Бобровка ҡасабаһы атаманы. Думала хеҙмәтсәндәр фракцияһы ағзаһы. Станицаның почётлы судьяһы. Артабанғы яҙмышы билдәһеҙ. Тәрж. М.Х.Хужин...

СВИДЕРСКИЙ Алексей Иванович

СВИДЕРСКИЙ Алексей Иванович [8.3.1887, Новгород-Северский ҡ. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Чернигов губ. Починок а.) — 10.5.1933, Рига, Мәскәүҙә ерләнгән], рев‑ция хәрәкәте эшмәкәре. Дворяндарҙан. 1899 й. алып РСДРП ағзаһы. Чернигов гимназияһын тамамлаған. 1899 й. ҡулға алынып, Өфө губ. һөргөнгә ебәрелә....

СВИДЕРСКИЙ Алексей Иванович

СВИДЕРСКИЙ Алексей Иванович [8.3.1887, Новгород-Северский ҡ. (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Чернигов губ. Починок а.) — 10.5.1933, Рига, Мәскәүҙә ерләнгән], рев‑ция хәрәкәте эшмәкәре. Дворяндарҙан. 1899 й. алып РСДРП ағзаһы. Чернигов гимназияһын тамамлаған. 1899 й. ҡулға алынып, Өфө губ. һөргөнгә ебәрелә....

СВИНУХОВ Анатолий Григорьевич

СВИНУХОВ Анатолий Григорьевич (17.11.1937, БР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Помряскин а.), инженер‑технолог. Техник ф. д‑ры (1985), проф. (1990). ӨНИ‑не тамамлаған (1964). 1958 й. алып “Салаватнефтеоргсинтез” ПБ‑нда эшләй: 1966 й. — баш инженер, 1972 й. — аммиак з‑ды дир., 1974 й. — ген. дир. урынбаҫары, 1977...

СВИРИДОВ Георгий (Юрий) Васильевич

СВИРИДОВ Георгий (Юрий) Васильевич (3.12.1915, Курск губ. Фатеж ҡ. — 6.1.1998, Мәскәү), композитор. СССР‑ҙың халыҡ артисы (1970). Соц. Хеҙмәт Геройы (1975). Ленинград консерваторияһын тамамлаған (1941; Д.Д.Шостакович класы). 1941 й. авг. — 1942 й. февр. Һауанан күҙәтеү, хәбәр итеү һәм элемтә хәрби училищеһы...

СВОБОДА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл

СВОБОДА, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Свобода а/с үҙәге. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. Т.- Көнб. табан 30 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 574 кеше; 1959 — 643; 1989 — 574; 2002 — 564; 2010 — 629 кеше. Башҡорттар, урыҫтар йәшәй (2002). Төп мәктәп, балалар баҡсаһы, участка дауаханаһы,...

СВОБОДА, Салауат р‑нындағы ауыл

СВОБОДА, Салауат р‑нындағы ауыл, Тирмән а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 55 км һәм Мөрсәлим т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 4 км алыҫлыҡта Олоер й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 120 кеше; 1959 — 136; 1989 — 84; 2002 — 113: 2010 — 102 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Ауылға 20 б. 20‑се...

СЕБЕН ТУРҒАЙҘАРЫ

СЕБЕН ТУРҒАЙҘАРЫ (Muscicapidae), турғай һымаҡтар отрядына ҡараған ҡоштар ғаиләһе. 82 заты, 328‑гә яҡын төрө билдәле, киң таралған. БР‑ҙа 4 төрө бар. Күсәр ҡоштар. Кәүҙә оҙонлоғо 11—18 см, ауырлығы 8—25 г. Ата ала себен турғайының арҡаһы һәм түбәһе ҡара төҫтә, ҡорһағы аҡ. Ҡанаты ҙур аҡ таплы ҡара көрән...

СЕБЕНДӘР

СЕБЕНДӘР, ысын себендәр (Muscidae), ике ҡанатлылар отрядына ҡараған бөжәктәр ғаиләһе. Яҡынса 5 мең төрө билдәле, бөтә Ер шарында таралған. БР‑ҙа яҡынса 5 төрө бар, ҡашҡа себен, өй С. йыш осрай. Кәүҙә оҙонлоғо — 2—15 мм. Төҫө ҡара һоро, ҡорһағы һарғылт, 4 һәм унан күберәк сегменттан тора. Башы күкрәгенә...