Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

САЛТЫКОВ-ЩЕДРИН (Салтыков) Михаил Евграфович

САЛТЫКОВ‑ЩЕДРИН (Салтыков) Михаил Евграфович (15.1.1826, Тверь губ. Спас‑Угол а. — 28.4.1889, С.‑Петербург), урыҫ яҙыусыһы. Н.Щедрин псевдонимы аҫтында баҫыла. Ижадында урыҫ тәнҡитле реализмының сатирик йүнәлешен үҫтерә. С.‑Щ. поэтикаһы үҙенсәлектәренә эзоп теле, гротеск сәнғәте, типиклаштырыу сараһы...

САЛТЫКОВА Елена Станиславовна

САЛТЫКОВА Елена Станиславовна (12.11.1960, Красноярск ҡ.), биохимик. Биол. ф. д‑ры (2009). БДУ‑ны тамамлаған (1983). 1984 й. һәм 1993 й. алып (өҙөклөк м‑н) Биохимия һәм генетика ин‑тында (2003 й. башлап өлкән ғилми хеҙм‑р); 1991—93 йй. Органик химия ин‑тында. Фәнни эшмәкәрлеге бөжәктәр иммунитетының...

САЛТЫКОВА Федосия Петровна

САЛТЫКОВАФедосия Петровна (5.4.1927, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Яңы Һапаш утары, хәҙ. БР‑ҙыңКүгәрсенр‑ныЯңыҺапаша., — 1.3.2007, шундауҡ). Соц. ХеҙмәтГеройы (1966). 1944—81 йй. Күгәрсенр‑ныныңМ.Горькийис. к‑зындаэшләй (1956 й. алыпсусҡаҡараусы). С. етештереүҙеңюғарыкүрһәткестәренәөлгәшкән: йылһайынһәринәсусҡанануртаса...

САЛЬВИНИЯ

САЛЬВИНИЯ (Salvinia), сальвиния һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 10 төрө билдәле, башлыса тропик Америкала һәм Африкала, ш. уҡ Төньяҡ Америкала һәм Евразияла таралған. Башҡортостанда йөҙөүсән С. үҫә. Тамыры булмаған бер йыллыҡ һыу абағаһы (ҡара: Абаға һымаҡтар). Һабағы епкә оҡшаған, тармаҡлы,...

САЛЬМОНЕЛЛЁЗ

САЛЬМОНЕЛЛЁЗ, кеше һәм хайуандарҙың инфекцион ауырыуы. Salmonella затына, Enterobacteriaceae ғаиләһенә ҡараған бактериялар тыуҙыра. Кеше С. Башлыса инфицирланған хайуан һәм ҡош продукттарын ашағандан һуң башлана. С. бактериялары ашҡаҙан‑эсәк юлына үтеп инә һәм токсиндар бүлеп сығара. Инкубация осоро...

САЛЬНИКОВ Константин Владимирович

САЛЬНИКОВ Константин Владимирович (2.10.1900, Һамар губ. Һамар ҡ. — 20.6.1966, Өфө), археолог. Тарих ф. д‑ры (1966). Һамар ун‑ты эргәһендәге Юғары этнология-археология курстарын (1927), 1‑се МДУ‑ны (1930) тамамлаған. 1937 й. алып — Силәбе, 1940—41 йй. Чкалов (Ырымбур ҡ.) пед. ин‑ттарында, 1946 й. Урал...

САМАРИН Виктор Сергеевич

САМАРИН Виктор Сергеевич (13.6.1912, Стәрлетамаҡ ҡ. – 8.8.1979, Өфө), Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). РСФСР-ҙың атҡ. төҙөүсеһе. Себер автомобиль-юл ин-тын тамамлаған (Омск ҡ., 1937). 1929 й. алып Эҫем урман хужалығында, 1930–33 йй. “Башжелдорстрой”, 1937 й. башлап “Союзтрансстрой” тресында (икеһе лә – Өфө)...

САМАРИН Павел Григорьевич

САМАРИН Павел Григорьевич [11.7.1930, БАССР-ҙың Бөрө кантоны Демидовка ҡсб (БР-ҙың Ҡалтасы р-ны)], нефтсе. БАССР-ҙың атҡ. нефтсеһе (1985), СССР-ҙың нефть сәнәғәте отличнигы (1969), СССР-ҙың почётлы нефтсеһе (1985). 1954 й. алып Бөрө геол. эҙләнеү контораһында эшләй, 1962–92 йй. “Южарланнефть” НГДУ-һында...

САМАРИН, Благовар р‑нындағы ауыл

САМАРИН, Благовар р‑нындағы ауыл, Благовар а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 10 км һәм Благовар т. юл ст. Т. табан 6 км алыҫлыҡта Ҡармалы й. (Ҡармасан й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 603 кеше; 1920 – 522; 1939 – 496; 1959 – 198; 1989 – 217; 2002 – 276 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй. Халҡы...

САМБО, спорт төрө

САМБО, ҡоралһыҙ һаҡланыу, спорт төрө, ҡара‑ҡаршы көрәш, көрәштәштәр төрлө милли көрәш алымдарын ҡуллана ала. Башҡортостанда С. 20 б. 60‑сы йй. уртаһында Өфөлә үҫеш ала. 60‑сы йй. аҙ. Күмертау, Октябрьский, Салауат, Стәрлетамаҡ, 70‑се йй. Дәүләкән, Мәләүез, Туймазы һ.б. ҡалаларҙа С. секциялары эшләй...

САМОДУМОВА Маргарита Васильевна

САМОДУМОВА Маргарита Васильевна (14.11.1929, Кострома ҡ. — 29.7.2016, Өфө), педагог. Воронеж пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1952) Черниковск ҡ. 7‑се эшсе йәштәр мәктәбендә, 1955—2005 йй. Өфөнөң 62‑се лицейында эшләй. Ленин (1981), Окт. Революцияһы (1976) орд. м‑н бүләкләнгән. Әҙәб.: Лёвин Я.Н. Педагогическая...

САМОЙЛОВ Дмитрий Александрович

САМОЙЛОВ Дмитрий Александрович (21.7.1989, Бөрө ҡ.), спортсы. Уҡ атыу б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2007). Уҡ атыу б‑са ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе (Бөрө; тренеры З.Ә.Ситдиҡов). Шәхси зачётта Рәсәй чемпионатының бронза призёры (2007). Рәсәй уҡыусылары спартакиадаһы һәм Рәсәй беренселеге еңеүсеһе...

САМОЙЛОВ Наум Александрович

САМОЙЛОВ Наум Александрович (9.12.1941, Ташкент ҡ.), инженер‑технолог. Техник ф. д-ры (1995). БР-ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1998). ӨНИ-не тамамлағандан һуң (1963) шунда уҡ эшләй. Фәнни эшмәкәрлеге химик технологияларҙың масса алмаштырыу процесстары проблемаларын хәл итеүгә һәм тирә-яҡ мөхитте һаҡлауға...

САМОЙЛОВКА, Мәләүез р‑нындағы ауыл

САМОЙЛОВКА, Миньковка, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Первомайский а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Көнс. табан 5 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 166 кеше; 1920 – 227; 1939 – 219; 1959 – 202; 1989 – 194; 2002 – 197 кеше. Урыҫтар йәшәй. Халҡы “Арыҫлан” МУАХП‑нда эшләй. Фельдшер‑акушерлыҡ...

САМОЛЁТ

САМОЛЁТ, тартымды булдырыусыэнергия ҡулайламаһы һәм һауала хәрәкәт иткәндә аэродинамик күтәреү көсө барлыҡҡа килтергән хәрәкәтһеҙ ҡанаттар ярҙамында атмосферала осоу аппараты. Тәғәйенләнеше б-са граджандар [пассажирҙар, йөк ташыу, йөк ташыу-пассажирҙар, а.х. өсөн, махсус тәғәйенләнешле (янғын һүндереү,...

САМОЛЁТ СПОРТЫ

САМОЛЁТ СПОРТЫ, төрлө ауырлыҡтағы һәм төрлө двигателле самолёттарҙа тиҙлеккә, бейеклеккә, алыҫлыҡҡа, оҙайлыҡҡа рекордтар ҡуйыу; юғары пилотаж б‑са ярыштар (спорт самолёттарында). С.с. Як‑18, Як—18А, Як‑18П, Z‑226, Z‑326 һ.б. самолёттар ҡулланылған. Башҡортостанда С.с. 20 б. 50‑се йй. аҙ. РОСТО Авиация...

САМОРОДОВ Борис Александрович

САМОРОДОВ Борис Александрович (26.9.1931, Рыбинск ҡ. — 13.2.2016, Өфө ҡ.), спортсы. Мотоспорт буйынса СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1965). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2002). П.Ф.Лесгафт исемендәге Ленинград физик культура институтын тамамлаған (1975). “Башавтомотоклуб” тәрбиәләнеүсеһе, 1962—77 йй....

САМОРОДОВ Борис Александрович

САМОРОДОВ Борис Александрович (26.9.1931, Рыбинск ҡ. — 13.2.2016, Өфө ҡ.), спортсы. Мотоспорт буйынса СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1965). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (2002). П.Ф.Лесгафт исемендәге Ленинград физик культура институтын тамамлаған (1975). “Башавтомотоклуб” тәрбиәләнеүсеһе, 1962—77 йй....

САМОРОДОВ Владимир Николаевич

САМОРОДОВ Владимир Николаевич (9.1.1947, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны Казадаевка а.), тренер. РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1983). БР‑ҙың атҡ. физик культура хеҙм‑ре (1997). П.Ф.Лесгафт ис. Ленинград физик культура ин‑тын тамамлаған (1980). 1974 й. алып “Спартак” ДСО‑һында (Стәрлетамаҡ ҡ.) ауыр атлетика б‑са...

САМОРОДОВ Дмитрий Петрович

САМОРОДОВ Дмитрий Петрович (12.3.1963, Стәрлетамаҡ ҡ.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (2002), проф. (2002). БДУ‑ны тамамлаған (1989). 1992 й. алып СДПА‑ла эшләй: 1994—96 йй. дөйөм тарих каф. мөдире, 1999—2001 йй., 2004 й. башлап Ватан тарихы һәм тарихты уҡытыу методикаһы каф. мөдире. Фәнни эшмәкәрлеге 19 б....