Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

УРЫҪ ШВЕЙЦАРИЯҺЫ, тәбиғәт ҡомартҡыһы

УРЫҪ ШВЕЙЦАРИЯҺЫ, тәбиғәт ҡомартҡыһы (2010). Бәләбәй р‑нының Урыҫ Швейцарияһы, Үтәй, Глуховской шифаханаһы аа. һәм Глуховская т. юл ст. араһында Бөгөлмә-Бәләбәй ҡалҡыулығының көнсығыш өлөшөндә урынлашҡан. Майҙаны 550 га. Ҡазан ярусы тоҡомдарынан (балсыҡ, эзбизташ һ.б.) һалынған үҙәндәр һәм Швейцарий,...

УРЫҪ ЮРМАШ, Өфө р‑нындағы ауыл

УРЫҪ‑ЮРМАШ, Өфө р‑нындағы ауыл, Урыҫ‑Юрмаш а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 31 км һәм Юрмаш т. юл ст. Көнс. табан 2 км алыҫлыҡта Юрмаш й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 797 кеше; 1920 — 1168; 1939 — 991; 1959 — 868; 1989 — 798; 2002 — 1120; 2010 — 1198 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар...

УРЫҪ ЮРТАҠ ТОҠОМО

УРЫҪ ЮРТАҠ ТОҠОМО, еңел аттар тоҡомо. Тоҡом эсендә еген (ҙур) һәм спорт (уртаса) төрҙәре бар. 19 б. аҙ. — 20 б. 1‑се ярт. Рәсәйҙә Орлов юртаҡ тоҡомо бейәләрен Америка юртаҡ тоҡомо айғырҙары м‑н ҡасырып сығарыла, ҡатнаш тоҡомдар “үҙ эсендә” үрсетелә, ш. уҡ Орлов юртаҡ тоҡомо һәм Америка юртағы айғырҙары...

УРЫҪ‑БАЙБАҠ, Мишкә р‑нындағы ауыл

УРЫҪ‑БАЙБАҠ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Камай а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 14 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 136 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 247 кеше; 1920 — 449; 1939 — 507; 1959 — 228; 1989 — 73; 2002 — 111; 2010 — 107 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Ауылға 1699...

УРЫҪ‑БАШҠОРТ ХАЛЫҠ УЧИЛИЩЕЛАРЫ

УРЫҪ‑БАШҠОРТ ХАЛЫҠ УЧИЛИЩЕЛАРЫ, Рәсәйҙә 19 б. 60‑сы йй. — 1918 й. башҡорт балалары өсөн башланғыс дөйөм белем биреү уҡыу учреждениелары (ҡара: Башҡа милләттәр өсөн мәктәптәр). Башҡорттар тупланып йәшәгән торама пункттарҙа (Өфө, Ырымбур, Пермь, Ҡазан, Вятка һ.б. губерналар) таралыу ала. Бер класлы уч‑щеларҙың...

УРЫҪТАР

УРЫҪТАР (үҙ атамаһы русские), халыҡ, Рәсәйҙең төп халҡы. У. һаны 1989 й. СССР‑ҙа — 145 155 мең, РСФСР‑ҙа — 119 865 мең; 2002 й. РФ‑та — 115 869 мең кеше тәшкил итә. БАССР‑ҙа 1989 й. У. һаны 1548,3 мең; БР‑ҙа 2002 й. 1490,7 мең кеше була. Республиканың бөтә ҡалаларында йәшәйҙәр, Белорет, Благовещенск,...

УРЫҪҺАҘ, һаҙлыҡ

УРЫҪҺАҘ, Кама й. басс. һаҙлыҡ. Краснокама р‑ны Ҡыҙғау а. көньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Кама й. ташҡын‑һыубаҫар туғай комплексына инә. Уйһыу һаҙлыҡ, дөйөм майҙаны 1131,0 га, торфтың уртаса ҡалынлығы 1,7 м, эшкәртелмәгән торф запасы 3752,0 мең т. Башлыса ер өҫтө һыуҙары м‑н туйына. Аҡ ҡайын,...

УРЯДОВ Иван Иванович

УРЯДОВ Иван Иванович (14.11. 1893, Сызрань ҡ. – 20.3.1962, Өфө), рәссам. БАССР‑ҙың халыҡ рәссамы (1955) һәм атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1940). Рәссамдар союзы ағзаһы (1934). Ҡазан художество мәктәбен тамамлағандан һуң (1914) Сызрань, Ырымбур, Һамар ҡҡ. төрлө учреждениеларында уҡытыусы, декоратор булып эшләй,...

УСКОВА Нина Николаевна

УСКОВА Нина Николаевна (30.5. 1947, Өфө), педагог. БР‑ҙың халыҡ уҡытыусыһы (2011), РФ‑тың (2002) һәм БР‑ҙың (1996) атҡ. уҡытыусыһы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Иглин р‑ны Урман урта мәктәбендә эшләй. 1971 й. алып 87‑се урта мәктәп, 1973 й. — 51‑се урта мәктәп, 1976 й. — 60‑сы лицей (бөтәһе лә —...

УСМАН Ғәбдерәхим

УСМАН Ғәбдерәхим әл-Болғари, Ғ ә б д е р ә х и м У т ы ҙ И м ә н и (1752, Ҡазан губ. Яңы Ҡадый а. – 1835, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Мерәҫ а., хәҙ. БР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Иҫке Мерәҫ а.), суфый шағир. Ҡарғалы мәҙрәсәләренең береһен тамамлаған. 1788 й. алып Бохара, Сәмәрҡәнд, Һират, Ҡабул ҡҡ. белем ала,...

УСМАН ТОРАМАЛАРЫ

УСМАН ТОРАМАЛАРЫ, Бура мәҙәниәте археологик ҡомартҡылары. У.т. I б.э.т. 14—13 бб. ҡарай. Ауырғазы р‑ны Усман а. төньяҡ ситендә Өршәк й. уң ярында һыу баҫмай торған ҡалҡыулыҡта урынлашҡан. 1970 й. А.Х.Пшеничнюк тарафынан асыла, 1993—96 йй. Ю.А.Морозов өйрәнә. 1000 м2 ашыу ер ҡаҙылған. 2 хужалыҡ ҡаралтыһы...

УСМАНОВ Абдрахман

УСМАНОВ (Ғосманов) Абдрахман [1846, Ырымбур губ. Бәләбәй өйәҙе Кәпәй‑Ҡобау а. (БР‑ҙың Бүздәк р‑ны) — 1921, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Иҫке Килем а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Килем а.], дин әһеле. Иҫке Килемдә мәҙрәсә тамамлаған. 1879 й. алып Килем мәсете мөҙәрисе, имам‑хатибы. Ике тапҡыр хаж ҡыла. И.Й.Усманов...

УСМАНОВ Әбүбәкер Нурийән улы

УСМАНОВ Әбүбәкер Нурийән улы [24.4.1910, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Имән а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны) – 13.6. 1982, Өфө], тарихсы, фольклорсы. Тарих ф. канд. (1960). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1970). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1948). К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлаған (1933). 1937—71 йй. (өҙөклөктәр...

УСМАНОВ Ғайса Мортаза улы

УСМАНОВ Ғайса Мортаза улы [20.11.1925, БАССР‑ҙың Тамъян‑Ҡатай кантоны Ахун а. (БР‑ҙың Учалы р‑ны) — 1.8.2005, шунда уҡ], педагог. БАССР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1980). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Магнитогорск пед. ин‑тын тамамлаған (1953). 1950 й. алып Учалы р‑нының Ахун урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1955...

УСМАНОВ Ғәлимйән Усман улы

УСМАНОВ Ғәлимйән Усман улы (18.6.1880, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Һынны‑Илсембәт а., хәҙ. БР‑ҙың Благовар р‑ны Иҫке Һынны а., — 10.5.1974, БАССР‑ҙың Благовар р‑ны Иҫке Күсәрбай а.), педагог. РСФСР мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы (1949). 1904—05 йй. рус‑япон, Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы....

УСМАНОВ Ғиндулла Ғариф улы

УСМАНОВ Ғиндулла Ғариф улы [18.6.1875, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Ғүмәр а. (БР‑ҙың Кушнаренко р‑ны) – 1956, шунда уҡ], шағир‑импровизатор. 1884—91 йй. Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Арыҫлан а. (БР‑ҙың Шишмә р‑ны) мәҙрәсәлә уҡый. “Башҡорт халыҡ ижады” йыйынтығына ингән фәлс. йөкмәткеле “Ваҡыт”, “Бәхет”,...

УСМАНОВ Искәндәр Йософ улы

УСМАНОВ Искәндәр Йософ улы (15.10.1950, Өфө), үҫемлектәр физиологы, эколог. Биол. ф. д‑ры (1987), проф. (1991). Й.А.Усмановтың улы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1973) Биол. ин‑тында (1990 й. алып төп ғилми хеҙм‑р) эшләй. 1989 й. башлап БДУ‑ның үҫемлектәр физиол. каф. мөдире, 2008 й. — ӨДИСА‑ның Туризм...

УСМАНОВ Йософ Абдрахман улы

УСМАНОВ Йософ Абдрахман улы (8.6.1903, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Иҫке Килем а., хәҙ. БР‑ҙың Бүздәк р‑ны Килем а., — 1.2.1993, Өфө), агрохимик. А.х. ф. д‑ры (1968), проф. (1961). РСФСР‑ҙың (1971), БАССР‑ҙың (1957) атҡ. фән эшмәкәре, СССР‑ҙың соц. а.х. отличнигы (1971). А.Усмановтың улы. К.А.Тимирязев ис....

УСМАНОВ Мәғәфүр Мәхмүт улы

УСМАНОВ Мәғәфүр Мәхмүт улы (26.3.1962, БАССР‑ҙың Архангел р‑ны Ҡыҙғы а.), актёр. БР‑ҙың халыҡ (2008) һәм атҡ. (1994) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1995). ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1987; Р.В.Исрафилов курсы) Сибай башҡ. драма театры, 1989 й. алып БР‑ҙың Милли Йәштәр театры актёры. Үҙенсәлекле...

УСМАНОВ Риф Мөҙәрис улы

УСМАНОВ Риф Мөҙәрис улы (25.2. 1941, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны, Дәүләкән ҡсб, хәҙ. Дәүләкән ҡ.), инженер‑технолог. Техник ф. д‑ры (1992). БАССР‑ҙың атҡ. уйлап табыусыһы (1989). ӨНИ‑не тамамлаған (1969). 1962—64 йй. Өфө синтетик спирт з‑дында эшләй. 1968 й. алып Яңы Өфө НЭЗ‑ында: 1978 й. — 39‑сы цехтың...