Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЯМАНЙЫЛҒА УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ

ЯМАНЙЫЛҒА УРМАН СӘНӘҒӘТЕ ХУЖАЛЫҒЫ, ААЙ. Ағас әҙерләү һәм эшкәртеү м‑н шөғөлләнә. Нуриман р‑ны Ҡыҙыл Шишмә а. урынлашҡан. Составына Яманйылға, Первомайский ағас‑таҡта әҙерләү пункттары; таҡта ярыу‑тара, ағас әйберҙәр сығарыу, ремонтлау, трактор, тепловоз, вагон цехтары; тар колеялы т. юлы (1933 й. 1‑се...

ЯМАНЙЫЛҒА, йылға

ЯМАНЙЫЛҒА, йылға, Өфө й. һул ҡушылдығы, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1985). БР‑ҙың Салауат р‑ны һәм Силәбе өлк. сигендәге Ҡаратау һыртының төньяҡ битләүенән башлана. Салауат һәм Нуриман р‑ндары буйлап көнсығыштан көнбайышҡа ҡарай аға. Өфө й. (тамағынан 166 км алыҫлыҡта) ҡоя. Даими аҡмаһы булған йырҙаһының оҙонлоғо —...

ЯМАНПОРТ, Нуриман р‑нындағы ауыл

ЯМАНПОРТ, Нуриман р‑нындағы ауыл, Ҡыҙыл Шишмә а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 34 км һәм Иглин т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 83 км алыҫлыҡта Өфө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 219 кеше; 1959 – 528; 1989 – 228; 2002 – 209; 2010 — 164 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ пункты,...

ЯМАНТАУ

ЯМАНТАУ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы иң бейек тау, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Белорет районында Көньяҡ Урал ҡурсаулығы сиктәрендәге Инйәр һәм Кесе Инйәр йй. араһында урынлашҡан. Абсолют бейеклеге 1640 м, оҙонлоғо 5 км, киңлеге яҡынса 4 км. Формаһы һуҙылған. Битләүҙәре текә, төньяҡта — киртләсле,...

ЯМАНТАУ, һырт

ЯМАНТАУ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Салауат р‑ны буйлап Һикияҙ һәм Падчина йй. (Әй й. ҡушылдыҡтары) араһында субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо яҡынса 14 км, киңлеге 1—4 км, абс. бейеклеге 509 м. Бейеклеге 473—509 м булған 4 түбәһе бар. Рельефы тәпәш тауҙарҙан ғибәрәт. Девон эзбизташтарынан,...

ЯМАНТАУ”, башҡорт халыҡ йыры

“ЯМАНТАУ”, башҡорт халыҡ йыры, оҙон көй. Тәүге тапҡыр Н.Д.Шоңҡаров тарафынан 1960 й. БАССР‑ҙың Әбйәлил р‑ны Асҡар а. Мөғәллим Мирхәйҙәровтан яҙып алына һәм “Башҡорт халыҡ ижады. Йырҙар” йыйынтығында (1‑се китап, 1974) баҫтырыла. Артабанғы яҙмаларын Л.Г.Бараг, С.Ә. Галин, Ф.Х.Камаев, Ә.М. Сөләймәнов,...

ЯМАНҺАҘ, Йылҡысылыҡ заводы, Йылайыр р‑нындағы ауыл

ЯМАНҺАҘ, Йылҡысылыҡ заводы, Йылайыр р‑нындағы ауыл, Яманһаҙ а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 52 км һәм Сибай т. юл ст. К.‑Көнб. табан 107 км алыҫлыҡта Кесе Быҙаулыҡ й. (ҡушылдыҡ) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. – 235; 1939 – 370; 1959 – 983; 1989 – 722; 2002 – 833; 2010 — 733 кеше. Башҡорттар,...

ЯМАНҺАРЫ ЯППАРОВ

ЯМАНҺАРЫ ЯППАРОВ, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И. Пугачёв полковнигы. Нуғай даруғаһының Һыуын‑Ҡыпсаҡ улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1773 й. сент. аҙ. отряд йыйып (300‑гә яҡын кеше), Пугачёвты тотоуҙа ярҙам күрһәтеү өсөн Нуғай даруғаһы Ҡыпсаҡ улусы Иманғол а. (Ырымбур өлк....

ЯМАНҺАРЫ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл

ЯМАНҺАРЫ, Көйөргәҙе р‑нындағы ауыл, Бахмут а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Ермолаевка т. юл ст. К.‑Көнс. табан 24 км алыҫлыҡта Туғыҙтимер й. (Оло Юшатыр й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. – 468 кеше; 1920 – 561; 1939 – 264; 1959 – 362; 1989 – 257; 2002 – 294; 2010 — 232 кеше. Башҡорттар...

ЯМАШ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл

ЯМАШ, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Ямаш а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 42 км һәм Үңкерҙе т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 84 км алыҫлыҡта Ыйыҡ й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 2524 кеше; 1920 – 3410; 1939 – 2041; 1959 – 1603; 1989 – 1173; 2002 – 1142; 2010 – 1025 кеше....

ЯМАШ, Бөрө р‑нындағы ауыл

ЯМАШ, Бөрө р‑нындағы ауыл, Осиновка а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 26 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 130 км алыҫлыҡта Бөрө й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1295 кеше; 1920 – 1393; 1939 – 865; 1959 – 376; 1989 – 164; 2002 – 254; 2010 — 148 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Фельдшер‑акушерлыҡ...

ЯМАШАТАУ ҠУРҒАНДАРЫ

ЯМАШАТАУ ҠУРҒАНДАРЫ, 9—10 бб. археологик ҡомартҡыһы. Күгәрсен р‑ны Назаркин а. эргәһендә Ямашатау түбәһендә урынлашҡан. 1968 й. Н.А.Мәжитов тарафынан асылған һәм тикшерелгән. Тупраҡ өйөп яһалған (диам. 12 м, бейеклеге 0,5 м) һәм таш ҡоролмалары булған (диам. 2—3 м, ҡалынлығы 0,3 м) ҡурғанлы ҡәберлектәр...

ЯМБАЙ, Яңауыл р‑нындағы ауыл

ЯМБАЙ, Яңауыл р‑нындағы ауыл, Байғужа а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнб. табан 20 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 534 кеше; 1920 – 629; 1939 – 468; 1959 – 406; 1989 – 179; 2002 – 126; 2010 — 124 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Ауылға Уҫы даруғаһында мариҙар нигеҙ һала, 1680...

ЯМҒЫРСЫ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл

ЯМҒЫРСЫ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Ямғырсы а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 21 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 77 км алыҫлыҡта Өршәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 691 кеше; 1920 – 1528; 1939 – 888; 1959 – 505; 1989 – 402; 2002 – 428; 2010 — 388 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Төп...

ЯМСКОЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл

ЯМСКОЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Матвеев а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 19 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 77 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 549 кеше; 1920 – 598; 1939 – 647; 1959 – 355; 1989 – 112; 2002 – 99; 2010 — 80 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға 18 б. башында, башҡа мәғлүмәттәр...

ЯМУРОВ Наил Рәхим улы

ЯМУРОВ Наил Рәхим улы (12.2. 1952, БАССР‑ҙың Өфө р‑ны Ҡомлокүл а.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (2001), проф. (2002). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1975) Урал‑Себер магистраль нефть үткәргестәре идаралығында эшләй (1981 й. алып нефть ҡыуыу ст. нач.). 1985 й. башлап Өфө аэропортында нач. урынбаҫары—баш...

ЯНАҒОШ, Мишкә р‑нындағы ауыл

  ЯНАҒОШ, Мишкә р‑нындағы ауыл, Уръяҙы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 22 км һәм Загородная т. юл ст. Т. табан 147 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 2169 кеше; 1920 – 2282; 1939 – 1679; 1959 – 1031; 1989 – 477; 2002 – 451; 2010 — 410 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Төп мәктәп (Камай урта мәктәбе...

ЯНАҠТАЙ, Краснокама р‑нындағы ауыл

ЯНАҠТАЙ, Краснокама р‑нындағы ауыл, Ҡарый а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 23 км һәм Нефтекама т. юл ст. К.‑Көнс. табан 18 км алыҫлыҡта Берёзовка й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 439 кеше; 1920 – 565; 1939 – 550; 1959 – 388; 1989 – 161; 2002 – 124; 2010 — 96 кеше. Мариҙар...

ЯНАР ҺӘҮЕРТАШТАР

ЯНАР ҺӘҮЕРТАШТАР, составы б‑са нефткә яҡын ыҫмалалар туплаған ҡаты каустобиолиттар төркөмөнән файҙалы ҡаҙылма. Өҫтөнлөк иткән минераль (кремнезём, балсыҡминералдары, карбонаттар һ.б.) һәм органик (кероген) өлөштәрҙән тора, һуңғыһы массаның 10—30%‑ын, һирәк осраҡта 50—70%‑ын тәшкил итә. Я.һ. иң яҡшы...

ЯНБАЕВ Шакир Мәхийән улы

ЯНБАЕВ Шакир Мәхийән улы [19.11.1925, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Бикбулат а. (БР‑ҙың Күгәрсен р‑ны) — 3.6.2005, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1972). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. М. Горький ис. Әҙәбиәт ин‑тын тамамлаған (Мәскәү, 1957). 1947—49 йй. Күгәрсен р‑ны мәктәптәрендә эшләй; 1950—52 йй. БАССР...