Список материалов
ӨМӨТБАЕВ Вил Ғайса улы
ӨМӨТБАЕВ Вил Ғайса улы (18.2.1938, БАССР‑ҙың Әбйәлил районы Асҡар а. — 12.12.2020, Өфө ҡ.), тау инженеры. Техник фәндәр докторы (1997), профессор (2003). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1985), РФ Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1998). ӨНИ‑не тамамлағандан...
ӨМӨТБАЕВ М. МУЗЕЙЫ
ӨМӨТБАЕВ М. МУЗЕЙЫ, Милли әҙәби музей филиалы (2002). Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ибраһим а. урынлашҡан. 1991 й. М.И.Өмөтбаевтың тыуыуына 150 йыл тулыу айҡанлы мемориаль музей, Милли музей филиалы булараҡ ойошторола. Музей фондында 170‑тән ашыу һаҡлау берәмеге, ш. иҫ. Өмөтбаевтың шәхси әйберҙәре, “Йәдкәр” китабы,...
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы
ӨМӨТБАЕВ Мөхәмәтсәлим Ишмөхәмәт улы [21.8. 1841, Ырымбур губ. Өфө өйәҙе Йомран-Табын улусы Ибраһим а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 28.6. 1907, шунда уҡ], башҡ. мәғрифәтсе‑шағиры, тәржемәсе, филолог, тарихсы, этнограф, йәмәғәт эшмәкәре, публицист. Титулярный советник (1892). Өмөтбаевтар нәҫеленән. Башланғыс...
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы
ӨМӨТБАЕВ Рамаҙан Ғимран улы [7.4.1924, БАССР‑ҙың Йылайыр кантоны Әлмөхәмәт а. (БР‑ҙың Әбйәлил р‑ны) – 24.8.1997, Өфө], совет партия-дәүләт эшмәкәре, яҙыусы. Иҡт. ф. канд. (1967). РФ‑тың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1995), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1958). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1989). Б.В. һуғышында...
ӨМӨТБАЕВТАР
ӨМӨТБАЕВТАР, дворяндар нәҫеле. Нуғай даруғаһы Йомран-Табын улусы Ибраһим а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) башҡорттары. Нәҫелде башлап ебәреүсе — Өмөтбай Мырҙашев. 1683 й. Йомран-Табын улусы ерҙәрен биләүгә батша грамотаһы ала. Үҙ улусы‑ нан аманат була. Ө. нәҫеленән иң билдәлеләре: Көҫәпҡол Ғәббәс улы Ө....
ӨМӨТБАЙ, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
ӨМӨТБАЙ, Кирәй, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Билал а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 76 км һәм Сибай т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 115 км алыҫлыҡта Бүреле й. (Һаҡмар й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 403 кеше; 1920 — 621; 1939 — 423; 1959 — 425; 1989 — 515; 2002 — 570; 2010 — 535 кеше. Башҡорттар...
ӨМӨТБАЙ, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл
ӨМӨТБАЙ, Ҡ а л м а ҡ, Я х ъ я, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Һарайҫа а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 39 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 36 км алыҫлыҡта Күндерәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 178 кеше; 1920 – 202; 1939 – 230; 1959 – 206; 1989 – 140; 2002 – 104; 2010 – 113 кеше. Башҡорттар...
ӨНДӘРҘЕҢ КОМБИНАТОРЛЫ ҮҘГӘРЕШЕ
ӨНДӘРҘЕҢ КОМБИНАТОРЛЫ ҮҘГӘРЕШЕ, телмәр ағышында өндәрҙең бер‑береһенә тәьҫир итешеүе һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килгән фонетик үҙгәрештәр. Ө.к.ү. билдәле бер телдең артикуляцион база үҙенсәлектәре һәм телдең эске закондары м‑н тығыҙ бәйләнештә булған һәр телдә ҡабул ителгән ҡағиҙәләр м‑н билдәләнә. Фонологик...
ӨПӘЙ
ӨПӘЙ, башҡ. ҡәбиләһе. Әйле ырыу-ҡәбилә берләшмәһе составында булған. Тамғалары: . Этник яҡтан төрки ҡәбиләләрҙең ҙур йоғонтоһон кисергән фин-уғыр ҡәбиләләренә барып тоташа. “Өпәй” этнонимы сыуаштарҙа билдәле. 13—14 бб. көньяҡ Урал алдынан төньяҡҡа һәм төньяҡ-көнсығышҡа күсенеп, Әй й. басс. таралып ултырғандар,...
ӨПӘЛЕ ЗАВОДТАРЫ
ӨПӘЛЕ ЗАВОДТАРЫ, Үрге Ө.з. 1760 й. Себер даруғаһының Ҡатай һәм Шуран улусы башҡорттары ерендә — И.П. (Кесе) Мосолов (ҡара: Мосоловтар), Түб. Ө.з. 1818 й. (башҡа сығанаҡтар б‑са, 1813 й.) М.П.Губин (ҡара: Губиндар) тарафынан суйын иретеү һәм тимер етештереү заводтары булараҡ Өпәле й. (Өфө й. ҡушылдығы)...
ӨРӘК
ӨРӘК, башҡ. мифологияһында үҙ үлеме м‑н үлмәгән кешенең йәне, шәүләһе. Хөрәфәттәр б‑са, кешеләр үлгән йәки күмелгән урындарҙа йәшәй. Оҙон аҡ кейемдәге оҙон буйлы ябыҡ кеше ҡиәфәтендә һүрәтләнә. Ғәҙәттә төндә йөрөй, тауышһыҙ хәрәкәт итә. Күбеһенсә кеше үлтереүселәргә килә, ишек туҡылдатып, илап шом һала....
ӨРГӨН, Учалы р‑нындағы ауыл
ӨРГӨН, М у л д а ш, Учалы р‑нындағы ауыл, Учалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. табан 16 км һәм Учалы т. юл ст. 8 км алыҫлыҡта Өргөн күле буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 919 кеше; 1920 — 1191; 1939 — 644; 1959 — 647; 1989 — 581; 2002 — 613; 2010 — 569 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп (элекке...
ӨРГӨН, күл
ӨРГӨН, Урал й. басс. күл, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1965). Учалы а. төньяҡҡа табан 6 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Күл өҫтө майҙаны 9,16 км2, оҙонлоғо 4,4 км, уртаса киңлеге 1,9 км (макс. — 2,5 км), уртаса тәрәнлеге 5,2 м (макс. — 7,7 м), һыу күләме 47,6 млн м3, һыу йыйыу майҙаны 39,1 км2. Тектоник күл, көнбайышта...
ӨРКӘ
ӨРКӘ, ө р к ү л ә н (Anthoxanthum), ҡыяҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 25 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың уртаса һәм субтропик бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда ябай Ө. үҫә. Кәүшәк кәҫтәр барлыҡҡа килтерә торған 30—50 см бейеклектәге күп йыллыҡ үлән. Япрағы тар, яҫы. Башағы өс сәскәле,...
ӨРШӘК, йылға, Ағиҙел й. һул ҡушылдығы
ӨРШӘК, йылға, Ағиҙел й. һул ҡушылдығы. Стәрлебаш р‑ны Үрге Гөлөм а. көньяҡҡа табан 3 км алыҫлыҡта башлана. Стәрлебаш, Стәрлетамаҡ, Миәкә, Әлшәй, Ауырғазы, Дәүләкән, Ҡырмыҫҡалы, Шишмә, Өфө р‑ндары буйлап көньяҡ‑көнбайыштан төньяҡ‑көнсығышҡа ҡарай аға. Ағиҙел й. (тамағынан 504 км алыҫлыҡта) ҡоя. Оҙонлоғо...
ӨРШӘК, Миәкә р‑нындағы ауыл
ӨРШӘК, Миәкә р‑нындағы ауыл, Өршәкбаш‑Ҡарамалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 37 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнс. табан 80 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 428 кеше; 1959 – 371; 1989 – 503; 2002 – 476; 2010 – 413 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс...
ӨРШӘКБАШ‑ҠАРАМАЛЫ, Миәкә р‑нындағы ауыл
ӨРШӘКБАШ‑ҠАРАМАЛЫ, Миәкә р‑нындағы ауыл, Өршәкбаш‑Ҡарамалы а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 31 км һәм Аксёнов т. юл ст. К.‑Көнс. табан 74 км алыҫлыҡта Ҡарамалы й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2362 кеше; 1920 – 2685; 1939 – 1503; 1959 – 1343; 1989 – 772; 2002 – 724; 2010...
ӨС СӘНСКӘКЛЕ ИСТМОХЛОРОН
ӨС СӘНСКӘКЛЕ ИСТМОХЛОРОН (Isthmochloron trispinatum), бер күҙәнәкле һары-йәшел ылымыҡтар төрө. Күҙәнәктәре яҫы, яңғыҙ, оҙонлоғо 9,5—13, сәнскәктәре м‑н 15—18 мкм. Киң яғында осонда овал һымаҡ йомроланған 3—7 ҡыҫҡа сәнскәкле көрәктәре бар. Тышсаһы ҡалын. Хлоропластары 4—6, ситтәре йомроланған. Цитоплазмаһында...
ӨСБҮЛӘ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл
ӨСБҮЛӘ, Дүртөйлө р‑нындағы ауыл, Өсбүлә а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 12 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 139 км алыҫлыҡта Кесе Яубазы й. (Яубазы й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1096 кеше; 1920 – 962; 1939 – 703; 1959 – 466; 1989 – 385; 2002 – 428; 2010 – 457 кеше. Башҡорттар,...
ӨСБҮЛӘК, Фёдоровка р‑нындағы ауыл
ӨСБҮЛӘК, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Дедов а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 24 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 87 км алыҫлыҡта Ашҡаҙар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 832 кеше; 1920 – 1008; 1939 – 874; 1959 – 806; 1989 – 529; 2002 – 469; 2010 – 447 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Төп мәктәп,...
