Список материалов
НАФИҠОВА Асия Заҡуан ҡыҙы
НАФИҠОВА Асия Заҡуан ҡыҙы (9.10.1932, БАССР‑ҙың Шишмә р‑ны Ураҙбаҡты а. — 4.2.1995, Өфө), актриса. РСФСР‑ҙың атҡ. (1982), БАССР‑ҙың халыҡ (1972) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1956). Башҡ. театр‑художество уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1953; К.Ф.Ғәҙелшин курсы) Башҡ. филармонияһы артисы, 1956—94...
НАФИҠОВА Фирҙәүес Мөхәмәтвәли ҡыҙы
НАФИҠОВА Фирҙәүес Мөхәмәтвәли ҡыҙы (20.3.1938, Өфө — 26.1. 2008, шунда уҡ), балет артисы. РСФСР‑ҙың халыҡ (1974) һәм атҡ. (1971), БАССР‑ҙың атҡ. (1963) артисы. Ленинград хореография уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1956; педагогы Н.В.Балтасиева) 1987 й. тиклем БДОБТ солисы, 1986—97 йй. Башҡ. хореография...
НАФТАЛИН
НАФТАЛИН (гр. naphtha — нефть), ароматик углеводород. Таш күмер ыҫмалаһы (8—10%) һәм нефть (6— 7%) составына инә. Төҫһөҙ, үҙенсәлекле еҫле, пластинка рәүешендәге кристалдар, тығыҙлығы 1151,7 кг/м3, tиреү 80,3°С, tҡайнау 218°С, тоҡаныу концентрацияһы 1,7—8,2%, осоусан (50°С т‑рала сублимациялана), һыуҙа...
НАФТЕН УГЛЕВОДОРОДТАРЫ
НАФТЕН УГЛЕВОДОРОДТАРЫ, н а ф т е н д а р, нефть составындағы циклопентан һәм циклогексан рәтенән туйындырылған алициклик берләшмәләр, ш. уҡ ҡатмарлыраҡ би‑ һәм полициклик углеводородтар. Моноциклик Н.у. — циклоалкандар. Полициклик Н.у. — аралаш тармаҡланған (адамантан, стероидтар, терпендар), изолирланған...
НАЦИОНАЛИЗАЦИЯЛАУ
НАЦИОНАЛИЗАЦИЯЛАУ, хосуси милектә булған ер, банкылар, транспорт, сәнәғәт пр‑тиеларын һәм иҡтисадтың башҡа объект, тармаҡтарын дәүләт милкенә күсереү. Рәсәйҙә 1917—20 йй. үткәрелә. 1917 й. 26 окт. Советтарҙың 2‑се Бөтә Рәсәй съезында ҡабул ителгән Ер т‑да декретҡа ярашлы, ер һәм ер аҫты байлыҡтары,...
НАЯДА
НАЯДА (Najas), наяда һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 4—5 төрө билдәле, ике ярымшарҙың да уртасанан алып экваториаль бүлкәтенә тиклем таралған. Башҡортостанда диңгеҙ Н. үҫә. Тулыһынса һыу аҫтында үҫкән бер йыллыҡ ике өйлө ҡаты үлән. Һабағы тармаҡлы, мурт, сәнскеле, аҫҡы төйөндәрендә тамырланыусан,...
НӘБИ, Бөрйән р‑нындағы ауыл
НӘБИ, Ҡ у я н, Б а й ҡ а ш, Бөрйән р‑нындағы ауыл, Иҫке Монасип а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 26 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 132 км алыҫлыҡта Ағиҙел й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 257 кеше; 1920 — 321; 1939 — 279; 1959 — 332; 1989 — 512; 2002 — 555; 2010 — 472 кеше. Башҡорттар...
НӘБИЕВ Тухтамурод Сахоб улы
НӘБИЕВ Тухтамурод Сахоб улы (30.7.1946, Үзбәк ССР‑ы Брич‑Мулла а.), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1997), проф. (1999). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2007). Ташкент ирригация һәм а.х. механизациялау инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (1971) шунда уҡ эшләй, бер үк ваҡытта 1983—85...
НӘБИУЛЛИН Вәли Ғәбей улы
НӘБИУЛЛИН Вәли Ғәбей улы [3.4.1914, Өфө губ. Бәләбәй өйәҙе Иҫке Күсәрбай а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) — 25.12.1982, Өфө], дәүләт эшмәкәре. ВКП(б) ҮК эргәһендәге Юғары партия мәктәбен тамамлаған (Мәскәү, 1949). 1933 й. алып хужалыҡ эшендә, 1938 й. — ВЛКСМ‑дың Башҡ‑н өлкә ком‑тында (1940 й. башлап 1‑се...
НӘБИУЛЛИН Рәфил Рауил улы
НӘБИУЛЛИН Рәфил Рауил улы (23.1.1952, Өфө – 18.9.2002, шунда уҡ), актёр. РФ‑тың атҡ. (2000), БАССР‑ҙың халыҡ (1989) һәм атҡ. (1984) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1979). ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1973; Ғ.Ғ.Ғиләжев, Ф.Ҡ.Ҡасимова курсы) БАДТ актёры, бер үк ваҡытта 1989 й. алып ӨДСИ‑лә уҡыта....
НӘҘЕРҒОЛОВ Азат Әхмәҙулла улы
НӘҘЕРҒОЛОВ Азат Әхмәҙулла улы (1.8.1962, БАССР‑ҙың Йылайыр р‑ны Юлдыбай а.), актёр, режиссёр. БР‑ҙың халыҡ (1997) һәм атҡ. (1994) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1989). ӨДСИ‑не (1983; Р.В.Исрафилов курсы), ГИТИС‑ты (1992; А.А.Васильев курсы) тамамлаған. 1983—89 йй. БАДТ актёры, 1992 й. алып...
НӘҘЕРҒОЛОВ Миңлеғәли Хөсәйен улы
НӘҘЕРҒОЛОВ Миңлеғәли Хөсәйен улы [7.10.1953, БАССР‑ҙың Матрай р‑ны Ишбулды а. (БР‑ҙың Йылайыр р‑ны)], әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (2010). БР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (2007). Яҙыусылар союзы ағзаһы (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1980) ТТӘИ‑лә (1997 й. алып бүлек мөдире) эшләй. 1981—90 йй. һәм...
НӘҘЕРШИН Альберт Сәхәп улы
НӘҘЕРШИН Альберт Сәхәп улы (7.5.1951, ТАССР‑ҙың Яңы Писмән а.), тау инженеры‑электрик. Техник ф. д‑ры (2003), проф. (2008). БР хеҙмәтләндереү тармағының атҡ. хеҙм‑ре (1996), РФ яғыулыҡ‑энергетика комплексының почётлы хеҙм‑ре (2002). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1973) Урал‑Себер магистраль нефть үткәргестәре...
НӘҘЕРШИНА Фәнүзә Айытбай ҡыҙы
НӘҘЕРШИНА Фәнүзә Айытбай ҡыҙы (7.2.1936, БАССР‑ҙың Ауырғазы р‑ны Иҫке Мораҙым а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Мораҙым а.), фольклорсы. Филол. ф. д‑ры (1998). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2000). СДПИ‑ны тамамлаған (1959). 1954—59 йй. (өҙөклөк м‑н) Ауырғазы р‑нында эшләй: 1955—56 йй. ВЛКСМ‑дың район ком‑ты бүлеге...
НӘЖМИ Назар
НӘЖМИ Назар [ысын исеме Нәжметдинов Назар Нәжметдин улы; 5.2. 1918, Өфө губ. Бөрө өйәҙе Миңеште а. (БР‑ҙың Дүртөйлө р‑ны) – 6.9.1999, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], шағир. БР‑ҙың халыҡ шағиры (1993). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1951). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан...
НӘЖМИЕВ Тимерхан Сафуан улы
НӘЖМИЕВ Тимерхан Сафуан улы [18.6.1923, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Ябалаҡ а. (БР‑ҙың Илеш р‑ны) — 18.5.2004, шунда уҡ], хужалыҡ эшмәкәре. Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). БАССР‑ҙың атҡ. агрономы (1967). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1944 й. алып 7 йыллыҡ Ябалаҡ мәктәбендә уҡытыусы булып эшләй, 1947—51 йй. һәм 1954—87...
НӘЗИРӘ, шиғри форма
НӘЗИРӘ (ғәр.), кемгәлер эйәреп яҙылған шиғри форма, Яҡын һәм Урта Көнсығышта, Урта Азияла таралған. Н. яҙыусы оригиналдың төп темаһын, шиғыр юлының үлсәмен, рифма тәртибен һаҡлап, уны үҙенсә эшкәртә, авторҙың ҡайһы бер фекерҙәренә ҡаршы килә. Низами поэмаларына Жәми, Әмир Хөсрәү Дәһләүи һ.б. нәзирәнең...
НӘЗИРОВ Кашаф Нурислам улы
НӘЗИРОВ Кашаф Нурислам улы [25.8.1929, БАССР‑ҙың Өфө кантоны Алайғыр а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 24.4.2005, Өфө], актёр. БАССР‑ҙың халыҡ (1988) һәм атҡ. (1974) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1960). Башҡ. театр-художество уч‑щеһын тамамлаған (1948; Х.Ғ.Бохарский, В.Ғ.Ғәлимов курсы). 1956—89...
НӘЗИРОВ Марис Нәзиф улы
НӘЗИРОВ Марис Нәзиф улы (4.8. 1949, БАССР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Ҡара Көсөк а., хәҙ. БР‑ҙың ш. уҡ р‑ны Үрнәк а., – 3.2.2013, Өфө, БР‑ҙың Саҡмағош р‑ны Саҡмағош а. ерләнгән), шағир. Журналистар союзы (1970), Яҙыусылар союзы (2000) ағзаһы. БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (2004). Бөрө пед. ин‑тын...
НӘЗИРОВ Ромэн Ғафан улы
НӘЗИРОВ Ромэн Ғафан улы (4.2. 1934, Харьков ҡ. — 16.1.2004, Өфө), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1996), проф. (1997). Журналистар союзы ағзаһы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1957) Ауырғазы р‑ны Бишҡайын урта мәктәбендә уҡыта, 1958 й. алып “Ленинец”, 1961—62 йй. “К коммунизму”...
