Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ГАРНИЗОНДАР

ГАРНИЗОНДАР (франц. garnison), торама пункттарҙа, ҡәлғәләрҙә һәм айырым райондарҙа урынлашҡан хәрби частар, учреждениелар һәм уҡыу йорттары. 18 б. башына тиклем — Көньяҡ Урал һәм Урал яны ҡалалары һәм ҡәлғәләре Г. ҡала (полк) һәм станица (ҡарауыл) ғәскәрҙәренең, 1716 й. алып — ялан (пехота, кавалерия,...

ГАРРИС Нина Александровна

ГАРРИС Нина Александровна (22.4. 1946, Батуми), инженер‑механик. Техник ф. д‑ры (1998), проф. (2012). РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2000). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1968) шунда уҡ эшләй (2008 й. алып гидравлика һәм гидромашиналар каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге ҡатмарлы шарттарҙа (эҫе...

ГАРСИЯ ЛОРКА

ГАРСИЯ ЛОРКА Федерико (5.6.1898, Фуэнтевакерос а., Испания – 19.8.1936, Гранада ҡ. янында, ерләнгән ере билдәһеҙ), испан шағиры һәм драматургы. “Йырҙар” (“Песни”; 1927), “Сиған романсероһы” (“Цыганский романсеро”; 1928), “Канте хондо тураһында поэма” (“Поэма о канте хондо”; 1931) шиғри йыйынтыҡтары,...

ГАРШИН Михаил Григорьевич

ГАРШИН Михаил Григорьевич (15.2.1932, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Ивановка а. — 3.9.1993, шунда уҡ), хужалыҡ эшмәкәре. РФ‑тың (1992) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. а.х. хеҙм‑ре. 1950—93 йй. Дәүләкән р‑нының  М.И.Калинин ис. к‑зында эшләй (1959 й. алып рәйес). Г. етәкс. колхоз юғары күрһәткестәргә өлгәшә: иген...

ГАСПРИНСКИЙ Исмәғил Мостафа улы,

ГАСПРИНСКИЙ Исмәғил Мостафа улы, Ғаспралы И.М. (8.3.1851, Таврия губ. Авджикой а. — 11.9.1914, ш. уҡ губернаның Баҡсаһарай ҡ.), йәмәғәт һәм сәйәси эшмәкәр, публицист. “Иттифаҡ әл-мөслимин” партияһы ағзаһы (1906 й. алып). Баҡсаһарайҙа мәҙрәсәлә, Симферополь һәм Мәскәү ҡҡ. гимназияларҙа, Воронеж ҡ. кадет...

ГАСТЕЛЛО Н.Ф. ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ

ГАСТЕЛЛО Н.Ф. ИСЕМЕНДӘГЕ СПОРТ КЛУБЫ, Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенә ҡарай. Өфөлә урынлашҡан. 1962 й. төҙөлә. Гастелло Н.Ф. исемендәге стадионы, спорт залы м-н физик культура йорто (25х16 м), еңел атлетика манежы (54х8 м), атыу тиры, баскетбол майҙаны, саңғы базаһы, теннис корты, күнекмәләр...

ГАСТЕЛЛО Н.Ф. ИСЕМЕНДӘГЕ СТАДИОН

ГАСТЕЛЛО Н.Ф. ИСЕМЕНДӘГЕ СТАДИОН, Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенә ҡарай. Өфөлә урынлашҡан. 1939 й. ӨМЭЗ пр‑тиеһының “Крылья Советов” стадионы булараҡ асыла, 1947 й. алып хәҙ. исемен йөрөтә. Футбол майҙаны (100х70 м), еңел атлетика өсөн йүгереү юлы (400 м), оҙонлоҡҡа һикереү өсөн 3 сектор,...

ГАСТРИТ

ГАСТРИТ [гр. gaster (gastros) — ашҡаҙан], ашҡаҙандың лайлалы тиресәһе шешеү ауырыуы. Киҫкен (диффуз, локаль, стресс) һәм хроник (А, В, С тибындағы) Г., ш. уҡ уның айырым формалары (гранулематоз, инфекцион, лимфоцитар, эозинофиль һ.б.) була. Барлыҡҡа килеү сәбәптәре: экзоген (Helicobacter pilori бактерияһы,...

ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЯ

ГАСТРОЭНТЕРОЛОГИЯ (гр. gaster — ашҡаҙан, enteron — эсәк һәм ...логия), медицинаның аш һеңдереү ағзаларының төҙөлөшөн һәм функцияларын, был ағзалар ауырыуҙарының этиологияһын, патогенезын һәм клиник формаларын өйрәнеүсе һәм уларҙы диагностикалау, дауалау һәм иҫкәртеү ысулдарын эшләүсе бүлеге. Башҡортостанда...

ГАШЕК Ярослав

ГАШЕК Ярослав (30.4.1883, Прага — 3.1.1923, Чехословакия, Липнице ҡ.), чех яҙыусыһы. “Йылғыр һалдат Швейктың донъя һуғышы ваҡытындағы мажаралары” (“Похождения бравого солдата Швейка во время мировой войны"; 1921—1923, тамамланмаған) романы, сатирик хикәйәләр һәм фельетондар авторы. 1918—19 йй. Өфөлә...

ГӘЗИТ

ГӘЗИТ, ағымдағы ваҡиғалар т‑да материалдар сығарыусы баҫма һәм электрон ваҡытлы матбуғат; киң мәғлүмәт сараларының береһе. Г. дәүләт органдары, ведомстволар, пр‑тиелар, ойошмалар, уҡыу йорттары, айырым кешеләр тарафынан сығарыла. Аҙнаһына 1—7 тапҡыр сығырға мөмкин, күләме — 1 һәм унан күберәк бит. Тибы...

ГӘЙНӘЯМАҠ, Әлшәй р‑нындағы ауыл

ГӘЙНӘЯМАҠ, Әлшәй р‑нындағы ауыл, Гәйнәямаҡ а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 55 км һәм Аксёнов т. юл ст. К. табан 20 км алыҫлыҡта Ғәйнә й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 1806 кеше; 1920 – 2212; 1939 – 1624; 1959 – 1581; 1989 – 1102; 2002 – 1023; 2010 — 897 кеше. Башҡорттар,...

ГӘРӘ

ГӘРӘ, гәрәле, башҡ. ҡәбиләһе. Ырыу составы: ил-Г., урман-Г. Тамғалары _ :_ . Этник яҡтан монгол һәм Үҙәк Азия төрки ҡәбиләләренә (кирәиттәргә һәм ҡуңғраттарға) барып тоташа. “Гәрә” этнонимы ҡаҙаҡтарҙа, монголдарҙа, ҡырым татарҙарында, төркмәндәрҙә һ.б. билдәле. Г. формалашыуына уларҙың б.э. 2‑се мең...

ГӘРӘБАШ, Тәтешле р‑нындағы ауыл

ГӘРӘБАШ, Тәтешле р‑нындағы ауыл, Шулған а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 47 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 47 км алыҫлыҡта Гәрә й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 885 кеше; 1920 — 991; 1939 — 954; 1959 — 829; 1989 — 678; 2002 — 570; 2010 — 446 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....

ГӘРӘЕВ Алексей Ғабдулла улы

ГӘРӘЕВ Алексей Ғабдулла улы (10.11.1954, Өфө), физик. Техник ф. д-ры (1999). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1978) ӨАПБ‑ла эшләй. 1980 й. алып ӨДНТУ‑ла (1992—93 йй. лаб. мөдире)  эшлей. Фәнни эшмәкәрлеге торбаларҙың үткәргестәрҙең коррозиянан һәм коррозия-механик емерелеүен прогнозлау һәм диагностикалау нигеҙендә...

ГӘРӘЕВ Альберт Мәсғүт улы

ГӘРӘЕВ Альберт Мәсғүт улы (19.11.1940, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ҡырмыҫҡалы а.), суд мед. эксперты. Мед. ф. д‑ры (1990), проф. (1992). РФ‑тың (2005) һәм БР‑ҙың (1998) атҡ. табибы. БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1965) 1969 й. тиклем Туймазы район-ара суд‑мед. экспертизаһы мөдире. 1971 й. алып БДМУ‑ла эшләй...

ГӘРӘЕВ Әмир Сәлимгәрәй улы

ГӘРӘЕВ Әмир Сәлимгәрәй улы [18.2.1928, БАССР-ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Түб. Әрмет а. (БР-ҙың Ишембай р-ны) – 2.11.2008, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], яҙыусы, тәржемәсе. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1976). БДУ-ны тамамлаған (1961). 1953 й. алып “Совет Башҡортостаны" гәз. әҙәби хеҙм‑ре, 1958 й. – бүлек мөдире,...

ГӘРӘЕВ Әүфәр Миңлеғәзим улы

ГӘРӘЕВ Әүфәр Миңлеғәзим улы [28.10.1946, БАССР‑ҙың Ҡандра районы Сәйрән а. (БР‑ҙың Туймазы районы)], географ-гидролог. География фәндәре докторы (1991), профессор (1992). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998). БР һыу хужалығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (2010). Ташкент университетын тамамлаған (1970)....

ГӘРӘЕВ Вил Мулла улы

ГӘРӘЕВ Вил Мулла улы (28.2.1937, БАССР-ҙың Балтас р-ны Иҫке Балтас а.), иҡтисадсы. Иҡт. ф. канд. (1969), проф. (1984). БАССР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1987). ӨАИ‑ны тамамлағандан һуң (1964) шунда уҡ эшләй (өҙөклөк м-н): 1969 й. алып уҡыу-уҡытыу эштәре б-са проректор, бер үк ваҡытта 1984 й. башлап сәйәси...

ГӘРӘЕВ Дабир Батыр улы

ГӘРӘЕВ Дабир Батыр улы [10.12.1934, БАССР‑ҙың Туймазы р‑ны Алпай а. (БР‑ҙың Шаран р‑ны) — 13.2.2006, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], агроном. А.х. ф. канд. (1967). БССР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1992). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1959) Балтас дәүләт сорт һынау участкаһында агроном булып эшләй, 1960 й. алып...