Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЧЕРКАССЫ, Өфө р-нындағы ауыл

ЧЕРКАССЫ, И ҫ к е Ч е р к а с с ы, Өфө р-нындағы ауыл, Черкассы а/с үҙәге. Район үҙәге­нән Т.-Көнб. 35 км һәм Черниковка т. юл ст. Т.-Көнб. табан 20 км алыҫлыҡта Черкассы й. (Ҡариҙел й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 658 кеше; 1920 — 1300; 1939 — 591; 1959 — 387; 1989 — 495; 2002 — 645;...

ЧЕРМАСАН, аҡ ҡандала үләне сорты

ЧЕРМАСАН, аҡ ҡандала үләне сорты. 1988 й. Ғ.Ҡ.Зарипова, Р.С.Йәнекәев, В.А.Михеев тарафынан урындағы ҡырағай ҡандала үләнен оҙайлы культуралаштырыу һәм артабан күп тапҡыр һайлап алыу ысулы м‑н сығарыла. Төньяҡ экологик ярым төргә ҡарай. Һабағы 2 м тиклем бейеклектә, төҙ, ныҡ тармаҡлы. Япраҡлылығы 37—45%....

ЧЕРМАСАН, үлән сорты

ЧЕРМАСАН, аҡ ҡандала үләне сорты. 1988 й. Ғ.Ҡ.Зарипова, Р.С.Йәнекәев, В.А.Михеев тарафынан урындағы ҡырағай ҡандала үләнен оҙайлы культуралаштырыу һәм артабан күп тапҡыр һайлап алыу ысулы м-н сығарыла. Төньяҡ экологик ярым төргә ҡарай. Һабағы 2 м тиклем бейеклектә, төҙ, ныҡ тармаҡлы. 37—45%-ын япраҡ...

ЧЕРНАВИН Денис Юрьевич

ЧЕРНАВИН Денис Юрьевич (9.4.1978, Рязань ҡ.), лётчик, полковник (2023). Рәсәй Федерацияһы Геройы (2023). Донецк һәм Луганск Халыҡ Республикаларын һаҡлау буйынса махсус хәрби операцияла ҡатнашыусы (2022—23). Сызрань юғары хәрби авиация лётчиктар училищеһын (2000), профессор Н.Е.Жуковский һәм Ю.А.Гагарин...

ЧЕРНАВСКИЙ Николай Михайлович

ЧЕРНАВСКИЙ Николай Михайлович (28.1.1872, Ырымбур губ. Верхнеурал өйәҙе Полтавский ҡсб — 1940, Свердловск ҡ.), сиркәү тарихсыһы, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Статский советник. Дини тәғлимәт магистры (1905). Ырымбур дини семинарияһын (1892), Ҡазан дини акад. (1896) тамамлаған. 1897 й. алып Ырымбур дини уч-щеһы...

ЧЕРНИГОВ КАВАЛЕРИЯ ДИВИЗИЯҺЫ

ЧЕРНИГОВ КАВАЛЕРИЯ ДИВИЗИЯҺЫ, СССР Дәүләт оборона ком-ты ҡарары м-н 1942 й. ғин.—мартында Дим т. юл станцияһында (хәҙ. Өфө эсендә) Авдон, Яңы Жуков, Иҫке Жуков һәм Таптыков аа. (бөтәһе лә — Өфө р-ны) 112-се Башҡорт кавалерия див. булараҡ ойошторола, 1943 й. февр. алып 16-сы Башҡорт гвардия кавалерия...

ЧЕРНИГОВКА, Дәүләкән р-нындағы ауыл

ЧЕРНИГОВКА, Дәүләкән р-нындағы ауыл, Поляковка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Дәүләкән т. юл ст. Т. табан 25 км алыҫлыҡта Кесе Өйҙөрәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 131 кеше; 1920 — 209; 1939 — 160; 1959 — 116; 1989 — 47; 2002 — 127; 2010 — 107 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға 1897 й. Бәләбәй...

ЧЕРНИГОВКА, Шишмә р-нындағы ауыл

ЧЕРНИГОВКА, Шишмә р-нындағы ауыл, Ар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 20 км һәм Йоматау т. юл ст. Т.-Көнб. табан 7 км алыҫлыҡта Дим й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 — 75 кеше; 1920 — 716; 1939 — 863; 1959 — 666; 1989 — 161; 2002 — 118; 2010 — 115 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға 1904 й. Өфө өйәҙендә Чернигов...

ЧЕРНИКОВКА, ҡасаба

ЧЕРНИКОВКА, ауыл, 1931 й. алып Черниковка ҡасабаһы (ҡара: Черниковск) эсендә. Ауылға яҡынса 1600 й. Өфө өйәҙендә хеҙмәтле И.Черников нигеҙ һала. 1811 й. алып вахмистр Н.И. Черников-Онучин, 1850 й. башлап Ф.Н. Черников-Онучин хужа була. Шулай уҡ Анучин исеме м-н билдәле булған. 1865 й. 12 йортта 56...

ЧЕРНИКОВСК, ҡала

ЧЕРНИКОВСК, ҡала, 1956 й. алып Өфө эсендә урынлашҡан. Ҡалаға 1931 й. Өфө мотор з-дын (ҡара: Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһе), таҡта ярыу һәм Фанер з-дтарын (ҡара: Өфө фанер комбинаты), Өфө крекинг-заводын (ҡара: Өфө нефть эшкәртеү заводы), Өфө крекинг-заводы һәм Өфө мотор з-ды ТЭЦ-тарын (ҡара:...

ЧЕРНОВ Иван Васильевич

ЧЕРНОВ Иван Васильевич (29.3. 1825, Ырымбур ҡ. — 15.10.1902, шунда уҡ), йәмәғәт эшмәкәре, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Ген.-майор. Дворяндарҙан. 1841 й. алып Башҡорт-мишәр ғәскәре командующийы канцелярияһында, 1847 й. башлап Ырымбур губернаторы канцелярияһының иррегуляр ғәскәрҙәре бүлексәһендә хеҙмәт итә....

ЧЕРНОВ Николай Фёдорович

ЧЕРНОВ Николай Фёдорович (17.12. 1927, БАССР-ҙың Өфө кантоны Вознесенский а. — 16.8.2007, Өфө), спортсы. Мотоспорт б-са СССР-ҙың спорт мастеры (1957). “Башавтомотоклуб” тәрбиәләнеүсеһе (Өфө). Боҙҙағы мотоуҙыштар б-са СССР чемп. (1965, 1967—68), СССР чемпионаттарының көмөш (1969) һәм бронза (1966) призёры,...

ЧЕРНОВ‑ШЕР Александр Александрович

ЧЕРНОВ‑ШЕР Александр Александрович (4.11.1863, Түб. Новгород ҡ. — 2.5.1948, Өфө), йырсы (драматик тенор), педагог. БАССР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1940). 1892—96 йй. С.-Петербург консерваторияһында уҡыған. 1892 й. алып Киев, Мәскәү, Сембер, С.-Пе­тербург, Харьков, Һарытау ҡҡ. театрҙарында эшләй. 1917...

ЧЕРНОВА Виктория Владимировна

ЧЕРНОВА Виктория Владимировна (30.12.1981, Өфө), спортсы. Еңел атлетика б-са Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1998), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2001). БР-ҙың күренекле спортсыһы (2001). Өфөнөң 20-се ДЮСШ һәм “Луч” күреү б-са инвалидтарҙың спорт- тергеҙеү үҙәге тәрбиәләнеүсеһе (тренеры И.С.Романов)....

ЧЕРНОЛЕС, Өфө р-нындағы ауыл

ЧЕРНОЛЕС, Өфө р-нындағы ауыл, Ҡыҙылъяр а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Өфө т. юл ст. Т.-Көнб. табан 26 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 114 кеше; 1959 — 302; 1989 — 725; 2002 — 905; 2010 — 1118 кеше. Татарҙар, урыҫтар йәшәй (2002). Ч. — Өфө тәжрибә-производство хужалығының үҙәк усадьбаһы. Урта...

ЧЁРНЫЙ, һырт

ЧЁРНЫЙ, Ҡ ы р а ҡ а, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. БР-ҙың Белорет р-ны һәм Силәбе өлк. буйлап Бәҙәреш (Ләмәҙ й. ҡушылдығы) һәм Ләмәҙ йй. араһында меридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо яҡынса 16 км, БР-ҙа — 14 км, киңлеге 4—6 км, абс. бейеклеге 773 м. Бейеклеге 383—773 м булған 5 түбәһе бар....

ЧЕРНЫХ Николай Андреевич

ЧЕРНЫХ Николай Андреевич [19.12. 1924, БАССР-ҙың Стәрлетамаҡ өйәҙе Верхотор а. (БР-ҙың Ишембай р-ны) — 30.10.1982, Өфө], зенитсы, кесе лейтенант. Советтар Союзы Геройы (1943). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Севастополь зенит-артиллерия уч-щеһын (Өфө, 1945), ӨАИ-ны (1956) тамамлаған. 1942 й. алып Совет Армияһында....

ЧЕРНЫХ Сергей Прокопьевич

ЧЕРНЫХ Сергей Прокопьевич (18.7. 1928, Урал өлк. Чернов а. — 19.11. 2011, Мәскәү ҡ.), химик-технолог. Техник ф. д-ры (1983), проф. (1984). РСФСР-ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1979), РФ-тың атҡ. химигы (2004), РФ-тың химия һәм нефтехимия сәнәғәте отличнигы (1987), СССР-ҙың почётлы нефтехимигы (1985)....

ЧЕРНЫШЁВ Феодосий Николаевич

ЧЕРНЫШЁВ Феодосий Николаевич (12.9.1856, Киев — 2.1.1914, С.-Петербург), геолог, палеонтолог. Император С.-Петербург ФА акад. (1909), проф. (1908). С.-Петербург тау ин-тын тамамлаған (1880). Фәнни эшмәкәрлеге тектоника, стратиграфия, палеонтология, петрография һ.б. өлкәләрҙәге тикшеренеүҙәргә арналған....

ЧЕРНЯДЬЕВ Иван Сергеевич

ЧЕРНЯДЬЕВ Иван Сергеевич (1880, Вятка губ. Филимоново а. — 1947, Мәскәү), революция хәрәкәте эшмәкәре. 1906 й. алып Социал-революционерҙар партияһы, 1911 й. башлап РСДРП(б) ағзаһы. 1904—05 йй. рус-япон, Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. Бөрө ҡала уч-щеһын тамамлаған (1895). 1898 й. башлап Бөрө ҡ....