Список материалов

БАЙМАҠ ЙӘМИҒ МӘСЕТЕ, 1997 й. Баймаҡ ҡ. Мосолман дини ойошмаһы башланғысы б‑са халыҡтың һәм Баймаҡ р‑ны пр‑тиеларының хәйер аҡсаһына төҙөлә. БР Диниә назаратына ҡарай. 1998 й. алып эшләй. Мәсет (17x15x3,7 м) бер ҡатлы, сатыр ҡыйыҡлы, стеналары ҡыҙыл кирбестән һалынған. Манараһы Каруанһарай манараһына...

БАЛЫҠЛЫ АУЫЛЫ МӘҘРӘСӘҺЕ, 1771 й. Нуғай даруғаһы Юрматы улусы Балыҡлы а. (хәҙ. БР‑ҙың Фёдоровка р‑ны) 1‑се йәмиғ мәсете эргәһендә асыла. Нигеҙ һалыусы — Б.Ғүмәров. Ырымбур мосолман дини йыйылышы ҡарамағында була. Уҡытыу‑тәрбиә эше м‑н мәсеттең имам‑хатибы һәм мөҙәрис етәкселек иткән. 7—10 йәшлек (ҡайһы...

БАПТИЗМ (гр. baptizo — сумдырам, һыу м‑н суҡындырам), протестантлыҡтың 17 б. башында Англияла барлыҡҡа килгән йүнәлештәренең береһе. Б. б‑са, кешене сиркәү ҡатнашлығынан тыш Иисус Христосҡа аңлы ышаныу аша ғына ҡотҡарып була. Йүнәлеш дөйөм (улар, Христос барыһының да гонаһын юйған һәм кеше яҙмышы уның...

БАҪМАСЫЛЫҠ (төрки баҫмаҡ — һөжүм итеү), Урта Азия төрки халыҡтарының Совет власына ҡаршы баш күтәреүселәр хәрәкәте. Хәрәкәттә ҡатнашыусыларҙың үҙ атамаһы — “мөжәһиттәр”, “ҡорбаштар”. 1918 й. февр. “Коканд автономияһы” (1917 й. нояб. — 1918 й. февр. Төркөстан авт. хөкүмәте) ҡолатылғандан һуң башлана,...

БАШҠОРТОСТАН МИТРОПОЛИЯҺЫ, Урыҫ православие сиркәүенең сиркәү‑адм. берәмеге. Изге Синодтың 2011 й. 27 дек. ҡарары м‑н элекке Өфө епархияһы урынына булдырыла. Митрополияға Өфө, Нефтекама һәм Салауат епархиялары инә. Архиерей — Никон II. Тәрж. Ә.Н.Аҡбутина...

БАЯЗИТ АУЫЛЫ МӘСЕТЕ, Миәкә р‑нында урынлашҡан. 1930‑сы йй. һүтелгән ағас мәсет урынына 1997 й. төҙөлә. Мәсетте һалыуҙа район хакимиәте, пр‑тиелар һәм айырым кешеләр ярҙам күрһәтә. БР Диниә назаратына ҡарай. Мәсет (8×16×5 м) бер ҡатлы, 2 кимәлле, 4 яҡлы ҡыйыҡлы, сталактит кәрнизле; стеналары ҡыҙыл кирбестән...

БЕГЛОПОПОВСЫЛАР, старообрядсылыҡта 17 б. аҙ. барлыҡҡа килгән ағымдарҙың береһе. Православиеның догматикаһын һаҡлап, Б. культтың деталдәрендә айырылалар. Тәүҙә Б. тип Урыҫ православие сиркәүенән күскән (“ҡасаҡ”, исеме шунан килә) һәм икенсе ҡабат суҡынған священниктарҙы ғибәҙәт ҡылыу өсөн ҡабул иткән...

БЕЛОКРИНИЦКИЙ ИЕРАРХИЯҺЫ, Австрия иерархияһы, поп йүнәлешле (ҡара: Поповсылар) ҙур старообрядсылыҡ сиркәүе. 1846 й. Белая Криница а. (Австрия Галицияһы) Рәсәйҙән күскән поповсылар общинаһы тарафынан ойошторола. 19 б. 50-се йй. Б.и. үҙәге Мәскәүгә (Рогожа общинаһы) күсә, унда дини совет төҙөлә. 1988...

БЕРЁЗОВКА СВЯТИТЕЛЬ НИКОЛАЙ ЧУДОТВОРЕЦ ИКОНАҺЫ. Омофор кейгән, яланбаш святитель Николайҙың күкрәккә тиклемге һыны төшөрөлгән мөғжизәле икона. Үлсәме яҡынса 34 х 27 см. Киң таралған риүәйәттәрҙең береһенә ярашлы, 16 б. 50—60‑сы йй. Өфө өйәҙе Никольский а. (хәҙ. Краснокама р‑ны Николо-Берёзовка а.) эргәһендә...

БЕРЕНСЕ ЙӘМИҒ МӘСЕТЕ, Өфөлә урынлашҡан. 1830 й. Ырымбур мосолман дини йыйылышы мөфтөйө Ғ.Ғәбдрәхимов юллауы б‑са Өфөнөң 1‑се гильдия сауҙагәре М.Таһиров Хажмәтов (Хужасәйетов) аҡсаһына Фроловский урамында (хәҙ. Туҡай урамы) төҙөлә. 19 б. аҙ. — 20 б. башында инженер‑архитектор И.Мяловтың Өфө губерна...

БЕСПОПОВСЫЛАР, беспоповщиналыҡ, старообрядсылыҡта 17 б. аҙ. барлыҡҡа килгән ағымдарҙың береһе. Б. тәғлимәтендә иң мөһиме — раскол дәүеренән Ерҙә Антихрист хакимлыҡ итеүе т‑дағы күҙаллау. Б. фекеренсә, шул саҡта “ысын” (“иҫке”) дин юҡ ителә лә инде. Старообрядсылыҡ соборҙарында (Новгород ҡ., 1692, 1694)...

БИБЛИЯ (грек. biblia — китаптар), иудаизмда һәм христианлыҡта ҡанунлаштырылған боронғо дини текстар тупланмаһы; боронғо яҙма әҙәби ҡомартҡы. 2 өлөштән тора: Иҫке Ғәһет һәм Яңы Ғәһет. Б.э. тиклем 13—2 бб. боронғо йәһүд телендә яҙылған Иҫке Ғәһетте (39 ҡануни китап) йәһүдтәр һәм христиандар Изге Яҙма...

БОГОРОДИЦА РАШТЫУАҺЫ КАФЕДРАЛЬ СОБОРЫ. Өфөлә урынлашҡан. 1901—09 йй. нигеҙҙә купец Н.М.Патокин аҡсаһына сиркәү булараҡ төҙөлә һәм Пресвятая Богородица Раштыуаһы хөрмәтенә Нафанаил тарафынан изгеләндерелә. 2011 й. кафедраль собор статусын ала. “Кирбес” стилендәге собор тәүҙә бер көмбәҙле итеп таштан...

БОГОРОДСКИЙ‑ӨФӨ БОЖЬЯ МАТЕРЬ ИКОНАҺЫ. Ҡазан Божья Матерь мөғжизәле иконаһының ҡараңғыраҡ төҫтәге, византия яҙмаһындағы аныҡ күсермәһе. Ҙурлығы 23х21 см. 17—19 бб. Богородский а. пәйҙә булған Ҡазан иконаһы тип аталған, 20 б. 20‑се йй. — Богородский (Өфө), 1993 й. алып хәҙ. исемен йөрөтә. Риүәйәт б‑са,...

БҮРЕ КУЛЬТЫ, кеше м-н бүре араһында билдәле бер туғанлыҡ бар тип иҫәпләүгә, уның ҡөҙрәтле көсөнә инаныуға (ҡара: Тотемизм) нигеҙләнгән дини табыныу. Бүре башҡорттарҙа айырыуса хөрмәт ителгән хайуандарҙың береһе һанала; был халыҡтың ауыҙ-тел ижадында, хөрәфәттәре һәм йолаларында сағылыш тапҡан. Легендаларҙа...