Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ИБРАҺИМОВ Әсхәт Ғабдрахман улы

ИБРАҺИМОВ Әсхәт Ғабдрахман улы (4.4.1950, Ҡаҙаҡ ССР‑ының Көктал а. — 26.10.2021, Өфө ҡ.), химик‑органик. Химия фәндәре докторы (1994), профессор (1996). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2011). Ҡазан химия‑технология институтын тамамлағандан һуң (1972) Нефтехимия производстволары ҒТИ‑нда, 1976 й. алып...

ИВАНОВА Светлана Романовна

ИВАНОВА Светлана Романовна (6.10.1943, БАССР‑ҙың Яңауыл р‑ны Яңауыл ҡсб), химик. Химия ф. д‑ры (1992), проф. (1994). БДУ‑ны тамамлаған (1968), 1969 й. алып шунда уҡ эшләй. Фәнни хеҙмәттәре полиолефиндарҙың йүнәлешле деструкцияһы процестары катализын тикшереү һәм кондициялы булмаған полиолефиндарҙы эшкәртеү,...

ИВЧЕНКО Евгения Гордеевна

ИВЧЕНКО Евгения Гордеевна (6.12.1918, Екатеринбург ҡ. — 29.3.2005, Өфө), химик‑технолог. Техник ф. канд. (1969). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1969), БАССР‑ҙың атҡ. нефтсеһе (1966). СССР‑ҙың почётлы нефтехимигы (1981). Урал индустриаль ин‑тын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1941) Өфө НЭЗ‑ында...

ИЗМАЙЛОВ Руслан Борисович

ИЗМАЙЛОВ Руслан Борисович (17.9.1939, Ҡаҙаҡ ССР‑ы Ҡарсаҡбай ҡсб — 5.2.2002, Салауат ҡ.), инженер-технолог. Техник ф. канд. (1973), проф. (1995). БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1981), СССР-ҙың юғары мәктәп отличнигы. СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1986). ӨНИ‑не тамамлаған (1962). 1964—69 йй. Салауат...

ИЗОМЕРҘАР

ИЗОМЕРҘАР (гр. isos — бер төрлө һәм meros — өлөш, бүлеү), составы һәм мол. м. бер төрлө, ләкин төҙөлөшө һәм атомдарының арауыҡта урынлашыуы төрлөсә булған химик берләшмәләр. Структуралы һәм арауыҡлы И. айыралар. Структуралы булғандары терәклеләргә (углерод атомдарының бәйләнештәре төрлө тәртиптә), үҙ‑ара...

ИЗОМЕРЛАШТЫРЫУ

ИЗОМЕРЛАШТЫРЫУ, химик берләшмәне уның структуралы изомерына әүерелдереү процесы. Катализаторҙар ярҙамында үткәрелә. И. ваҡытында молекуланың һөлдәһе, функциональ төркөмдәрҙең характеры йәки уларҙың молекулала урынлашыуы, комплекслы берләшмәнең геом. конфигурацияһы үҙгәрә, цикл тарая йәки киңәйә һ.б....

ИМАШЕВ Урал Булат улы

ИМАШЕВ Урал Булат улы (17.1.1945, БАССР‑ҙың Учалы районы Учалы а. — 3.2.2018, Өфө ҡ.), химик. БР ФА академигы (1995), химия фәндәре докторы (1980), профессор (1981). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1981), РФ‑тың почётлы нефтсеһе (1995). Б.Ғ.Имашевтың һәм Ғ.Ш.Имашеваның улы. ӨНИ‑не тамамлағандан...

ИНГИБИТОРҘАР

ИНГИБИТОРҘАР (лат. inhibeo – туҡтатам, тыйып торам), химик реакцияларҙы аҡрынайтыусы матдәләр. Химик һәм биологик ингибиторҙарҙы айыралар (ҡара: Антиоксиданттар, Коррозия ингибиторҙары). Ю.А.Сангалов Тәрж. Р.Ғ.Ғилманов...

ИНСЕКТИЦИДТАР

ИНСЕКТИЦИДТАР, (лат. insectum — бөжәк һәм caedo — үлтерәм), ҡоротҡос бөжәктәргә ҡаршы көрәшеү өсөн химик препараттар. И. ш. уҡ акарицидтар (талпандарҙы бөтөрә), овицидтар (бөжәктәрҙең йомортҡаларын юҡ итә) һәм ларвицидтар (бөжәктәрҙең балағорттарын үлтерә) инә. Бөжәктәрҙең организмына үтеп инеү характеры...

ИОН АЛМАШТЫРЫУСЫ ЫҪМАЛАЛАР

ИОН АЛМАШТЫРЫУСЫ ЫҪМАЛАЛАР, иониттар, ион алмаштырғыстар, ион алмаштырыусы сорбенттар, электролиттар эретмәләрендә хәрәкәтсән иондарын алмаштырыуға һәләтле һыуҙа һәм органик эреткестәрҙә эремәүсән юғары молекуляр полиэлектролиттар. Катион (составында башлыса карбоксил, сульфо, фосфин төркөмдәре, мышаяҡ,...

ИШКИЛДИН Әмир Фәтҡулла улы

ИШКИЛДИН Әмир Фәтҡулла улы [21.10.1941, БАССР‑ҙың Йомағужа р‑ны Бикес а. (БР‑ҙың Күгәрсен р‑ны) — 22.2.2011, Өфө], химик‑технолог. Техник ф. д‑ры (1998), проф. (2003). БР- ҙың атҡ. химигы (2001). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1966) шунда уҡ эшләй (1991—95 йй. технология ф‑ты деканы). 1975—79 йй. Ҡабул политехник...

ИШМОРАТОВ Ғүмәр Йосоп улы

ИШМОРАТОВ Ғүмәр Йосоп улы (28.9.1951, Октябрьский ҡ.), химик. Химия ф. д‑ры (1993), проф. (1997). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1974) шунда уҡ эшләй. 1975 й. алып Органик химия ин‑тында (1995 й. — лаб. мөдире), бер үк ваҡытта 2008 й. башлап БДУ‑ла уҡыта. Фәнни хеҙмәттәре...

ИШМОРАТОВА Наилә Мәүлитйән ҡыҙы

ИШМОРАТОВА Наилә Мәүлитйән ҡыҙы [28.9.1954, БАССР-ҙың Ҡандра р-ны Бикмәт а. (БР-ҙың Туймазы р-ны)], химик. А.х. ф. д‑ры (2007). БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (2010). БДУ- ны тамамлағандан һуң (1976) Органик химия ин‑тында эшләй: 1994 й. алып — өлкән, 2007 й. башлап төп ғилми хеҙм‑р. Фәнни хеҙмәттәре бөжәктәрҙең...

ИШМӨХӘМӘТОВ Исмәғил Хажиәхмәт улы

ИШМӨХӘМӘТОВ Исмәғил Хажиәхмәт улы (1.2.1901, Стәрлетамаҡ ҡ. — 23.3.1971, Өфө ҡ.), химик. Химия фәндәре кандидаты (1933). РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1945). Өфө халыҡ мәғарифы институтын тамамлаған (1928). 1919 й. алып БАССР-ҙың Тамъян‑Ҡатай кантоны (БР‑ҙың Белорет районы), Стәрлетамаҡ һәм Өфө...