Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

БАҠАЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл

БАҠАЙ, Кушнаренко р‑нындағы ауыл, Баҡай а/ с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 25 км һәм Өфө т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 83 км алыҫлыҡта Сәрмәсән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1394 кеше; 1920 — 1552; 1939 — 1667; 1959 — 1050; 1989 — 647; 2002 — 541; 2010 — 446 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002)....

БАҠАЛДЫ, Архангел р‑нындағы ауыл

БАҠАЛДЫ, Архангел р‑нындағы ауыл, Баҡалды а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 11 км һәм Приуралье т. юл ст. К.‑Көнс. табан 16 км алыҫлыҡта Баҫыу й. (Инйәр й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 566 кеше; 1920 — 1255; 1939 — 816; 1959 — 709; 1989 — 693; 2002 — 670; 2010 — 621 кеше. Башҡорттар,...

БАҠАЛЫ ҠУРҒАНДАРЫ

БАҠАЛЫ ҠУРҒАНДАРЫ, Сейәлек мәҙәниәте археологик ҡомартҡыһы. 9—11 бб. ҡарай. Борай р‑ны Баҡалы а. төньяҡҡа табан 1 км алыҫлыҡта Ҡыҙғын й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) уң ярында урынлашҡан. 1967 й. А.Х.Пшеничнюк тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1990 й. ИИЯЛ (етәксеһе Г.Н.Гарустович) экспедицияһы тикшерә. Тупраҡ...

БАҠАЛЫ РАЙОНЫ

БАҠАЛЫ РАЙОНЫ, БР‑ҙың көнбайышында урынлашҡан. Төньяҡ‑көнсығышта — Илеш, көнсығышта — Саҡмағош, көньяҡта Шаран р‑ндары, көнбайышта ТР м‑н сиктәш. 1930 й. 20 авг. ойошторола, район составына Бәләбәй кантоны улустары инә (ҡара: Административ район). 1963 й. 1 февр. бөтөрөлә, терр‑яһы Туймазы р‑ны составына...

БАҠАЛЫ СПИРТ ЗАВОДЫ

БАҠАЛЫ СПИРТ ЗАВОДЫ, Баҡалы р‑ны Иҫке Маты а. урынлашҡан. 1850 й. нигеҙ һалына, 1959 й. алып Б.с.з., 1998 й. — ДУП, 2004 й. ябыла. Завод составына (1999) игенде өҫтәлмә эшкәртеү цехы; ҡайнатыу, әсетеү, аппарат бүлектәре; һыуҙы химик әҙерләү цехы булған ҡаҙанлыҡ бүлмәһе ингән. 1999 й. 143 кеше эшләгән;...

БАҠАЛЫ СҮС ЗАВОДЫ

БАҠАЛЫ СҮС ЗАВОДЫ, төрлө сортлы киндер сүсе, төҙөлөш сүбәге етештереү пр‑тиеһы. 1932 й. Баҡалы р‑нында (ҡара: Пенькозавод ауылы) нигеҙ һалына, 1999 й. алып ДУАХП, 2001 й. — ФДУП, 2010 й. ябыла. Завод составына етештереү һәм лаб. корпустары, сеймал йорто, үлсәү хужалығы, склад биналары, автотрактор паркы...

БАҠАЛЫ УРТА МӘКТӘБЕ №1

БАҠАЛЫ УРТА МӘКТӘБЕ №1, Баҡалы р‑ны. 1907 й. ҡала училищеһы булараҡ нигеҙ һалына, 1918 й. алып 2‑се баҫҡыс мәктәбе, 1930 й. — колхоз йәштәре мәктәбе, 1934 й. — тулы булмаған урта мәктәп (1932—37 йй. өлгөлө), 1935 й. хәҙерге статусын ала, 1967 й. алып хәҙерге исемен йөрөтә. Уҡытыу оҫтаханалары, А.В.Коновалов...

БАҠАЛЫ, ауыл, Баҡалы р‑ны үҙәге.

БАҠАЛЫ, ауыл, Баҡалы р‑ны (1930—63 йй. һәм 1964 й. алып) һәм Баҡалы а/ с үҙәге. Өфөнән Т.-Көнб. 175 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 75 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында, Бәләбәй—Николаевка—Туймазы—Баҡалы, Кушнаренко—Саҡмағош—Баҡалы, Баҡалы—Үрге Йәркәй автомобиль юлдарында урынлашҡан. Халҡы (мең кеше): 1906 й. —...

БАҠАЛЫ, Борай р‑нындағы ауыл

БАҠАЛЫ, Борай р‑нындағы ауыл, Кәшкәләү а/ с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 18 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.-Көнс. табан 86 км алыҫлыҡта Кизгән й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 736 кеше; 1920 — 788; 1939 — 658; 1959 — 715; 1989 — 356; 2002 — 255; 2010 — 195 кеше. Башҡорттар,...

БАҠРА

БАҠРА (Agrostemma), ҡәнәфер һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. 3 төрө билдәле, Евразияның уртаса бүлкәтендә таралған. Башҡортостанда сәсеү Б. үҫә. Бер йыллыҡ йомшаҡ төклө үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 30—80 см. Япраҡтары ҡапма‑ҡаршы, ҡыяҡ йәки ҡыяҡ‑ланцет. Сәскәһе ҡуйы ал, һабаҡ осонда, яңғыҙ һәм...

БАҠРАҠ, Ғафури р‑нындағы ауыл

БАҠРАҠ, Ғафури р‑нындағы ауыл, Еҙем-Ҡаран а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 52 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 70 км алыҫлыҡта Тыпарыш й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 232 кеше; 1920 — 324; 1939 — 500; 1959 — 374; 1989 — 183; 2002 — 186; 2010 — 124 кеше. Башҡорттар йәшәй...

БАҠСА ҠОМАҒЫ

БАҠСА ҠОМАҒЫ (Eliomys quercinus), кимереүселәр отрядының ҡомаҡтар ғаиләһенә ҡараған имеҙеүсе. Башлыса Европа һәм Төньяҡ Африка урмандарында таралған. Кәүҙә оҙонлоғо 11—15 см. Арҡаһы ерән төҫмөрлө һорғолт көрән, муйыны, тамағы, күкрәге, ҡорһағы аҡ; күҙенән алып ҡолаҡ төбөнә тиклем ҡара һыҙат үтә. Мороно...

БАҠСА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл

БАҠСА, Стәрлебаш р‑нындағы ауыл, Ҡарағош а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 16 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 73 км алыҫлыҡта Күндерәк й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 218 кеше; 1959 — 158; 1989 — 114; 2002 — 97; 2010 — 92 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты бар. Ауылға...

БАҠСЫ

БАҠСЫ, бағымсы, тәңрелек руханийы. Ҡағиҙә булараҡ, психофизиологик һәләттәргә (күрәҙәселек, дауалау һ.б.) һәм поэтик образлы фекерләүгә эйә. Уңышлы һунар, йонсоу көндәрҙе туҡтатыу, ауырыуҙарҙы дауалау һ.б. өсөн ҡамлау йолаһы үткәргән; арбай белгән (ҡара: Арбау). Б. йолалары ҡыл ҡумыҙ, дөңгөрҙә уйнау...

БАҠТЫ, һырт

БАҠТЫ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. БР‑ҙың Белорет р‑ны һәм Силәбе өлк. буйлап субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо 32 км (БР терр‑яһында яҡынса 14 км), киңлеге 3—5 км, абс. бейеклеге 1078 м (Силәбе өлк.). Рельефы киртләсле, тигеҙһеҙ. Һырттың көньяҡ өлөшөндә осло ҡаялы түбәләр, һикәлтәләр,...

БАҠЫЕВ Әхмәт Вәхит улы

БАҠЫЕВ Әхмәт Вәхит улы [15.1.1939, БАССР‑ҙың Боҙаяҙ р‑ны Шишмә а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны) — 13.8.2016, Өфө, тыуған яғында ерләнгән], инженер‑механик. БР ФА акад. (1998), техник ф. д‑ры (1985), проф. (1986). РФ‑тың атҡ. фән эшмәкәре (1998), БАССР‑ҙың атҡ. фән һәм техника эшмәкәре (1989). ӨНИ‑не тамамлағандан...

БАҠЫЕВ Рим Сәғит улы

БАҠЫЕВ Рим Сәғит улы (4.1.1939, БАССР‑ҙың Благовещен р‑ны Яңы Турбаҫлы а.), дәүләт эшмәкәре. БР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1993). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1963) Өфө р‑ны “Россия” к‑зының инженер‑механигы, 1967 й. башлап Благовещен р‑ны Степановка с‑зының баш инженеры, директоры. 1990 й. алып Благовещен...

БАҠЫЕВ Таһир Әхмәт улы

БАҠЫЕВ Таһир Әхмәт улы (21.2.1970, Өфө), инженер-механик. Техник ф. д‑ры (2001), проф. (2008). Ә.В.Баҡыевтың улы. ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1992) шунда уҡ эшләй (2010 й. башлап нефтте һәм газды ташыу һәм һаҡлау база каф. мөдире), бер үк ваҡытта 2003 й. алып “Газпром трансгаз Уфа” ААЙ‑нда (бүлек нач.,...

БАҠЫЙ ТУЙКИЕВ

БАҠЫЙ ТУЙКИЕВ (1719, Уҫы даруғаһы Уран улусы Уръябаш а., хәҙ. БР‑ҙың Ҡалтасы р‑ны Иҫке Уръябаш а., — ?), Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Уҫы даруғаһы Уран улусы мариҙарынан. Шул уҡ улустың старшинаһы. Б.Т. ойошторған отряд (башлыса мариҙарҙан торған) 1774 й. май—июнендә...

БАҠЫЙ, Белорет р‑нындағы ауыл

БАҠЫЙ, Белорет р‑нындағы ауыл, Егәҙе а/ с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 125 км һәм Белорет т. юл ст. К.‑Көнб. табан 150 км алыҫлыҡта Бәләкәй Шешәнәк й. (Еҙем й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 276 кеше; 1920 — 565; 1939 — 333; 1959 — 463; 1989 — 92; 2002 — 125; 2010 — 73 кеше. Башҡорттар...