Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

КӘРИМОВ Нәзиф Хәниф улы

КӘРИМОВ Нәзиф Хәниф улы [12.10.1931, БАССР‑ҙың Баҡалы р‑ны Ерекле а. (БР‑ҙың Шаран р‑ны) — 16.1.2005, Өфө], тау инженеры. Техник ф. д‑ры (1986), проф. (1992). Почётлы ер аҫты разведкалаусыһы (1980), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1984). ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1953) “Актюбнефть” тресында, 1962 й. алып...

КӘРИМОВ Таһирйән Шакир улы

КӘРИМОВ Таһирйән (Таһир) Шакир улы [5.1.1912, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Әхмәр а. (БР‑ҙың Ауырғазы р‑ны) — 21.7.1978, Өфө], композитор. БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1972) һәм атҡ. артисы (1953). Композиторҙар союзы ағзаһы (1950). Башҡ. муз. уч‑щеһын тамамлаған (1953; Ф.М.Сиразетдинов класы). 1937 й....

КӘРИМОВ Фоат Әхмәт улы

КӘРИМОВ Фоат Әхмәт улы (2.7.1946, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Бик‑Ҡарамалы а.), ветеринар врач. Ветеринария ф. д‑ры (2005). РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм-ре (2010). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1969) Дәүләкән р‑нының Александровка ветеринария участкаһы ветеринар врачы. 1971 й. алып (өҙөклөк...

КӘРИМОВ Юнир Абдулхай улы

КӘРИМОВ Юнир Абдулхай улы [29.11.1932, БАССР‑ҙың Маҡар р‑ны Йәнырыҫ а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны)], педагог. РСФСР (1980) һәм БАССР (1971) мәктәбенең атҡ. уҡытыусыһы, РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1964). Стәрлетамаҡ уҡытыусылар ин‑тын (1953), Ырымбур пед. ин‑тын (1962) тамамлаған. 1953 й. алып Ишембай...

КӘРИМОВА Ләлә Фазыл ҡыҙы

КӘРИМОВА Ләлә Фазыл ҡыҙы [5.4.1926, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Түб. Ҡарғауыл а. (БР‑ҙың Дүртөйлө р‑ны) — 21.5.2011, С.‑Петербург, Өфөлә ерләнгән], табип‑ортопед. Мед. ф. д‑ры (1983). СССР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1978), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1975). М.Ф.Кәримовтың, З.Ф.Кәримовтың апаһы. БДМИ‑ны тамамлағандан...

КӘРИМОВА Лилиә Ҡаҙим ҡыҙы

КӘРИМОВА Лилиә Ҡаҙим ҡыҙы (10.4.1954, Өфө), гигиенист, эпидемиолог. Мед. ф. д‑ры (1999), проф. (2004). БР‑ҙың атҡ. һаулыҡ һаҡлау хеҙм‑ре (2005). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1977) Өфө хеҙмәт мед. һәм кеше экологияһы ҒТИ‑нда эшләй: 1984 й. алып лаб. етәксеһе, 1989 й. — төп ғилми хеҙм‑р, 1992 й. — бүлек...

КӘРИМОВА Рәсимә Сәғит ҡыҙы

КӘРИМОВА Рәсимә Сәғит ҡыҙы (12.3.1939, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Туңғатар а. — 21.6.2017, Өфө), диктор. РСФСР‑ҙың (1984), БАССР‑ҙың (1974) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре. В.С.Кәримовтың һеңлеһе. БДУ‑ны тамамлаған (1962). 1959—99 йй. “Башҡортостан” ТРК дикторы. Башҡ. ТВ‑ның беренсе дикторы. “Панорама” мәғлүмәт, “Яңы...

КӘРИМОВА Роза Әхмәт ҡыҙы

КӘРИМОВА Роза Әхмәт ҡыҙы (6.8.1935, Ҡазан ҡ.), тел белгесе. Филология фәндәре докторы (1993), профессор (1997). Ҡазан университетын тамамлағандан һуң (1958) шунда уҡ, 1967 й. алып Петрозаводск университетында эшләй. 1968 й. башлап БДУ‑ла. Фәнни тикшеренеүҙәренең төп йүнәлеше — телде һәм телмәрҙе функциональ‑коммуникатив...

КӘРИМОВА Роза Шәйхетдин ҡыҙы

КӘРИМОВА Роза Шәйхетдин ҡыҙы (7.11.1935, БАССР‑ҙың Нуриман районы Иҫке Күл а. — 11.8.2020, Өфө ҡ.), актриса. РСФСР‑ҙың атҡаҙанған (1985), БАССР‑ҙың халыҡ (1977) һәм атҡаҙанған (1972) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1961). Дәүләт театр сәнғәте институтын тамамлағандан һуң (1959; Б.В.Бибиков һәм...

КӘРИМСКИЙ Әнүр Муса улы

КӘРИМСКИЙ Әнүр Муса улы [27.9.1932, БАССР‑ҙың Мораҡ районы Мораҡ а. (БР‑ҙың Күгәрсен районы) — 8.10.1993, Мәскәү ҡ.], философ. Философия фәндәре докторы (1983), профессор (1984). МДУ‑ны тамамлағандан һуң (1955) Мәғариф, юғары мәктәп һәм ғилми учреждениелар хеҙмәткәрҙәре профсоюзы ҮК‑нда эшләй. 1967—93 йй....

КӘРЛӘ ТУРҒАЙ

КӘРЛӘ ТУРҒАЙ (Regulus regulus), турғай һымаҡтар отрядының кәрлә турғайҙар ғаиләһенә ҡараған ҡош. Евразияла һәм Төньяҡ Америкала таралған. Күсәр ҡош. Кәүҙә оҙонлоғо 9—11 см, ауырлығы 4—8 г. Ҡауырһын ҡапламы өҫ яҡтан һарғылт йәшел, аҫ яҡтан аҡһыл һоро. Башы ҙур, түбәһендә ян-яҡтан ҡара төҫтәге ҡайма менән...

КӘРЛӘС

КӘРЛӘС (Sedum), ҡалынъяпраҡлылар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 300 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙың башлыса субтропик һәм уртаса бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда зәһәр К. үҫә. Йәйелеүсән тамырһабаҡлы күп йыллыҡ үлән. Һабағы күтәрелеүсән йәки түшәлеүсән, бейеклеге 5—10 см. Япрағы итләс,...

КӘСЕПТӘР

КӘСЕПТӘР, традицион шөғөлдәр. Башҡорттарҙың К. Башҡортостандың тәбиғәт һәм климат үҙенсәлектәренә, хужалыҡ итеүҙең традицион формаларына (ярым күсмә малсылыҡ, игенселек һ.б.), көнкүреш һәм тарихи-мәҙәни традицияларға бәйле була. Урман К., солоҡсолоҡ, һунарс‑ҡ, балыҡсылыҡ, емеш-еләк йыйыу һ.б. м‑н шөғөлләнгәндәр....

КӘСЕҮӘН, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл

КӘСЕҮӘН, Ҡырмыҫҡалы р‑нындағы ауыл, Ҡырмыҫҡалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 9 км һәм Ҡарлыман т. юл ст. К.‑Көнб. табан 21 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 178 кеше; 1959 — 203; 1989 — 91; 2002 — 107; 2010 — 104 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп бар. Ауылға 20 б....

КӘҪЛЕ ЗАВОДЫ

КӘҪЛЕ ЗАВОДЫ, 1747 й. Себер даруғаһы Бәкәтин (Мәкәтин) һәм Терһәк улустары башҡорттарынан һатып алынған ерҙәрҙә Оло Кәҫле күле буйында сауҙагәр Я.Р.Коробков м‑н кенәз П.И.Репнин тарафынан суйын иретеү һәм тимер етештереү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары: Коробков м‑н Репнин, 1751 й. алып Н.Н.Демидов...

КӘҪЛЕ КӨЛҺЫУ ТУПРАҠ

КӘҪЛЕ КӨЛҺЫУ ТУПРАҠ, һыу режимының йыуынты тибында карбонатһыҙ элювиаль‑делювиаль ҡатламдарҙағы көньяҡ тайга ылыҫлы һәм ылыҫлы‑киң япраҡлы урмандарҙа формалашҡан тупраҡ тибы. Башҡортостанда К.к.т. 2 ярым тибы айырыла: кәҫле көлһыу һәм кәҫле һары көлһыу. Аҡһыл һоро урман тупрағы м‑н берлектә уртаса һәм...

КӘҪЛЕ РАЙОНЫ

КӘҪЛЕ РАЙОНЫ, Силәбе өлкәһенең төньяғында урынлашҡан. 1965 й. 12 ғин. ойошторолған. Майҙаны — 3356 км2. Адм. үҙәге — Кәҫле ҡалаһы. Районда 10 ауыл советы, 48 ауыл торама пункты бар. Халҡы — 20,1 мең кеше (2010), ш. иҫ. 5,3% башҡорттар (ҡара: Урал аръяғы башҡорттары). Башҡорттар тупланып йәшәгән иң ҙур...

КӘҪЛЕ-КАРБОНАТЛЫ ТУПРАҠ

КӘҪЛЕ-КАРБОНАТЛЫ ТУПРАҠ, рендзиндар, һыу режимының йыуынты йәки ваҡыт‑ваҡыт йыуынты тибында карбонатлы тоҡомдарҙағы (доломит, эзбизташ, мергель һ.б.) ылыҫлы, ҡатнаш һәм киң япраҡлы урмандарҙа формалашҡан тупраҡ төрө. Башҡортостанда К.‑к.т. ярым типтағы ике төрө айырыла: типик һәм йыуылған. Типик К.‑к.т....

КӘШӘК, Саҡмағош р‑нындағы ауыл

КӘШӘК, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Туҙлыҡыуыш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 6 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 81 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 351 кеше; 1959 — 259; 1989 — 160; 2002 — 146; 2010 — 124 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты бар. Ауылға 20 б. 30‑сы йй....

КӘШӘЛӘ, һырт

КӘШӘЛӘ, Башҡортостан (Көньяҡ) Уралындағы һырт. Ишембай, Мәләүез, Бөрйән р‑ндары аша Кәшәлә й. (Нөгөш й. ҡушылдығы) һул яры буйлап меридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо яҡынса 15 км, киңлеге 2—4 км, абс. бейеклеге 628 м. Һыртта 583, 606 һәм 628 м бейеклектәге түбәләр асыҡ күренә. Төньяҡ һәм көньяҡ...