Список материалов
ПРАВЕДНИКОВ Николай Константинович
ПРАВЕДНИКОВ Николай Константинович (9.12.1933, БАССР‑ҙың Асҡын р‑ны Ҡуяштыр а. – 4.12.2001, Мәскәү), инженер‑нефтсе. Техник ф. д‑ры (1984), проф. (1987). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть ин‑тын тамамлағандан һуң (1956) 1958 й. тиклем — “Туймазанефть” нефть промыслаһы идаралығында, 1961 й. алып Украина нефть...
ПРАВОСЛАВИЕ
ПРАВОСЛАВИЕ, христианлыҡта төп йүнәлештәрҙең береһе. 395 й. Рим империяһы Көнсығыш һәм Көнбайыш өлөштәргә бүленгәндән һуң, уның көнсығыш тармағы булараҡ барлыҡҡа килә, 1054 й. христиан сиркәүе католик (ҡара: Католицизм) һәм православие сиркәүҙәренә бүленгәс, дин ғилеме булараҡ формалаша. Дин ғилеме...
ПРАВОСЛАВИЕ БАЙРАМДАРЫ
ПРАВОСЛАВИЕ БАЙРАМДАРЫ, изгеләр, чудотворный иконалар, әһәмиәтле дини ваҡиғалар хөрмәтенә булдырылған көндәр. Үткәрелеү ваҡыты б‑са — күсерелмәй торған (билдәле датаһы бар) һәм күсмә (датаһы Пасхаға ҡарап, сиркәү календарына ярашлы күсеп йөрөй); әһәмиәте б‑са бөйөк, уртаса һәм бәләкәй П.б. бүленә. Төп...
ПРАВОСЛАВИЕ ИЗГЕ ТИХОН ГУМАНИТАР УНИВЕРСИТЕТЫ
ПРАВОСЛАВИЕ ИЗГЕ ТИХОН ГУМАНИТАР УНИВЕРСИТЕТЫ. Мәскәүҙә урынлашҡан. Өфөләге уҡыу‑консультация пункты 1995 й. Богородский‑Өфө сиркәүе эргәһендә ойошторола, 1998 й. алып Крестовоздвижение сиркәүе эргәһендә эшләй. 2008 й. ябыла. Китапханаһы булған. Уҡыу ситтән тороп уҡыу бүлегенең дини тәғлимәт, миссионерлыҡ...
ПРАВОСЛАВИЕ ЙОЛАЛАРЫ
ПРАВОСЛАВИЕ ЙОЛАЛАРЫ, православиелағы традицион йолалар. П.й. нигеҙен 7 изге йола тәшкил итә: суҡындырыу, изге май м‑н бәрәкәтләндереү, тәүбәгә килеү, евхаристия (Алла бәрәкәтенә ҡушылыу), никах, изге йолалар башҡарыуға бағышлау һәм изге май һөртөү (уларҙы епископтар һәм руханиҙар башҡара). П.й. ғибәҙәт...
ПРАВОСЛАВИЕ ҠОРАМДАРЫ
ПРАВОСЛАВИЕ ҠОРАМДАРЫ, ғибәҙәт ҡылыу һәм православие йолаларын башҡарыу өсөн тәғәйенләнгән культ ҡоролмалары. Алтары көнсығышҡа ҡаратып төҙөлә; ҡайһы берҙә изгеләргә йәки сиркәү тормошондағы ниндәйҙер ваҡиғаға арналған бер нисә алтарь (придел) була. П.ҡ. тәре (Иисус Христос символы), карап (Нух кәмәһе),...
ПРАВОСЛАВИЕ РУХАНИҘАРЫ
ПРАВОСЛАВИЕ РУХАНИҘАРЫ, православиела дини йолаларҙы һәм хеҙмәттәрҙе проф. нигеҙҙә үткәреү м‑н шөғөлләнгән һәм иерархиялы корпорацияларға ойошҡан йола башҡарыу хеҙм‑рҙәре (руханиҙар һәм сиркәү хеҙм‑рҙәре). Улар ҡара (монах тормошо м‑н йәшәйҙәр; ҡара: монахлыҡ) һәм аҡ (мәхәлләлә хеҙмәт итәләр, “донъялыҡта”...
ПРАВОСЛАВИЕ СИРКӘҮЕ ИЗГЕЛӘРЕ
ПРАВОСЛАВИЕ СИРКӘҮЕ ИЗГЕЛӘРЕ, тәҡүәле тормоштары, диндарлыҡтары, дингә тоғролоҡтары өсөн сиркәү тарафынан айырыуса хөрмәт ителгән кешеләр. Тәүге П.с.и. – Богородица, апостолдар, 1—4 бб. дин юлында һәләк ителгән (мучениктар) йәки зарар күргән (исповедниктар) христиандар. Мучениктар араһында великомучениктар...
ПРАВОСЛАВИЕҒА БАШҠА ДИНДӘН КҮСЕҮСЕЛӘР ӨСӨН МӘХӘЛЛӘЛӘР
ПРАВОСЛАВИЕҒА БАШҠА ДИНДӘН КҮСЕҮСЕЛӘР ӨСӨН МӘХӘЛЛӘЛӘР, православие динен ҡабул иткән урыҫ булмаған (сит) халыҡтар йәшәгән урындарҙа Урыҫ православие сиркәүе ойошторған түбәнге сиркәү‑адм. берәмектәр. Өфө губернаһында Дионисий I юллауы б‑са Изге Синодтың 1885 й. 30 нояб. Указы м‑н Бөрө өйәҙендә – 1,...
ПРАВОСЛАВИЕЛА БЛАЖЕННЫЙҘАР
ПРАВОСЛАВИЕЛА БЛАЖЕННЫЙҘАР, донъя рәхәтлектәренән, туғандарынан һәм дөйөм ҡабул ителгән йәшәү рәүешенән үҙ ирке м‑н баш тартҡан фиҙакәрҙәр. Монахлыҡ ҡабул итмәйенсә, аскеттарса йәшәү рәүеше (ҡара: Дини аскетизм) алып баралар, доға уҡыуға биреләләр. П.б. Алланан бүләккә әүлиәлек һәләте һәм аҡыл ала,...
ПРАВОСЛАВИЕЛА ИР‑АТТАР ҺӘМ ҠАТЫН-ҠЫҘҘАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ
ПРАВОСЛАВИЕЛА ИР‑АТТАР ҺӘМ ҠАТЫН‑ҠЫҘҘАР ЙӘМҒИӘТТӘРЕ, православие ҡорамдары эргәһендә диндарҙарҙың миссионерлыҡ, мәғрифәтселек, хәйриә маҡсаттары м‑н ойошторолған йәмғиәттәре. Йәмғиәттәр тәүге тапҡыр 15—17 бб. Белоруссия, Украина, Литва, Чехия терр‑яларында булдырыла, улар ка‑ толицизмдың әүҙем таралыуы...
ПРАВОТОРОВ Евгений Юрьевич
ПРАВОТОРОВ Евгений Юрьевич (4.8.1967, Орджоникидзе ҡ.), спортсы. Уҡ атыу б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1995). “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте тәрбиәләнеүсеһе, 1996—2000 йй. армия спорт клубы өсөн сығыш яһай (Өфө; тренеры Ю.В.Правоторов). РСФСР чемп. (1982—83), Рәсәйҙең абс. чемп....
ПРАГА ЯРУСЫ
ПРАГА ЯРУСЫ (Прага ҡ. исеменән), девондың аҫҡы бүлегенең урта бүлексәһе. Лохков ярусында ята, эмсский ярусы м‑н ҡаплана. И.Хлупач тарафынан Чехияла айырып күрһәтелә (1958). Көньяҡ Уралда П.я. тәүге тапҡыр А.П.Тяжёва һ.б. тарафынан 1976 й. Ырғыҙлы й. буйы киҫелештәрендә, Тютюлень й. (икеһе лә — Ағиҙел...
ПРЕДПРИЯТИЕ
ПРЕДПРИЯТИЕ, табыш алыу маҡсатында продукция етештереү, эштәр башҡарыу һәм хеҙмәттәр күрһәтеү өсөн ойошторолған үҙ аллы хужалыҡ иткән субъект; эшҡыуарлыҡ эшмәкәрлеген алып барыу өсөн ҡулланылған милек комплексы. Ҡағиҙә булараҡ, юридик шәхес булып тора. П. һатыу‑алыу, залог, ҡуртым һ.б. килешеү объекты...
ПРЕЗИДЕНТ СОВЕТЫ
ПРЕЗИДЕНТ СОВЕТЫ, Башҡортостан Республикаһы Президенты ҡарамағындағы кәңәшмә орган. БР Президентының 1994 й. 4 апр. Указына ярашлы ойошторола. РФ Конституцияһы, БР Конституцияһы, федераль һәм респ. закондарына, РФ һәм БР‑ҙың башҡа норматив‑хоҡуҡи акттарына ярашлы эш иткән. БР Президенты тарафынан дәүләт...
ПРЕЗИДЕНТ ХАКИМИӘТЕ
ПРЕЗИДЕНТ ХАКИМИӘТЕ. БР Конституцияһының 87‑се статьяһының 24‑се пунктына ярашлы Башҡортостан Республикаһы Президенты (2015 й. алып — БР Башлығы) тарафынан үҙенең эшмәкәрлеген ойоштороу, хоҡуҡи яҡтан, мәғлүмә‑ ти‑аналитик, матди‑техник һәм финанс йәһәтенән тәьмин итеү өсөн булдырыла. 2014 й. 25 дек....
ПРЕКОС
ПРЕКОС (фр. précoce), ит‑йөн йүнәлешле, нәҙек йөнлөһарыҡтар тоҡомо. 19 б. аҙ. Францияла урындағы нәҙек йөнлөһарыҡтарҙы америка рамбульеһы тоҡомо тәкәләренән ҡасырыу ысулы м‑н сығарыла, һуңынан лейстер тоҡомо тәкәләре м‑н ҡасырыу ҡулланыла. Эре һөлдәле мал; кәүҙәһе оҙон һәм киң, күкрәге тәрән һәм киң....
ПРЕМИЯ
ПРЕМИЯ (лат. praemium – бүләк), эшмәкәрлектең төрлө өлкәләрендәге юғары ҡаҙаныштар өсөн дәртләндереү ысулы. Лауреаттарға дипломдар, түшкә таға торған иҫтәлекле һәм почётлы билдәләр, аҡсалата бүләк һ.б. бирелә.
Башҡортостан Республикаһының әҙәбиәт, сәнғәт һәм архитектура өлкәһендәге Салауат Юлаев исемендәге...
ПРЕОБРАЖЕНОВКА, Стәрлетамаҡ р-нындағы ауыл
ПРЕОБРАЖЕНОВКА, Стәрлетамаҡ р‑нындағы ауыл, Николаевка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. К.‑Көнб. табан 18 км алыҫлыҡта Стәрле й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 855 кеше; 1920 – 1094 (Ҡунаҡбай а. халҡы м‑н бергә иҫәпкә алынған); 1939 – 1342; 1959 – 554; 1989 – 398; 2002 – 390;...
ПРЕОБРАЖЕНСК ЗАВОДЫ
ПРЕОБРАЖЕНСК ЗАВОДЫ, Й ы л а й ы р з а в о д ы, 1750 й. Нуғай даруғаһы Бошман‑Ҡыпсаҡ һәм Үҫәргән улусы башҡорттарынан ҡуртымға алынған ерҙәрҙә Урман Йылайыры й. буйында И.С.Мясников (ҡара: Мясниковтар) һәм И.Б. Твердышев (ҡара: Твердышевтар) тарафынан баҡыр иретеү заводы булараҡ нигеҙ һалына. Хужалары:...
