Список материалов
СӘҒИТОВ Тәлғәт Фәйзулла улы
СӘҒИТОВ Тәлғәт Фәйзулла улы (25.12.1930, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ р‑ны 1‑се Ҡырмыҫҡалы а.), йырсы (драматик баритон). БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1971). Урал консерваторияһын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1965; Н.И.Уткина класы) 1991 й. тиклем һәм 1994 й. БДОБТ солисы, 1995–96 йй. вокал б‑са репетиторы,...
СӘҒИТОВА Гүзәл Борхан ҡыҙы
СӘҒИТОВА Гүзәл Борхан ҡыҙы (8.3. 1936, БАССР‑ҙың Ҡыйғы р‑ны Абзай а. – 4.7.2008, Өфө, тыуған яғында ерләнгән), актриса. БАССР‑ҙың халыҡ (1989) һәм атҡ. (1978) артисы. Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1961). ГИТИС‑ты тамамлағандан һуң (1959; Б.В.Бибиков, О.И.Пыжова курсы) 1995 й. тиклем БАДТ актрисаһы....
СӘҒИТОВА Фәрзәнә Фәтҡулла ҡыҙы
СӘҒИТОВА Фәрзәнә Фәтҡулла ҡыҙы (20.4.1943, БАССР‑ҙың Ишембай р‑ны Көҙән а.), вокал б‑са педагог, йырсы. Проф. (2009). РФ‑тың (2008) һәм БР‑ҙың (1997) атҡ. сәнғәт эшмәкәре, БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1983). Өфө сәнғәт уч‑щеһын (1966; М.Ғ.Мортазина класы), ӨДСИ‑не (1974; Л.Г.Менабени класы) тамамлаған....
СӘИДИ Ғабдулла
СӘИДИ Ғабдулла, Ғ а б д у л л а б и н С ә и д ә л ‑ Б о л ғ а р и ә л ‑ Б ө р й ә н и ә л ‑ Һ а ҡ м а р и [ысын исеме Нурмөхәмәтов Ғабдулла Сәйетбаттал улы; 3.5.1836, Ырымбур губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Стәрлебаш а. (БР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны) – 1.9.1914, Орск губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Муллаҡай а. (БР‑ҙың Баймаҡ...
СӘЙӘРҒӘЛИЕВ Барый Сәйәрғәли улы
СӘЙӘРҒӘЛИЕВ Барый Сәйәрғәли улы [12.12.1907, Пермь губ. Шадринск өйәҙе Ҡоншаҡ а. (Силәбе өлк. Ҡоншаҡ р‑ны) – 1964, Өфө], тел белгесе. Филол. ф. канд. (1956). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1940) 1941 й. тиклем Дәүләкән пед. уч‑щеһында, 1945 й. алып...
СӘЙӘСИ ОЙОШМАЛАР ҺӘМ ХӘРӘКӘТТӘР
СӘЙӘСИ ОЙОШМАЛАР ҺӘМ ХӘРӘКӘТТӘР. Сәйәси ойошмалар (СО) – йәмәғәт берекмәләре, бурыстарының береһе – йәмғиәттең сәйәси тормошонда ҡатнашыу. Сәйәси хәрәкәттәр (СХ) – ғәҙәттә, аныҡ ойоштороу структураһы, теркәлгән шәхси ағзалары булмаған сәйәси маҡсатлы күмәк хәрәкәт; төрлө йәмәғәт берекмәләре эшмәкәрлегенең...
СӘЙӘСИ ПАРТИЯЛАР
СӘЙӘСИ ПАРТИЯЛАР, граждандарға йәмғиәттең сәйәси тормошонда ҡатнашыу һәм дәүләттең сәйәси курсын билдәләү мөмкинлеге биргән йәмәғәт берекмәләре. С.п. үҙ ағзаларының һәм партияның ҡараштарын яҡлаусыларҙың сәйәси ихтыярын сағылдыра, сәйәси акцияларҙа, һайлауҙарҙа, референдумдарҙа, дәүләт власы һәм урындағы...
СӘЙӘСИ РЕПРЕССИЯ ҠОРБАНДАРЫ АССОЦИАЦИЯҺЫ
СӘЙӘСИ РЕПРЕССИЯ ҠОРБАНДАРЫ АССОЦИАЦИЯҺЫ, репрессияға дусар ителеп, артабан исеме аҡланған граждандарҙың һәм уларҙың туғандарының хоҡуҡтарын, дәрәжәһен һәм мәнфәғәттәрен яҡлау өсөн булдырылған БР йәмәғәт берекмәһе. Өфөлә урынлашҡан. 1991 й. апр. ойошторола. Рәсәйҙең законһыҙ сәйәси репрессия ҡорбандары...
СӘЙӘСИ РЕПРЕССИЯЛАР
СӘЙӘСИ РЕПРЕССИЯЛАР, С т а л и н р е п р е с с и я л а р ы, 1930 йй. –50‑се йй. башында СССР‑ҙа айырым граждандарҙы, соц. төркөмдәрҙе, синыфтарҙы һәм халыҡтарҙы сәйәси енәйәт ҡылыуҙа ғәйепләп үткәрелгән; дәүләт органдары тарафынан тормошҡа ашырылған. Коллективлаштырыу осоронда башланған. Башҡортостанда...
СӘЙӘСИ ҺӨРГӨН
СӘЙӘСИ ҺӨРГӨН, сәйәси енәйәт ҡылыуҙа ғәйепләнгән йәки шик аҫтына алынған кешеләрҙе билдәле бер урында йәшәргә мәжбүр итеп язалау сараһы. Рәсәйҙә 16 б. алып ҡулланылған, 19 б. – 20 б. башында киң таралған. Суд йәки адм. тәртиптә билдәләнгән. Һөргөнгә ебәрелеүселәр араһында күсерелгәндәр һәм репрессияға...
СӘЙӘХӘТНАМӘ
СӘЙӘХӘТНАМӘ (ғәр.), с ә й ә х ә т, ю л ъ я ҙ м а л а р, нигеҙендә сәйәхәтсенең күҙәтеүҙәре, кисерештәре, уйланыуҙары ятҡан әҙәби жанр, әҫәр. Урал‑Волга буйы төрки телендәге тәүге С. изге урындарға хаж ҡылыуҙы һүрәтләй. Мортаза‑Ғәли ибне Ҡотлоғоштоң 1703 й. Ғәрәбстанға, Мөхәммәт‑Әмин Ғүмәр улының 1783...
СӘЙӘХОВ Фәнил Лотфрахман улы
СӘЙӘХОВ Фәнил Лотфрахман улы (5.3.1934, БАССР‑ҙың Дәүләкән р‑ны Яҫҡайын а. – 20.11.2002, Өфө), физик. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1995), физика‑матем. ф. д‑ры (1985), проф. (1987). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1988), СССР юғары мәктәбе отличнигы (1978), СССР‑ҙың уйлап табыусыһы (1990). Фәһ.Л.Сәйәховтың...
СӘЙӘХОВ Фәһим Лотфрахман улы
СӘЙӘХОВ Фәһим Лотфрахман улы [20.11.1926, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Суйынсы а. (БР‑ҙың Дәүләкән р‑ны) – 20.11.2003, Өфө], тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1970), проф. (1970). БАССР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1976). Фән.Л.Сәйәховтың ағаһы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡ. пед. ин‑тын тамамлағандан...
СӘЙҒӘФӘР, Баймаҡ р‑нындағы ауыл
СӘЙҒӘФӘР, К о м с о м о л, Баймаҡ р‑нындағы ауыл, Аҡморон а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. табан 28 км һәм Сибай т. юл ст. 69 км алыҫлыҡта Һаҡмар й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. – 28 кеше; 1959 – 184; 1989 – 597; 2002 – 663; 2010 – 630 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы,...
СӘЙЕТ БИҪТӘҺЕ
СӘЙЕТ БИҪТӘҺЕ, Ҡ а р ғ а л ы б и ҫ т ә һ е, С ә й е т п о с а д ы, 1744 й. И.И.Неплюев инициативаһы м‑н Ырымбур провинцияһының Ҡарғалы а. нигеҙ һалына. Сәйет Хәйәлиндең исеме м‑н аталған. Биҫтәгә сауҙа м‑н шөғөлләнеүсе 176 татар ғаиләһе (уларға көнсығыш илдәр м‑н сауҙа итеү бурысы ҡуйыла) урынлаша....
СӘЙЕТ ЙӘҒӘФӘРОВ
СӘЙЕТ ЙӘҒӘФӘРОВ, башҡорт ихтилалы (1681–84) етәксеһе. Башҡ. старшинаһы, мулла. 1681 й. июненән Ҡазан даруғаһы, Нуғай даруғаһы, Уҫы даруғаһы, Себер даруғаһы терр‑яһында ихтилалға әҙерлек б‑са агитацион эшмәкәрлек алып бара. 1682 й. апр. алып баш күтәреүселәрҙең Кама аръяғы ҡәлғәләренә (ҡара: Кама аръяғы...
СӘЙЕТ ХӘЙӘЛИН
СӘЙЕТ ХӘЙӘЛИН, С ә й е т Х ә л ә л и н (яҡынса 1695 – ?), сауҙагәр. Ҡазан өйәҙенең Сабы а. (Байҙар Сабы) татары. 1735 й. сент. алып Башҡорт эштәре комиссияһында тәржемәсе булып хеҙмәт иткән. Башҡорт ихтилалдары (1735–40) ваҡытында хөкүмәт отрядтары составында баш күтәреүселәр м‑н һөйләшеүҙәрҙә тылмас...
СӘЙЕТ‑КӨРЙӘ, Борай р‑нындағы ауыл
СӘЙЕТ‑КӨРЙӘ, Борай р‑нындағы ауыл, Таңатар а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 40 км һәм Яңауыл т. юл ст. К. табан 108 км алыҫлыҡта Шүлейә й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 709 кеше; 1920 – 883; 1939 – 708; 1959 – 150; 1989 – 314; 2002 – 208; 2010 – 137 кеше. Башҡорттар йәшәй...
СӘЙЕТ, Мәләүез р‑нындағы ауыл
СӘЙЕТ, Мәләүез р‑нындағы ауыл, Денис а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 23 км алыҫлыҡта Һуҡайлы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1959 й. – 231 кеше; 1989 – 267; 2002 – 341; 2010 – 377 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт...
