Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

СЕЛИТРИНА Тамара Львовна

СЕЛИТРИНА Тамара Львовна (25.2. 1942, Минеральные Воды ҡ.), әҙәбиәт белгесе. Филол. ф. д‑ры (1990), проф. (1991). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1964) шунда уҡ эшләй. 1995 й. алып БДПУ‑ла уҡыта (2011 й. тиклем сит ил әҙәбиәте һәм илдәрҙе өйрәнеү каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге әҙәби процесты, Көнсығыш Европа...

СЕЛЛАИТ, минерал

СЕЛЛАИТ (итал. минералогы К. Селла исеменән), фторидтар класы минералы, MgF2. Кристалдары бағана, оҙон призма формаһынан алып энәлегә тиклем. Агрегаттары ваҡ бөртөклө, кристаллы ҡабыҡ һәм айырым бөртөктәр рәүешле. Төҫө аҡ, төҫһөҙ, быяла кеүек ялтыр. Ҡатылығы 5—6, тығыҙлығы 3170 кг/м3. Тоҙло, доломит‑ангидрит,...

СЕЛТӘРҠАНАТЛЫЛАР

СЕЛТӘРҠАНАТЛЫЛАР (Neuroptera), бөжәктәр отряды. Бер нисә тиҫтә ғаиләһе, яҡынса 5 мең төрө билдәле; Башҡортостанда яҡынса 30 төрө бар. Кәүҙә оҙонлоғо 0,2—2 см, оҙонса, йәшел йәки көрән төҫтә. Башы хәрәкәтсән, овал фасеткалы, ҡайһы бер төрҙәре шулай уҡ ябай күҙле. Мыйыҡтары еп рәүешле, күп быуынлы, тараҡ,...

СЕЛТӘРЛЕУРТАТАШ

СЕЛТӘРЛЕУРТАТАШ, төбәк, тәбиғәт ҡомартҡыһы (1985). Ишембай р‑ны Маҡар а. көнсығыш ситендә Һикәҙе й. (Егән й. ҡушылдығы) уң ярында, Ишембай заказнигы терр‑яһында урынлашҡан. Майҙаны 5,2 га. Һикәҙе й. текә ташлы төп ярындағы майҙансыҡтан (йылға кимәленән сағыштырмаса бейеклеге яҡынса 40 м) тора. Ландшафы...

СЕЛЬСКИЙ Натан Евсеевич

СЕЛЬСКИЙ Натан Евсеевич (25.9. 1958, Өфө), хирург. Мед. ф. д‑ры (2002). РФ‑тың (2015), БР‑ҙың (2000) атҡ. табибы, БР‑ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2008). БДМИ‑ны тамамлаған (1982). 1983 й. алып Ишембай ҡ. үҙәк район дауаханаһында эшләй. 1986 й. башлап Бөтә Рәсәй күҙ һәм пластик хирургия үҙәгендә: 1989...

СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич

СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич (27.10. 1927, Украина ССР-ы Котюжинцы а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡ. урман сәнәғәте хеҙм-ре (1984). Урал урман-техника ин-тын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1957). 1948—54 йй. һәм 1957—93 йй. Нуриман р-нының Яманйылға урман сәнәғәте хужалығында эшләй: 1958 й. алып баш инженер,...

СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич

СЕЛЬЧУК Николай Алексеевич (27.10.1927, Украина ССР‑ы Котюжинцы а. — 22.1.2016, БР‑ҙың Нуриман районы Красный Ключ а.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР-ҙың атҡаҙанған урман сәнәғәте хеҙмәткәре (1984). Урал урман-техника институтын тамамлаған (Свердловск ҡ., 1957). 1948—54 йй. һәм 1957—93 йй. Нуриман районының...

СЕМАВИН Владимир Петрович

СЕМАВИН Владимир Петрович (16.9. 1935, Белорет ҡ.), йылылыҡ энергетикаһы инженеры. РФ-тың почётлы энергетигы (1996). Мәскәү энергетика ин-тын тамамлағандан һуң (1959) Белорет металлургия комб-тында, 1961 й. алып Көньяҡ Урал ДРЭС- ында (Силәбе өлк.) эшләй; 1970 й. башлап Ҡарман ДРЭС-ында: өлкән мастер,...

СЕМАГИН Василий Александрович

СЕМАГИН Василий Александрович (25.12.1919, Стәрлетамаҡ ҡ. — 19.7. 2014, шунда уҡ), хирург. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. БАССР‑ҙың атҡ. табибы (1955). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1942) Төньяҡ‑Көнбайыш һәм Карелия фронттарында полктың өлкән табибы, 2‑се һәм 3‑сө Украина фронттарында мед.‑санитария батальонының...

СЕМАК Александр Владимирович

  СЕМАК Александр Владимирович (11.2.1966, Өфө ҡ.), спортсы. Шайбалы хоккей буйынса СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1987), СССР‑ҙың атҡаҙанған спорт мастеры (1990), Рәсәйҙең атҡаҙанған тренеры (2015). “Салауат Юлаев” СДЮШОР‑ы тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары: В.И.Воробьёв, А.Н.Емелин). “Салауат...

СЕМАСИОЛОГИЯ

СЕМАСИОЛОГИЯ (гр. sēmasia — мәғәнә һәм ...логия), тел ғилеменең семантиканы (һүҙ һәм һүҙбәйләнештәрҙең мәғәнәһе), уларҙың типологияһын, төҙөлөшөн, үҫеш законлылыҡтарын һ.б. өйрәнгән бүлеге. Аңлатмалы һүҙлектәр төҙөгәндә һүҙҙең мәғәнә төҙөлөшөн теүәл һәм тулы яҡтыртыу башҡорт теле С. мөһим бурысы булып...

СЕМАШКО Николай Александрович

СЕМАШКО Николай Александрович (20.9.1874, Орёл губ. Ливенское а. — 18.5.1949, Мәскәү), дәүләт эшмәкәре, һаулыҡ һаҡлауҙы ойоштороусы. СССР мед. ФА (1944) һәм РСФСР пед. ФА (1945) академигы. Ҡазан ун‑тын тамамлағандан һуң (1901) Орёл һәм Һамар губ. эшләй, 1917 й. алып Мәскәү эшсе һәм һалдат депутаттары...

СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл

СЕМЁН-МАКАР, Йәрмәкәй р‑нындағы ауыл, Йәрмәкәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 11 км һәм Приют т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 42 км алыҫлыҡта Ҡоръятмаҫ й. (Рә й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 878 кеше; 1920 — 813; 1939 — 1031; 1959 — 570; 1989 — 363; 2002 — 345; 2010 — 332 кеше. Сыуаштар...

СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл

СЕМЁН-ПЕТРОВСКИЙ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Иртөбәк а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 25 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 60 км алыҫлыҡта Иртөбәк й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 305 кеше; 1920 — 704; 1939 — 555; 1959 — 333; 1989 — 345; 2002 — 364; 2010 — 348 кеше....

СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл

СЕМЁНКИН, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Семёнкин а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 28 км һәм Стәрлетамаҡ т. юл ст. Т.- Көнб. табан 34 км алыҫлыҡта Аҫау й. (Ҡуғанаҡ й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1700 кеше; 1920 — 2115; 1939 — 1229; 1959 — 1075; 1989 — 775; 2002 — 724; 2010 — 679 кеше....

СЕМЁНКИН, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл

СЕМЁНКИН, У я л, Ҡалтасы р‑нындағы ауыл, Иҫке Йәш а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 41 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 64 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 327 кеше; 1920 — 287; 1939 — 248; 1959 — 232; 1989 — 175; 2002 — 128; 2010 — 109 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Ауылға 19 б. 1‑се ярт....

СЕМЁНОВ Анатолий Петрович

СЕМЁНОВ Анатолий Петрович (17.2. 1953, Ырымбур өлк. Абдулла р‑ны Васильевка а.), спортсы. Дзюдо б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1973). Силәбе физик культура ин‑тын тамамлаған (1977). 6‑сы “Геркулес” СДЮСШОР‑ы (Өфө, тренеры Н.Д.Попов), “Динамо” физкультура‑спорт йәмғиәте (Силәбе ҡ., Х.М.Йосопов)...

СЕМЁНОВ Виктор Васильевич

СЕМЁНОВ Виктор Васильевич (19.3. 1955, Мордва АССР-ы Явас ҡсб), токарь. 1975 й. алып “Кварц” Калининград машиналар эшләү з-дында, 1985 й. — “Ишимбайтрансмаш” ААЙ-нда эшләй. 1997 й. башлап “Славнефть- Мегионнефтегаз” ААЙ-нда. ДТ-10П һәм ДТ-30П йөҙмә сылбырлы тәгәрмәсле ике звенолы транспортёрҙар эшләп...

СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич

СЕМЁНОВ Владимир Дмитриевич (10.1.1938, Орехово‑Зуево ҡ.), тау инженеры‑геофизик. Геол.‑минералогия ф. канд. (1978). Мәскәү геол.- разведка ин‑тын тамамлағандан һуң (1961) Ырымбур терр. геол. идаралығында эшләй: отряд нач., партияның өлкән геофизигы. 1969 й. алып “Башкиргеология” ПБ‑ның Башҡ‑н геофизика...

СЕМЁНОВ Николай Николаевич

СЕМЁНОВ Николай Николаевич (3.4.1896, Һарытау ҡ. — 25.9.1986, Мәскәү), физик, физик‑химик, йәмәғәт эшмәкәре. СССР ФА акад. (1932). Соц. Хеҙмәт Геройы (1966, 1976). Петроград ун‑тын тамамлаған (1917). 1957 й. алып Химия фәндәре бүлегенең акад.‑секретары, 1963—71 йй. СССР ФА вице‑президенты. Фәнни хеҙмәттәре...