Список материалов
ТЕАТР ҒИЛЕМЕ
ТЕАТР ҒИЛЕМЕ, театрҙың тарихын һәм теорияһын өйрәнеүсе фән; сәнғәт ғилеме бүлеге. Үҙ аллы фән булараҡ 20 б. барлыҡҡа килә. Т.ғ. театраль тәнҡит һәм ижади практика м‑н тығыҙ бәйле. Башҡортостанда тәүге Т.ғ. тикшеренеүҙәре булып төрлө һәүәҫкәр, ш. иҫ. “Нур”, “Сәйяр”, “Ширҡәт” труппаларының спектаклдәренә...
ТЕАТР МУЗЫКАҺЫ
ТЕАТР МУЗЫКАҺЫ, драма театрҙарының спектаклдәрендәге музыка. Сәнғәттең башҡа төрҙәре м‑н бер рәттән Т.м. күренештең эмоциональ фоны булып хеҙмәт итә, персонаждарҙы, соц. мөхитте характерлай, тарихи һәм милли колоритты күҙ алдына баҫтыра, конфликт үҫешенең төп этаптарын билдәләй, ҡайһы берҙә сәхнәнән...
ТЕАТР ЭШМӘКӘРҘӘРЕ СОЮЗЫ
ТЕАТР ЭШМӘКӘРҘӘРЕ СОЮЗЫ, ижади берекмә. 1938 й. Өфөлә Бөтә Рәсәй театр йәмғиәтенең Башҡ‑н бүлексәһе булараҡ ойошторола, 1986 й. алып БАССР‑ҙың Т.э.с., 2003 й. — “РФ Театр эшмәкәрҙәре союзы (Бөтә Рәсәй театр йәмғиәте)” дөйөм Рәсәй йәмәғәт ойошмаһының БР Театр эшмәкәрҙәре союзы бүлексәһе. Төп маҡсаты...
ТЕАТР ЭШМӘКӘРҘӘРЕ СОЮЗЫ
ТЕАТР ЭШМӘКӘРҘӘРЕ СОЮЗЫ, ижади берекмә. 1938 й. Өфөлә Бөтә Рәсәй театр йәмғиәтенең Башҡ‑н бүлексәһе булараҡ ойошторола, 1986 й. алып БАССР‑ҙың Т.э.с., 2003 й. — “РФ Театр эшмәкәрҙәре союзы (Бөтә Рәсәй театр йәмғиәте)” дөйөм Рәсәй йәмәғәт ойошмаһының БР Театр эшмәкәрҙәре союзы бүлексәһе. Төп маҡсаты...
ТЕГЕҮ СӘНӘҒӘТЕ
ТЕГЕҮ СӘНӘҒӘТЕ, еңел сәнәғәттең туҡыма, трикотаж туҡыма, күн, тире, конструкция материалдарынан, ш. уҡ төрлө фурнитуранан кейем, көнкүреш һәм техник тәғәйенләнешле төрлө изделиелар етештереүсе тармағы. Башҡортостанда 19 б. үҫешә башлай, кейем кустарь ысул м‑н етештерелә (ҡара: Күн эше, Һөнәрселек кәсебе),...
ТЕЗИКОВА Татьяна Алексеевна
ТЕЗИКОВА (Лаврентьева) Татьяна Алексеевна (25.11.1975, Салауат ҡ.), спортсы. Ауыр атлетика б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1995), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (1999). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1995). Урал физик культура акад. тамамлаған (1999). Стәрлетамаҡ физик культура техникумы (тренеры...
ТЕЙЕН
ТЕЙЕН (Sciurus vulgaris), тейендәр ғаиләһенә ҡараған имеҙеүсе. Евразияла һәм Америкала таралған. Кәүҙә оҙонлоғо 20—30 см, ауырлығы 300—600 г (ҡайһы берҙә 1 кг тиклем). Йөнө йәйен ерән, ҡышын һоро төҫтә. Башы йомро, күҙҙәре ҙур, ҡара төҫтә. Ҡолаҡ остарында суҡтары бар. Артҡы аяҡтары алғыларына ҡарағанда...
ТЕКӘН, Балтас р‑нындағы ауыл
ТЕКӘН, Балтас р‑нындағы ауыл, Шауъяҙы а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 29 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 68 км алыҫлыҡта Башҡы й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 488 кеше; 1920 – 642; 1939 – 627; 1959 – 500; 1989 – 251; 2002 – 189; 2010 — 96 кеше....
ТЕКСТОЛОГИЯ
ТЕКСТОЛОГИЯ (лат. textum — бәйләнеш, берләшмә һәм ...логия), яҙма ҡомартҡыларҙы, әҙәбиәт һәм фольклор әҫәрҙәрен өйрәнгән (артабан тикшереү, интерпретациялау һәм баҫтырыу өсөн уларҙың тарихын тергеҙеү, төп текстарын асыҡлау һәм тәнҡит күҙлегенән өйрәнеү) филология тармағы. Төп бурыстары: сығанаҡтарҙы...
ТЕКТОНИКА
ТЕКТОНИКА (гр. tektonikós — төҙөлөшкә бәйле), г е о т е к т о н и к а, Ер литосфераһының үҫешен, Ерҙең дөйөм үҫеше м‑н бәйле булған ер ҡабығының хәрәкәттәре һәм деформациялары йоғонтоһо аҫтында уның үҙгәрештәрен өйрәнгән геологияның бүлеге. Дөйөм, йәки морфол. (структур геология), төбәк, тарихи, генетик,...
ТЕЛ ӨЛКӘҺЕНДӘГЕ СӘЙӘСӘТ
ТЕЛ ӨЛКӘҺЕНДӘГЕ СӘЙӘСӘТ, дәүләт, синыф, партия, этнос тарафынан телдең функциональ яғына һәм уның төҙөлөшөнә аңлы рәүештә йоғонто яһау өсөн башҡарылған саралар системаһы. Милли сәйәсәттең ҡушма өлөшө булып тора. Күп милләтле дәүләттә Т.ө.с. күп теллелекте, халыҡтың милли составы һәм милләт‑ара мөнәсәбәттәр...
ТЕЛ‑АРА БӘЙЛӘНЕШТӘР
ТЕЛ‑АРА БӘЙЛӘНЕШТӘР, терр. яҡынлыҡ, тарихи факторҙар, соц. шарттар (төрлө этник дөйөмлөквәкилдәре араһындағы интенсив коммуникатив бәйләнештәр) булышлығында ике йәки күберәк ҡәрҙәш йәки ҡәрҙәш булмаған телдәрҙең һыйышып йәшәүе һәм үҙ‑ара мөнәсәбәте. Т.‑а.б. контактологияның тикшереү объекты булып тора....
ТЕЛӘКӘЕВА Рәхилә Лотфулла ҡыҙы
ТЕЛӘКӘЕВА Рәхилә Лотфулла ҡыҙы [1898 й. июле, Һамар губ. Быҙаулыҡ өйәҙе Ҡараяр а. (Ырымбур өлк. Яңы Сергиевка р‑ны) — 19.4.1974, Ырымбур өлк. Ҡотош а.], халыҡ йырсыһы, бәйетсе. Т. репертуарында “Ашҡаҙар”, “Буранбай”, “Зөлхизә”, “Сәлимәкәй”, “Урал” башҡ. халыҡ йырҙары; мөнәжәттәр, бәйеттәр; Ш.Бабичшиғырҙары....
ТЕЛӘКӘЙ, Илеш р‑нындағы ауыл
ТЕЛӘКӘЙ, Илеш р‑нындағы ауыл, Иҫәнбай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т. 27 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 134 км алыҫлыҡта Миңеште й. (Ағиҙел й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 979 кеше; 1920 — 1177; 1939 — 1084; 1959 — 641; 1989 — 450; 2002 — 395; 2010 — 316 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002)....
ТЕЛӘПӘН, Илеш р‑нындағы ауыл
ТЕЛӘПӘН, Илеш р‑нындағы ауыл, Этәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.-Көнс. 16 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 123 км алыҫлыҡта Баҙы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 822 кеше; 1920 — 1008; 1939 — 794; 1959 — 399; 1989 — 322; 2002 — 314; 2010 — 307 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Этәй...
ТЕЛӘҮҒОЛ ҠУРҒАНДАРЫ
ТЕЛӘҮҒОЛ ҠУРҒАНДАРЫ, 14—15 бб. археологик ҡомартҡыһы. Ҡыуандыҡ ҡ. көнбайышҡа табан 5 км алыҫлыҡта Һаҡмар й. уң ярында Алатекәтау түбәһендә урынлашҡан. 1980 й. В.А.Ивановтарафынан асыла һәм тикшерелә. Ҡомартҡы таш-тупраҡ өйөп яһалған 4 ҡурғандан (диам. 4—4,6 м) тора, улар араһында 2 ир‑егет, 1 ҡатын‑ҡыҙ...
ТЕЛӘҮЕМБӘТ УРТА МӘКТӘБЕ
ТЕЛӘҮЕМБӘТ УРТА МӘКТӘБЕ, Күгәрсен р‑нында урынлашҡан. 1863 й. земство урыҫ‑башҡорт халыҡ училищеһы булараҡ асыла, 1918 й. алып 1‑се баҫҡыс берҙәм хеҙмәт мәктәбе, 1930 й. — башланғыс мәктәп, 1937 й. — тулы булмаған урта мәктәп, 1971 й. хәҙ. статусын ала. Күгәрсен р‑нының Аҙнағол, Бикес һәм Дауыт‑Ҡайып...
ТЕЛӘҮЕМБӘТ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл
ТЕЛӘҮЕМБӘТ, Күгәрсен р‑нындағы ауыл, Теләүембәт а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 42 км һәм Мәләүез т. юл ст. К.‑Көнс. табан 68 км алыҫлыҡта Наҡаҫ й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 305 кеше; 1920 — 520; 1939 — 399; 1959 — 406; 1989 — 420; 2002 — 460; 2010 — 384 кеше. Башҡорттар...
ТЕЛӘҮКӘЙ ОЛОТИМЕРОВ
ТЕЛӘҮКӘЙ ОЛОТИМЕРОВ (?—1740), башҡорт ихтилалдары (1735—40) етәкселәренең береһе. Нуғай даруғаһының Ҡатай улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1735 й. Килмәк Нурышев отряды составында Нуғай даруғаһында һуғышҡан. 1740 й. апр. уға Ҡараһаҡал тарафынан кенәз титулы бирелгән. Май башында Нуғай даруғаһының...
ТЕЛӘШ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл
ТЕЛӘШ, Әбйәлил р‑нындағы ауыл, Ташбулат а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 58 км һәм Ташбулат т. юл ст. Көнб. табан 10 км алыҫлыҡта Аналыҡ й. (Кесе Ҡыҙыл й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 144 кеше; 1920 — 329; 1939 — 146; 1959 — 150; 1989 — 106; 2002 — 112; 2010 — 105 кеше. Башҡорттар...
