Материалдар

ТУҠАЕВ Рифҡәт Ғәлимйән улы

ТУҠАЕВ Рифҡәт Ғәлимйән улы (10.10.1923, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Түб. Ҡарыш а. (БР‑ҙың Балтас р‑ны) — 19.6.1995, Андижан ҡ., Үзбәкстан), Дан орд. тулы кавалеры. Үзбәк ССР‑ының атҡ. уҡытыусыһы. СССР‑ҙың мәғариф отличнигы. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. Ташкент пед. ин‑тын (1962), Марксизм-ленинизм ин‑тын (Андижан,...

ТУҠАЕВТАР

ТУҠАЕВТАР, дин әһелдәре һәм йәмәғәт эшмәкәрҙәре. Ниғмәтулла Биктимер улы Т. [1773, Нуғай даруғаһы Тәлтем‑Юрматы улусы Стәрлебаш а. (БР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны) — 27.3. 1844, шунда уҡ], имам‑хатип, мөҙәрис. Стәрлебаш мәҙрәсәһендә, Вятка губ. Маскара а., Бохара ҡ. мәҙрәсәләрҙә уҡый (1801—12). 1812 й. алып...

ТУҠАЙ Ғабдулла Мөхәмәтғариф улы

ТУҠАЙ (Туҡаев) Ғабдулла Мөхәмәтғариф улы (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Мөхәммәтғариф улы; 14.4.1886, Ҡазан губ. Ҡушлауыс а. — 2.4.1913, Ҡазан), татар шағиры, публицист. Яңы татар әҙәбиәтенә, хәҙ. татар теленә нигеҙ һалыусыларҙың береһе. Шағирҙың күп яҡлы фекерләү оҫталыƒы һәм шәхесе уның ижадында татар халҡының...

ТУҠАЙ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Ауырғазы р‑нындағы ауыл, Туҡай а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.-Көнб. 26 км һәм Аҡкүл т. юл ст. Т.-Көнб. табан 50 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 456 кеше; 1920 — 607; 1939 — 643; 1959 — 482; 1989 — 503; 2002 — 548; 2010 — 547 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ...

ТУҠАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Бишбүләк р‑нындағы ауыл, Йылболаҡтамаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 19 км һәм Приют т. юл ст. К.‑Көнс. табан 57 км алыҫлыҡта Йылболаҡ й. (Дим й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 60 кеше; 1939 — 185; 1959 — 220; 1989 — 134; 2002 — 133; 2010 — 123 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Ауылға...

ТУҠАЙ, Борай р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Борай р‑нындағы ауыл, Баҙраҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 24 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 92 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 — 253 кеше; 1959 — 254; 1989 — 114; 2002 — 109; 2010 — 101 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар. Ауылға 20 б. 20‑се...

ТУҠАЙ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Дүшәмбикә а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 9 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 56 км алыҫлыҡта Ҡыйғы й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 99 кеше; 1959 — 130; 1989 — 157; 2002 — 173; 2010 — 183 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп,...

ТУҠАЙ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Яңы Балтас а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 11 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т. табан 80 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1939 й. — 168 кеше; 1959 — 194; 1989 — 133; 2002 — 105; 2010 — 80 кеше. Татарҙар йәшәй (2002). Ауылға 20 б. 30‑сы йй. Яңы Балтас а. кешеләре нигеҙ һала....

ТУҠАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Ҡарамалы‑Ғөбәй а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 31 км һәм Ҡандра т. юл ст. К. табан 26 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1447 кеше; 1920 — 1586; 1939 — 1451; 1959 — 1109; 1989 — 604; 2002 — 634; 2010 — 587 кеше. Татарҙар, башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп...

ТУҠАЙТАМАҠ, Илеш р‑нындағы ауыл

ТУҠАЙТАМАҠ, Илеш р‑нындағы ауыл, Исәмәт а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнб. 29 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 136 км алыҫлыҡта Сөн й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 527 кеше; 1920 — 539; 1939 — 532; 1959 — 447; 1989 — 180; 2002 — 152; 2010 — 100 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Фельдшер-акушерлыҡ...

ТУҠАН ТИМЕР МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҒЫ

ТУҠАН ТИМЕР МӘҒДӘНЕ ЯТҠЫЛЫҒЫ, БР‑ҙа иң ҙуры. Белорет р‑нында урынлашҡан, Башҡорт мегантиклинорийының үҙәк өлөшөнә тура килә. Егәҙе-Комаров свитаһының һәм әүжән свитаһы аҫҡы өлөшөнөң күмер‑балсыҡ һәүерташтары һәм карбонаттары буйлап ашалыу ҡатлауы мәғдән һыйҙырыусы булып тора. Оҙонлоғо бер нисә йөҙ метрҙан...

ТУҠАН, Белорет р‑нындағы ауыл

ТУҠАН, Белорет р‑нындағы ауыл, Туҡан а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 78 км һәм Олойылға т. юл ст. К.‑Көнб. табан 45 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 251 кеше; 1920 — 440; 1939 — 3220; 1959 — 5542; 1989 — 2305; 2002 — 1805; 2010 — 1331 кеше. Урыҫтар, башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...

ТУҠБИРҘЕ, Баҡалы р‑нындағы ауыл

ТУҠБИРҘЕ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Баҡалы а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 7 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 83 км алыҫлыҡта Ходьяр й. (Сөн й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 748 кеше; 1920 — 800; 1939 — 807; 1959 — 670; 1989 — 498; 2002 — 515; 2010 — 426 кеше. Мариҙар йәшәй (2002). Төп...

ТУҠМАҠ‑ҠАРАН, Туймазы р‑нындағы ауыл

ТУҠМАҠ‑ҠАРАН, Ғ а у ы л, Туймазы р‑нындағы ауыл, Кәкребаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 18 км алыҫлыҡта Өҫән й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 286 кеше; 1920 — 306; 1939 — 318; 1959 — 205; 1989 — 86; 2002 — 103; 2010 — 119 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Ауылға Ҡазан...

ТУҠМАС

ТУҠМАС, башҡорташ-һыуында традицион аҙыҡ. Йомортҡаға баҫылған ҡаты сөсө ҡамырҙан (ҡайһы берҙә уға аҙ ғына һыу йәки һурпа ҡушҡандар) әҙерләнә. Йоҡа итеп йәйелгән ҡамырҙы, бер аҙ он һибеп, оҙонса итеп ҡырҡалар (оҙон туҡмас). Урал аръяғында (ҡара: Урал аръяғы башҡорттары), Башҡортостандың көнбайыш һәм...

ТУҠТАҒОЛ, Баҡалы р‑нындағы ауыл

ТУҠТАҒОЛ, Баҡалы р‑нындағы ауыл, Туҡтағол а/с үҙәге. Район үҙәгенән Көнс. 34 км һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 112 км алыҫлыҡта Маты й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1184 кеше; 1920 — 1477; 1939 — 784; 1959 — 629; 1989 — 483; 2002 — 459; 2010 — 409 кеше. Башҡорттар, татарҙар...

ТУҠТАҒОЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл

ТУҠТАҒОЛ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Бишҡурай а/с ҡарай. Район үҙәгенән Көнс. 37 км һәм Ҡандра т. юл ст. Т. табан 12 км алыҫлыҡта Кесе Нөгөш й. (Өҫән й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1499 кеше; 1920 — 1834; 1939 — 1418; 1959 — 942; 1989 — 589; 2002 — 584; 2010 — 658 кеше. Башҡорттар йәшәй...

ТУҠТАҒОЛОВ Артур Бәҙри улы

ТУҠТАҒОЛОВ Артур Бәҙри улы (2.1.1967, Ырымбур өлк. Кесе Сурай а.), йырсы, музыкант‑аккомпаниатор (баян, баҫмаҡлы музыка ҡоралдары). БР‑ҙың халыҡ (2009) һәм атҡ. (1997) артисы. ӨДСИ‑не тамамлаған (1993; Ғ.Ғ.Ғиләжев курсы). 1990 й. алып Башҡ. филармонияһының “Каруанһарай” фольклор‑эстрада төркөмө солисы...

ТУҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл

ТУҠТАЙ, Балтас р‑нындағы ауыл, Иҫке Балтас а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 9 км һәм Көйәҙе т. юл ст. (Пермь крайы) К.‑Көнс. табан 78 км алыҫлыҡта Расҡалы й. (Тере Танып й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 221 кеше; 1920 — 225; 1939 — 155; 1959 — 154; 1989 — 118; 2002 — 141; 2010 —...

ТУҠТАМЫШ

ТУҠТАМЫШ (яҡынса 1350—1406), Алтын Урҙа ханы (1380—90 йй.). Сыңғыҙхан нәҫеленән, Манғышлаҡ хакимы Туйхужаның улы. 1376 й. Аҡ Урҙанан Сәмәрҡәндкә Аҡһаҡ Тимер янына ҡаса. Ғәскәр башлығы итеп тәғәйенләнә. 1377 й. Иҙеүкәй ярҙамы м‑н Күк Урҙа ханы тип иғлан ителә. 1380 й. көҙөндә Азов буйында Алтын Урҙаның...

Список материалов