Список материалов
ХИСМӘТУЛЛИН Зөлфәр Фазыл улы
ХИСМӘТУЛЛИН Зөлфәр Фазыл улы [11.7.1923, БАССР-ҙың Тамъян-Ҡатай кантоны Сермән а. (БР-ҙың Белорет р-ны) — 6.4.1983, Өфө], яҙыусы. БАССР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм-ре (1973). Яҙыусылар союзы ағзаһы (1964). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. К.А.Тимирязев ис. Башҡорт пед. ин-тын тамамлаған (1951). 1947 й. алып “Совет...
ХИСМӘТУЛЛИН Йәмил Ғәтфән улы
ХИСМӘТУЛЛИН Йәмил Ғәтфән улы (12.9.1940, Приморье крайы Кедровка а.), урман белгесе. 1963—2001 йй. Туймазы тәж. урман хужалығында эшләй (1974 й. алып механизацияланған отрядтың тракторсы-машинисы). Урман үҫтереү өсөн йырын-һыҙалы ерҙәрҙе хужалыҡта үҙләштереүгә ҙур өлөш индерә. 1973—96 йй. 4,7 мең га...
ХИСМӘТУЛЛИН Марат Мәғәфүр улы
ХИСМӘТУЛЛИН Марат Мәғәфүр улы (31.7.1938, БАССР-ҙың Иглин р-ны Яңы Ҡобау а. — 21.2.2018, Өфө), йырсы (баритон), режиссёр. БР-ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1991). М.Х.Хисмәтуллиндың улы. Гнесиндар ис. Муз.-пед. ин-тын (Мәскәү, 1967; Г.Г.Аден класы), ГИТИС-ты (1976; И.М.Туманов курсы) тамамлаған. 1967 й....
ХИСМӘТУЛЛИН Мәғәфүр Хисмәтулла улы
ХИСМӘТУЛЛИН Мәғәфүр Хисмәтулла улы [10.1.1915, Өфө губ. ш. уҡ исемле өйәҙе Яңы Ҡобау а. (БР-ҙың Иглин р-ны) — 5.10.2004, Өфө], йырсы (лирик-драматик тенор), режиссёр. РСФСР-ҙың халыҡ (1965) һәм атҡ. (1955) артисы, БАССР-ҙың халыҡ (1953) һәм атҡ. (1949) артисы. 1931—34 йй. Башҡорт сәнғәт техникумында...
ХИСМӘТУЛЛИН Рәшит Сәғит улы
ХИСМӘТУЛЛИН Рәшит Сәғит улы (7.12.1944, Приморье крайы Себучар станцияһы а.), юрист. Юридикф.д-ры (2002). БР-ҙың атҡ. юрисы (2000). Свердловск юридик ин-тын тамамлаған(1972). 1971 й. алып Стәрлетамаҡ район халыҡ суды судьяһы, 1975 й. – рәйесе. 1980 й. башлап БАССР Юғары суды судьяһы, 1985 й. алып (өҙөклөк...
ХИСМӘТУЛЛИНА Зарема Рим ҡыҙы
ХИСМӘТУЛЛИНА Зарема Рим ҡыҙы (13.6.1966, Өфө), дерматовенеролог. Мед. ф. д-ры (2007), проф. (2009). БР-ҙың атҡ. табибы (2013), БР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (2004). БДМИ-ны тамамлаған (1990), 1994 й. алып шунда уҡ эшләй (2008 й. башлап дерматовенерология каф. мөдире). Фәнни эшмәкәрлеге БР-ҙа микотик...
ХИСМӘТУЛЛИНА Зөһрә Рәшит ҡыҙы
ХИСМӘТУЛЛИНА Зөһрә Рәшит ҡыҙы (4.5.1964, Ҡаҙаҡ ССР-ының Гранитогорск ҡсб), физиолог. Биология фәндәре докторы (2009). БР-ҙың мәғариф отличнигы (2005), РФ-тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2016). БДУ-ны тамамлаған (1988), 1982 й. алып (өҙөклөк менән) шунда уҡ эшләй (2010 й. башлап...
ХИСМӘТУЛЛИНА Миңлегөл Хәбибйән ҡыҙы
ХИСМӘТУЛЛИНА Миңлегөл Хәбибйән ҡыҙы [24.11.1927, БАССР-ҙың Өфө кантоны Ябалаҡлы а. (БР-ҙың Шишмә р-ны) — 18.2.2004, Өфө], яҙыусы. Яҙыусылар союзы ағзаһы (1982). 1945—48 йй. Шишмә р-нының Суҡраҡлы 7 йыллыҡ мәктәбе уҡытыусыһы, 60—80-се йй. БАССР МС-ының ТВ һәм радиотапшырыуҙар ком-ты, “Башҡортостан ҡыҙы”...
ХИТАП
ХИТАП (ғәр.), халыҡҡа йәки айырым соц. төркөмгә йүнәлтелгән, тормош күренештәренә ижт. һәм әхлаҡи баһа биргән әҙәби жанр, шиғри монолог-мөрәжәғәт. Х. формалашыуына йырау һәм сәсәндәрҙең ижади традициялары йоғонто яһаған. Х. төп үҙенсәлеге – дидактик йүнәлешле булыуы. Йөкмәткеһе һәм функцияһы б-са ҡобайырға...
ХИТРИДИОМИЦЕТТАР
ХИТРИДИОМИЦЕТТАР (Chytridiomycetes), бәшмәктәр класы. 3 тәртибе (бластокладия, моноблефарида, хитридий һымаҡтар), яҡынса 1000 төрө билдәле, киң таралған. БР-ҙа бер нисә тиҫтә төрө бар. Х. төп билдәһе — үҫеш циклында ҡамсыға оҡшаш шыма еп м-н күҙәнәкле стадиялар (зооспоралар, гаметалар) булыу. Күбеһенсә...
ХИУА ПОХОДЫ
ХИУА ПОХОДЫ (1839—40), Рәсәйҙең Урта Азияла дәүләт һәм иҡт. мәнфәғәтен яҡлау маҡсатында рус ғәскәрҙәренең Хиуа ханлығына ҡаршы хәрби хәрәкәттәре. Ырымбур айырым корпусы көстәре тарафынан алып барыла. 1839 й. 14—17 нояб. Ырымбурҙан Хиуаға табан ген.-адъютант В.А. Перовский етәкс. составына 1-се (2 рота),...
ХИХЛУХА Лев Васильевич
ХИХЛУХА Лев Васильевич (6.12. 1937, БАССР-ҙың Туймазы р-ны Туймазы эшселәр ҡсб, хәҙ. Туймазы ҡ.), архитектор. Рәсәй архитектура һәм төҙөлөш фәндәре акад. тулы хоҡуҡлы ағзаһы (1994). РСФСР-ҙың (1989) һәм БР-ҙың (1994) атҡ. архитекторы, РФ-тың почётлы төҙөүсеһе (1998) һәм архитекторы (2002). Архитекторҙар...
ХЛАДОНДАР, ҡара: Фторорганик берләшмәләр
ХЛАДОНДАР, ҡара: Фторорганик берләшмәләр.
ХЛАМИДИОЗ
ХЛАМИДИОЗ, башлыса бәүел-енес системаһын зарарлаған урогениталь инфекцион ауырыу.
Тыуҙырыусылары — Chlamydia заты микроорганизмдары: C. trachomatis, C. pneumoniaе, C. рsittaci. Көнкүрештә тығыҙ аралашыу һәм енси бәйләнеш ваҡытында инфицирланған кешеләрҙән, яралғыға ҡарын эсендә йоға. Ауырыуҙың таралып...
ХЛЕБНИКОВА Татьяна Дмитриевна
ХЛЕБНИКОВА Татьяна Дмитриевна (8.1.1961, Өфө), биотехнолог. Химия ф. д-ры (2001), проф. (2010). ӨНИ-не тамамлағандан һуң (1983) шунда уҡ эшләй: 2002 й. алып юғары уҡыу йортона тиклемге белем биреү үҙәге дир. урынбаҫары, 2015 й. башлап директоры. Фәнни хеҙмәттәре 1,3-дигетероциклоалкандарҙы синтезлау...
ХЛЕБОДАРОВКА МӘМЕРЙӘҺЕ
ХЛЕБОДАРОВКА МӘМЕРЙӘҺЕ, П о д а р о ч н ы й. Мәләүез р-ны Хлебодаровка а. көнсығышҡа табан 2 км алыҫлыҡта Баш Алатау һыртының көнбайыш битләүендә урынлашҡан. Карст мәмерйәһе, урта карбон эзбизташтарында барлыҡҡа килгән. Рәшәткә тибындағы лабиринт булдырған төньяҡ, төньяҡ-көнбайыш, көнсығыш һәм төньяҡ-көнсығыш...
ХЛЕБОДАРОВКА, Мәләүез р-нындағы ауыл
ХЛЕБОДАРОВКА, Мәләүез р-нындағы ауыл, Александровка а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Мәләүез т. юл ст. Т.-Көнс. табан 34 км алыҫлыҡта Үсҡаныш й. (Нөгөш й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. – 617 кеше; 1920 — 1163; 1939 — 347; 1959 — 808; 1989 — 414; 2002 — 350; 2010 — 253 кеше. Урыҫтар йәшәй...
ХЛЁСКИН Николай Артемьевич
ХЛЁСКИН Николай Артемьевич (1891, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Богоявленск а., хәҙ. БР‑ҙың Ғафури р‑ны Красноусол а. — 9.8.1960, Өфө), химик. 1911—19 йй. Мәскәү юғары техник уч‑щеһында уҡыған. 1915—17 йй. Рәсәй Ҡыҙыл Тәре йәмғиәтендә (Мәскәү) противогаздар етештереү оҫтаханалары һәм складтары мөдире,...
ХЛЁСТКИН Рудольф Николаевич
ХЛЁСТКИН Рудольф Николаевич [27.6.1939, БАССР-ҙың Воскресенск р-ны ш. уҡ исемле а. (БР-ҙың Мәләүез р-ны) — 19.4.2011, Өфө], химик-технолог. Техник ф. д-ры (1983), проф. (1984). БР-ҙың атҡ. фән эшмәкәре (1998), СССР-ҙың юғары белем биреү отличнигы (1983), СССР-ҙың нефть эшкәртеү һәм нефтехимия сәнәғәте...
ХЛОПИН Иван Никитович
ХЛОПИН Иван Никитович [3.12. 1929, БАССР-ҙың Өфө кантоны Түб. Ләмәҙ а. (БР-ҙың Иглин р-ны) — 28.2.2013, Үрге Өпәле ҡ.], Соц. Хеҙмәт Геройы (1971). 1951 й. алып Үрге Өпәле ҡ. эшләй: 1954 й. башлап Өпәле никель комб-тында шахта мейестәренә тейәүсе, 1961—80 йй. звено етәксеһе. Х. етәкс. 8-се биш йыллыҡ...
