Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЮНЫСОВ Наил Кәбир улы

ЮНЫСОВ Наил Кәбир улы [10.1. 1928, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Тәтер‑Арыҫлан а. (БР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны)], тау инженеры‑геофизик. Геол.‑минералогия ф. канд. (1969). РСФСР‑ҙың атҡ. геологы (1978), РФ‑тың почётлы нефтсеһе (1998), РФ‑тың почётлы газ сәнәғәте хеҙм‑ре (1998). И.М.Губкин ис. Мәскәү нефть...

ЮНЫСОВ Рәшит Шәйсолтан улы

ЮНЫСОВ Рәшит Шәйсолтан улы (26.5.1952, Өфө), спортсы. Саңғы­ яры­шы б‑са СССР‑ҙың халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1978). БАХИ‑ны (1974), Хәрби физик культура ин‑тын (Ленинград, 1984) тамамлаған. “Урожай” ДСО‑һы тәрбиәләнеүсеһе (тренеры А.А.Книсс). СССР (1978 — 70 км уҙышта), РСФСР (1975 — 50 км уҙышта)...

ЮНЫСОВА Айһылыу Билал ҡыҙы

ЮНЫСОВА Айһылыу Билал ҡыҙы (11.4.1951, Стәрлетамаҡ ҡ.), тарихсы. Тарих фәндәре докторы (1997), профессор (1999). РФ‑тың (2016) һәм БР‑ҙың (1997) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Б.Х.Юлдашбаевтың ҡыҙы. ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) 1979 й. тиклем БДМИ‑ла, 1983 й. алып БДУ‑ла (1999 й. башлап яңы һәм...

ЮНЫСОВА Айһылыу Билал ҡыҙы

ЮНЫСОВА Айһылыу Билал ҡыҙы (11.4.1951, Стәрлетамаҡ ҡ.), тарихсы. Тарих фәндәре докторы (1997), профессор (1999). РФ‑тың (2016) һәм БР‑ҙың (1997) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре. Б.Х.Юлдашбаевтың ҡыҙы. ЛДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) 1979 й. тиклем БДМИ‑ла, 1983 й. алып БДУ‑ла (1999 й. башлап яңы һәм...

ЮНЫСОВА Гөлфиә Аҙнағол ҡыҙы

ЮНЫСОВА (Иҙелбаева) Гөлфиә Аҙнағол ҡыҙы (10.9.1948, БАССР‑ҙың Әлшәй р‑ны Һарыша.),шағирә. БР‑ҙың халыҡ шағиры (2015), РФ‑тың (2005) һәм БАССР‑ҙың (1989) атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре, БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2000). Яҙыусылар­ союзы­(1974), Журналистар­ союзы (1979) ағзаһы. БДУ‑ны тамамлаған (1971). 1970 й....

ЮНЫСОВА Эльвира Әхтәм ҡыҙы

ЮНЫСОВА Эльвира Әхтәм ҡыҙы (4.1.1960, Сибай ҡ.), актриса. РФ‑тың атҡ. (2007), БР‑ҙың халыҡ (1992), БАССР‑ҙың атҡ. (1989) артисы. Театр эшмәкәрҙәре­ союзы ағзаһы (1983). ӨДСИ‑не тамамлағандан һуң (1983; Р.В.Ис­ра­филов курсы) БАДТ актрисаһы, бер үк ваҡытта 1987—95 йй. ӨДСИ уҡытыусыһы һәм 2008—13 йй....

ЮНЫСОВТАР, дворяндар нәҫеле

ЮНЫСОВТАР, дворяндар нәҫеле. Мишәрҙәрҙән. Иң билдәлеләре: Сәйетбаттал Баязит улы Ю., 10‑сы класс чиновнигы (1821), яҫауыл (1835). Бәләбәй­ өйәҙенең Ҡаңлы улусы Төркәй а. (БР‑ҙың Благовар р‑ны) йәшәгән. 1794 й. алып йорт старшинаһы, 1797 й. Ырымбур ­сик­ буйы­ комиссияһында ­хеҙмәт итә, 1798 й. башлап...

ЮПИТЕР

ЮПИТЕР, Ҡояш системаһының Ҡояштан алыҫлығы буйынса 5‑се урында торған иң ҙур планетаһы. Ҡояштан уртаса алыҫлығы — 778 млн км (5,20 а.б.). Сидерик әйләнеү периоды —11,86 йыл. Экваториаль зонаһы өсөн күсәре тирәләй әйләнеү периоды — 9 сәғ. 50 минут. Әйләнеү күсәренең орбита буйлап хәрәкәте яҫылығына ауышлығы —...

ЮПИТЕР, ҡасаба

ЮПИТЕР, ҡасаба, 1994 й. алып Салауат ҡ. эсендә урынлашҡан. Ҡасабаға 20 б. 20‑се йй. БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантонында нигеҙ һалына. 1925 й. 11 йорт иҫәпкә алынған. 1957 й. башлап Стәрлетамаҡ ҡ. составына ингән. Халҡы: 1939 й. — 165; 1959 — 168 кеше. 1994 й. Мәләүез р‑нының Ергән ҡасаба советына ҡараған. Тәрж.­...

ЮРА, юра системаһы (осоро)

ЮРА, юра системаһы (осоро), мезозойҙыңикенсе хроностратиграфик бүлексәһе. Осорҙоң башы — 199,6±0,6 млн йыл, аҙағы — 145,5±4,0 млн йыл. 1829 й. француз геологы А.Броньяр тарафынан айырып күрһәтелә. Ю. аҫҡы, урта, өҫкө бүлектәргә (дәүерҙәргә) бүленә. Аҫҡы бүлек (аҫтан өҫкә) геттанг, синемюр, плинсбах,...

ЮРАСОВ Николай Алексеевич

 ЮРАСОВ Николай Алексеевич (1.9. 1946, Өфө — 26.8.2014, шунда уҡ), фотожурналист. Журналистар­ сою­зы ағзаһы (1978). 1970 й. башлап ӨАИ‑ның “Авиатор” гәз. фотографы, 1975 й. — “Вечерняя ­Уфа” гәз. штаттан тыш фотохәбәрсеһе, 1978 й. алып “Башҡортостан ­ҡыҙы” ж., 1991 й. — “Республика Башкорто­стан” гәз.,...

ЮРЕВИЧ Эдуард Янович

ЮРЕВИЧ Эдуард Янович (15.4.1888, Рига — 16.9.1958, шунда уҡ), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1913 й. алып РСДРП(б) ағзаһы. 1917 й. башлап Мәскәү Советы башҡарма ком‑ты һәм РСДРП(б) ком‑ты ағзаһы, 1918 й. — РСФСР Һаҡлыҡ кассалары идаралығы комиссары. 1919 й. Латвияға йәшерен партия эшенә ебәрелә, 1920...

ЮРИДИК БЕЛЕМ БИРЕҮ

ЮРИДИК БЕЛЕМ БИРЕҮ, хоҡуҡөлкәһендә урта һәм юғары квалификациялы белгестәр әҙерләү системаһы. Дәүләт власы, урындағы­ үҙ идара,­ хоҡуҡһаҡлау­ органдарында, ­адвокатурала, йәмәғәт ойошмаларында, уҡыу йорттарында эшләү өсөн юристар һәм хоҡуҡ белгестәре әҙерләү б‑са учреждениелар йыйылмаһын тәшкил итә....

ЮРИДИК ИНСТИТУТ

ЮРИДИК ИНСТИТУТ, 1971 й. Рязань урта махсус мәктәбе нигеҙендә Өфө урта махсус СССР ЭЭМ‑ының команда составын әҙерләү мәктәбе булараҡ асыла, 1988 й. алып СССР (1991 й. башлап РФ) ЭЭМ‑ының юғары мәктәбе, 1996 й. — РФ ЭЭМ‑ының Өфө юридик ин‑ты. Составына 5 ф‑т (өҫтәлмә проф. белем биреү, ситтән тороп уҡыу,...

ЮРИСТАР СОЮЗЫ

ЮРИСТАР СОЮЗЫ, юристарҙың проф. мәнфәғәттәрен һәм хоҡуҡтарын яҡлау, юридик йәмғиәтте хоҡуҡи, гуманитар һ.б. проекттарҙа һәм программаларҙа ҡатнашыуға йәлеп итеү маҡсатында асылған йәмәғәт ойошмаһы. Өфөлә 1989 й. алып БР‑ҙың Ю.с. булараҡ эшләй. “Юристар союзы” Халыҡ‑ара хөкүмәткә ҡарамаған берекмә ағзаһы...

ЮРИЧКА Юрий Иванович

ЮРИЧКА Юрий Иванович (28.3. 1939, Украина ССР‑ының Люта а.), педагог. Пед. ф. д‑ры (1992), проф. (1994). БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1999), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1986), БР‑ҙың мәғариф отличнигы (1995), РФ‑тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2006). Ужгород ун‑тын тамамлағандан...

ЮРКОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл

ЮРКОВКА, Фёдоровка р‑нындағы ауыл, Дедов а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 16 км һәм Мәләүез т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 79 км алыҫлыҡта Бөркөтлө й. (Ашҡаҙар й. ҡу­шылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 75 кеше; 1920 — 273; 1939 — 270; 1959 — 225; 1989 — 192; 2002 — 185; 2010 — 176 кеше. Урыҫтар,...

ЮРЛОВ Александр Александрович

ЮРЛОВ Александр Александрович (11.8.1927, Ленинград — 2.2.1973, Мәскәү), хор дирижёры, муз.‑йәмәғәт эшмәкәре. Сәнғәт ғилеме канд. (1954), проф. (1970). РСФСР‑ҙың (1970) һәм Әзербайжан ССР‑ының (1972) халыҡ артисы, БАССР‑ҙың атҡ. сәнғәт эшмәкәре (1969). Мәскәү хор уч‑щеһын (1945) һәм Мәскәү консерваторияһын...

ЮРМАТАУ, Башҡортостан­ (Көнь­яҡ)­ Уралындағы һырт

ЮРМАТАУ, Башҡортостан­ (Көнь­яҡ)­ Уралындағы һырт. Белорет р‑ны буйлап Кесе Нөгөш й. башының киңлегенән алып Серәкәй й. (Ағиҙел й. басс.) киңлек бүлеменә тиклем субмеридиональ йүнәлештә һуҙылған. Оҙонлоғо яҡынса 25 км, көньяҡ өлөшөнөң киңлеге 4—5 км, төньяҡ өлөшөнөң — 10 км тиклем, абс. бейеклеге 854...

ЮРМАТЫ КАНТОНЫ

ЮРМАТЫ КАНТОНЫ, 1919 й. 20 мартында Бәләкәй ­Башҡортостан ­составында ойошторола. Кантонға Стәрлетамаҡ­ өйәҙенең 20 улусы инә. Төньяҡта — Табын­ кантоны, көнсығышта — Тамъян‑Ҡатай­ кантоны ­һәм Бөрйән‑Түңгәүер­ кантоны, көньяҡта — Ҡыпсаҡ ­кантоны­ һәм Ете­ ырыу­ кантоны, көнбайышта Өфө­ губернаһы­ һәм...