Список материалов
ҠӘҘЕР ТОРАМАҺЫ
ҠӘҘЕР ТОРАМАҺЫ, неолит — иртә тимер быуат археологик ҡомартҡыһы. Б.э.т. 4‑се мең йыллыҡ — б.э. 3 б. ҡарай. Дыуан р‑ны Ҡәҙер а. көньяҡ-көнбайышҡа табан 2 км алыҫлыҡта Әй й. уң ярында урынлашҡан. 1968 й. Ю.А.Морозов тарафынан асыла һәм өйрәнелә, 1987 й. А.И.Лебедев, 1990 й. Г.Н.Гарустович тикшерә. Күп...
ҠӘҘЕР, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
ҠӘҘЕР, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Атарша а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 34 км һәм Үңкерҙе т. юл ст. (Силәбе өлк.) К.‑Көнб. табан 70 км алыҫлыҡта Алйылға й. (Әй й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 450 кеше; 1920 — 346; 1939 — 204; 1959 — 178; 1989 — 308; 2002 — 169; 2010 — 128 кеше....
ҠӘҘЕР, Дыуан р‑нындағы ауыл
ҠӘҘЕР, Дыуан р‑нындағы ауыл, Рухтин а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 16 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 83 км алыҫлыҡта Әй й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 609 кеше; 1920 — 602; 1939 — 479; 1959 — 537; 1989 — 427; 2002 — 437; 2010 — 400 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Төп мәктәп...
ҠӘҘЕР, Илеш р‑нындағы ауыл
ҠӘҘЕР, Илеш р‑нындағы ауыл, Ҡәҙер а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 20 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 127 км алыҫлыҡта Олойылға й. (Сөн й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1386 кеше; 1920 — 1680; 1939 — 1344; 1959 — 917; 1989 — 861; 2002 — 832; 2010 — 754 кеше. Башҡорттар йәшәй...
ҠӘҘЕРҒӘЛИЕВ Леонид Иванович
ҠӘҘЕРҒӘЛИЕВ Леонид Иванович [6.11.1925, БАССР‑ҙың Арғаяш кантоны Надир а. (Силәбе өлк. Ҡоншаҡ р‑ны) — 1985, Силәбе ҡ.]. Советтар Союзы Геройы (1944). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1944 й. алып 1‑се, 2‑се Украина, 1‑се Белоруссия фронттарында хеҙмәт итә. Герой исеменә 2‑се танк армияһы 16‑сы танк корпусы...
ҠӘҘЕРҒОЛОВ Мөхәмәт Нурғәле улы
ҠӘҘЕРҒОЛОВ Мөхәмәт Нурғәле улы [10.3.1919, Ырымбур губ. Орск өйәҙе Темәс а. (БР‑ҙың Баймаҡ р‑ны) — 16.10.1998, БР‑ҙың Бөрйән р‑ны Иҫке Собханғол а.], ҡурайсы. БАССР‑ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1989). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1946 й. алып почта, дәүләт страховкалау инспекцияһы хеҙм‑ре, 1970 й. — балалар...
ҠӘҘИМСЕЛЕК
ҠӘҘИМСЕЛЕК (ғәр. ҡәҙим — иҫке), Урал-Волга буйы мосолмандарының консерватив идея-сәйәси һәм дини хәрәкәте. 19 б. аҙ. капиталистик мөнәсәбәттәр урынлашҡандан һуң төрки-мосолман йәмғиәтендә барған үҙгәрештәргә яуап рәүешендә барлыҡҡа килә; йәдитселеккә ҡаршы тора. Ҡ. исламдың формалашҡан әхлаҡи ҡиммәттәрен...
ҠӘЙЕП
ҠӘЙЕП, Ҡ.‑Мөхәммәт-Баһадир, ҡарағалпаҡтар һәм Ҡаҙаҡ ханлығы ханы (1715—18, башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1708—29). Башҡорт ихтилалында (1704—11) ҡатнаша. 1708 й. башында баш күтәреүселәр тарафынан башҡ. ханы тип иғлан ителә, һуңыраҡ уның улы Хажи хакимлыҡ итә. 1718 й. Джунгар ханлығы м‑н һуғыш ваҡытында Рәсәй...
ҠӘЙЕП ЕЙӘНБӘТОВ
ҠӘЙЕП ЕЙӘНБӘТОВ, Крәҫтиәндәр һуғышында (1773—75) ҡатнашыусы, Е.И.Пугачёв полковнигы. Польша походында (1771—73) ҡатнашыусы. Нуғай даруғаһы Ҡара-Табын улусы башҡорто. Шул уҡ улустың старшинаһы. 1771—73 йй. Речь Посполитаяға ебәрелгән башҡ. ғәскәренең 4‑се төркөмө командиры. Ихтилалға 1773 й. көҙөндә...
ҠӘЙЕПҠОЛ, Учалы р‑нындағы ауыл
ҠӘЙЕПҠОЛ, Һарт, Учалы р‑нындағы ауыл, Яңы Байрамғол а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 63 км һәм Уралтау т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 68 км алыҫлыҡта Шәгәр й. (Миндәк й. ҡушылдығы) тамағында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 130 кеше; 1920 — 229; 1939 — 235; 1959 — 155; 1989 — 78; 2002 — 117; 2010 — 107 кеше....
ҠӘЙЕПОВ Мөхәмәтгәрәй Ильяс улы
ҠӘЙЕПОВ Мөхәмәтгәрәй Ильяс улы (1825—?), кантон башлығы, зауряд-яҫауыл (1862). Стәрлетамаҡ өйәҙенең Тәлтем-Юрматы улусы Йомағужа а. (БР‑ҙың Стәрлебаш р‑ны) башҡорто. 1849 й. алып йорт старшинаһы, 1855 й. — 27‑се башҡ. кантоны башлығы ярҙамсыһы, 1856 й. — 28‑се башҡ. кантоны башлығы ярҙамсыһы, 1859 й....
ҠӘЙЕПОВ Яхъя Зәйнулла улы
ҠӘЙЕПОВ Яхъя Зәйнулла улы (18.6.1955, БАССР‑ҙың Баймаҡ р‑ны Йомаш а.), агроном. А.х. ф. д‑ры (2009). БАХИ‑ны тамамлағандан һуң (1977) Баймаҡ р‑нында эшләй: 1977 й. алып һәм 1981—85 йй. “Йылайыр” совхоз-техникумында (Яковлевка а.) уҡыта, 1979 й. башлап В.И.Ленин ис. к‑здың баш агрономы, 1979 й. дек....
ҠӘЙҮМОВ Руслан Исмәғил улы
ҠӘЙҮМОВ Руслан Исмәғил улы (11.2.1981, Копейск ҡ.), спортсы. Велосипед спорты б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1999). Копейск ҡ. 2‑се СДЮШОР тәрбиәләнеүсеһе (тренеры И.Е.Ивашин), 1994—2002 йй. “Ағиҙел” олимпия әҙерлеге үҙәге өсөн сығыш яһай (тренеры Р.Н.Латипов). Рәсәй чемпионы (1998—99),...
ҠӘЙҮМОВ Фәрит Әмирйән улы
ҠӘЙҮМОВ Фәрит Әмирйән улы (12.11.1934, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Ҡырмыҫҡалы а.), гистолог. Мед. ф. д‑ры (1991), проф. (1991). БР‑ҙың атҡ. табибы (1994), РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2005). БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1958) 1960 й. тиклем Ҡырмыҫҡалы р‑ны Алайғыр дауаханаһы мөдире, 1963 й. алып БДМУ-ла...
ҠӘЙҮМОВ Хәүис Мырҙайән улы
ҠӘЙҮМОВ Хәүис Мырҙайән улы (2.6.1929, БАССР‑ҙың Бөрө кантоны Үрге Сереккүл а., хәҙ. БР‑ҙың Илеш р‑ны, — 23.5.2006, Дүртөйлө ҡ.), хужалыҡ эшмәкәре. БАССР‑ҙың атҡ. а.х. хеҙм‑ре (1981). Силәбе совет-партия мәктәбен (1963), БАХИ‑ны (1974) тамамлаған. 1947—50 йй. Илеш р‑нында эшләй: Йәркәй МТС‑ы тракторсыһы,...
ҠӘЙҮМОВА Әлиә Фәрит ҡыҙы
ҠӘЙҮМОВА Әлиә Фәрит ҡыҙы (4.8.1961, Өфө), физиолог. Мед. ф. д‑ры (1997), проф. (1999). БР‑ҙың атҡ. фән эшмәкәре (2007). Ф.Ә.Ҡәйүмовтыңҡыҙы. БДМИ‑ны тамамлағандан һуң (1984) 1986 й. тиклем һәм 1989 й. алып шунда уҡ эшләй (2000 й. алып нормаль физиология каф. мөдире). Фәнни тикшеренеүҙәре химик матдәләр,...
ҠӘЙҮМОВА Суфия Абдрахман ҡыҙы
ҠӘЙҮМОВА Суфия Абдрахман ҡыҙы (18.12.1920, Өфө — 5.8.2005, шунда уҡ), балет артисы. Башҡ. театр‑ художество уч‑щеһын тамамлағандан һуң (1938; педагогы К.В.Матсон) 1969 й. тиклем БДОБТ‑ла эшләй. Төп спектаклдәрҙең бөтәһендә лә: Б.В.Асафьевтың “Баҡсаһарай фонтаны” (“Бахчисарайский фонтан”), Р.М.Глиэрҙың...
ҠӘЙҮП, Балаҡатай р‑нындағы ауыл
ҠӘЙҮП, Балаҡатай р‑нындағы ауыл, Билән а/с ҡарай. Район үҙәгенән Т.‑Көнс. 58 км һәм Наҙыпетровск т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т.‑Көнб. табан 31 км алыҫлыҡта Топҡонды й. (Өфө й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1920 й. — 365 кеше; 1939 — 394; 1959 — 198; 1989 — 146; 2002 — 138; 2010 — 122 кеше. Башҡорттар...
ҠӘЛҒӘЛӘР
ҠӘЛҒӘЛӘР, ян-яҡлап оборонаға һәм оҙайлы ҡамауға әҙер даими гарнизонлы нығытмалар. Башҡортостан терр‑яһында Ҡ. ҙур торамалар төҙөлгәндән һуң барлыҡҡа килә. Башҡортостандың Рус дәүләтенәҡушылыуынан һуң төбәктә күпләп Ҡ. төҙөү башлана. Улар яңы ерҙәрҙе колониялаштырыу өсөн плацдарм һәм дошман һөжүм иткәндә...
ҠӘЛҒӘЛӘР
ҠӘЛҒӘЛӘР, ян-яҡлап оборонаға һәм оҙайлы ҡамауға әҙер даими гарнизонлы нығытмалар. Башҡортостан терр‑яһында Ҡ. ҙур торамалар төҙөлгәндән һуң барлыҡҡа килә. Башҡортостандың Рус дәүләтенәҡушылыуынан һуң төбәктә күпләп Ҡ. төҙөү башлана. Улар яңы ерҙәрҙе колониялаштырыу өсөн плацдарм һәм дошман һөжүм иткәндә...
