Список материалов
ҺӨЛӨКТӘР
ҺӨЛӨКТӘР (Hirudinea), балдаҡлы селәүсендәр класы. 3 отряды, яҡынса 400 төрө билдәле; Ер шарында диңгеҙҙә һәм сөсө һыуҙа таралған. Башҡортостанда томшоҡло Һ. һәм томшоҡһоҙ Һ. отрядына ҡараған 13 төр осрай. Кәүҙәһенең оҙонлоғо 0,2—15 см, ҡара, көрән, йәшкелт һ.б. төҫтә, яҫы, һирәк цилиндр формаһында,...
ҺӨМБАШ ҺЫМАҠТАР
ҺӨМБАШ ҺЫМАҠТАР (Salmoniformes), һөйәкле балыҡтар отряды. 26 ғаиләһе, 350‑нән ашыу төрө билдәле, Донъя океаны басс. субарктик, субантарктик, уртаса һәм тропик һыуҙарында таралған. БР‑ҙа алабалыҡтар, бәрҙеләр, һөмбаштар ғаиләһенә ҡараған 6 төрө бар. Кәүҙәһе 25—150 см оҙонлоҡта, циклоидаль тәңкә м‑н...
ҺӨНӘРҒОЛОВ Тимерхан Сәлимйән улы
ҺӨНӘРҒОЛОВ Тимерхан Сәлимйән улы (3.1.1931, БАССР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы р‑ны Шишмә а. — 5.1.1976, Өфө), патологоанатом. Мед. ф. д‑ры (1968), проф. (1969). БДМИ‑ны тамамлаған (1952), 1955 й. алып шунда уҡ эшләй: 1963 й. башлап педиатрия ф‑ты деканы; 1965 й. — патологик анатомия каф. мөдире, бер үк ваҡытта 1968...
ҺӨНӘРИ АУЫРЫУҘАР
ҺӨНӘРИ АУЫРЫУҘАР, һөнәри патология, уңайһыҙ хеҙмәт шарттарының организмға тәьҫире һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Химик (органик һәм органик булмаған матдәләр, уларҙың берләшмәләре), физик (вибрация, тауыш, ультра‑, инфратауыш, нурланыш, һауаның юғары йәки түбән т‑раһы һ.б.), биол. (ауырыу тыуҙырыусы микроорганизмдар,...
ҺӨНӘРИ АУЫРЫУҘАР
ҺӨНӘРИ АУЫРЫУҘАР, һөнәри патология, уңайһыҙ хеҙмәт шарттарының организмға тәьҫире һөҙөмтәһендә барлыҡҡа килә. Химик (органик һәм органик булмаған матдәләр, уларҙың берләшмәләре), физик (вибрация, тауыш, ультра‑, инфратауыш, нурланыш, һауаның юғары йәки түбән т‑раһы һ.б.), биол. (ауырыу тыуҙырыусы микроорганизмдар,...
ҺӨНӘРСЕЛЕК
ҺӨНӘРСЕЛЕК, һ ө н ә р, ҡулдан етештереүгә нигеҙләнгән традицион шөғөлдәр. Башҡорттарҙа һөнәр төрҙәре һәм уларҙың үҙенсәлектәре Башҡортостандың тәбиғәт‑климат үҙенсәлектәренә, хужалыҡ итеүҙең традицион формаларына (солоҡсолоҡ, игенселек, һыйырсылыҡ һ.б.), көнкүрешенә, тарихи‑мәҙәни традицияларға һәм...
ҺӨНӘРСЕЛЕК КӘСЕБЕ
ҺӨНӘРСЕЛЕК КӘСЕБЕ, баҙар өсөн тәғәйенләнгән йорт кәсебе. Башҡортостан терр‑яһында Һ.к. 19 б. уртаһында киң тарала. Уның үҫешенә Крәҫтиән реформаһы һәм крәҫтиәндәрҙең ҡатламдарға бүленеүе булышлыҡ итә. Күмәс бешереү, ит, кирбес эшләү, тимерселек, итек тегеү һ.б. кәсептәр таралған. Башҡорттарҙа күбеһенсә...
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №1
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №1. 1922 й. Өфөлә “Октябрь баҫымы” типографияһы эргәһендәге фабрика‑завод өйрәнсектәр мәктәбе булараҡ асыла, 1946 й. алып 11‑се һөнәрселек уч‑щеһы, 1962 й. — 1‑се ҡала ПТУ (1971 й. башлап урта), 1995 й. — 1‑се ПУ, 1997 й. — 1‑се Һ.л., 2007 й. С.Х.Бикәев исеме бирелә, 2014 й. алып Солтан...
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №136
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №136, 1925 й. Өфөлә контора‑сауҙа өйрәнсектәр мәктәбе булараҡ асыла. 1936 й. башлап ашнаҡсылар һәм һатыусылар әҙерләү б‑са уҡыу‑курс комб‑ты, 1940 й. — сауҙа‑кулинария өйрәнсектәр мәктәбе, 1967 й. — кулинария уч‑щеһы, 1985 й. — 136‑сы ПУ, 1992 й. — 136‑сы юғары ПУ, 1995 й. — 136‑сы...
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №56
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №56, 1949 й. Октябрьский ҡ. 28‑се фабрика‑завод өйрәнсектәр мәктәбе булараҡ асыла. 1958 й. башлап 2‑се техник уч‑ще, 1963 й. — 30‑сы ҡала ПТУ, 1984 й. — 56‑сы урта ПТУ, 1995 й. — 56‑сы Һ.л., 2014 й. Октябрьский нефть колледжы м‑н берләштерелә. Туймазы р‑ны Ҡандра а. филиалы була (1994...
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №64
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №64, 1969 й. Өфөлә 17‑се ҡала ПТУ филиалы булараҡ асыла. 1976 й. алып 68‑се техник уч‑ще, 1984 й. — 64‑се урта ПТУ, 1992 й. — 64‑се юғары ПУ, 1993 й. — художество‑техник лицей, 1995 й. — 64‑се һөнәрселек лицейы (1999—2000 йй. художество‑сәнәғәт колледжы), 2013 й. — Өфө художество‑сәнәғәт...
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №86
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №86, 1963 й. Илеш р‑ны Үрге Йәркәй а. 10‑сы ауыл урта ПТУ булараҡ асыла. 1984 й. башлап 86‑сы урта ПТУ, 1994 й. — 86‑сы юғары ПУ, 1995 й. хәҙ. статусын ала. Уҡытыу көндөҙгө бүлектә автоматик һәм ярым автоматик машиналарҙағы электр м‑н иретеп йәбештереүсе, автомобиль водителе, а.х....
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №89
ҺӨНӘРСЕЛЕК ЛИЦЕЙЫ №89, 1932 й. Бәләбәй ҡ. колхозсы йәштәр мәктәбе булараҡ асыла, 1946 й. башлап а.х. механизациялау мәктәбе, 1954 й. — 4‑се а.х. механизациялау уч‑щеһы, 1963 й. — 13‑сө ауыл ПТУ, 1984 й. — 89‑сы урта ПТУ, 1995 й. — 89‑сы ПУ, 2007 й. хәҙ. статусын ала. Уҡытыу көндөҙгө бүлектә аҙыҡ‑түлек...
ҺӨНӘРСЕЛЕК МӘКТӘПТӘРЕ ҺӘМ УЧИЛИЩЕЛАРЫ
ҺӨНӘРСЕЛЕК МӘКТӘПТӘРЕ ҺӘМ УЧИЛИЩЕЛАРЫ, Рәсәйҙә техник һөнәрҙәр б‑са квалификациялы эшселәр әҙерләү өсөн башланғыс проф. уҡыу йорттары. Сәнәғәт училищелары т‑да төп положениеларға (1888), Һөнәрселеккә уҡыусылар мәктәптәре т‑да положениеға (1893), Башланғыс һөнәрселек мәктәптәре т‑да положениеға (1895),...
ҺӨНӘРСЕЛЕК УЧИЛИЩЕҺЫ №19
ҺӨНӘРСЕЛЕК УЧИЛИЩЕҺЫ №19, 1952 й. Салауат ҡ. 18‑се комб‑т (ҡара: “Газпром нефтехим Салават”) нигеҙендә 1‑се һөнәрселек уч‑щеһы булараҡ асыла. 1963 й. башлап 26‑сы ҡала ПТУ, 1984 й. — 19‑сы ПТУ, 1986 й. — 19‑сы ПУ, 2003 й. В.Е.Трубанов исеме бирелә, 2014 й. Салауат индустриаль колледжына ҡушыла. Уҡытыу...
ҺӨНӘРСЕЛЕК‑ПЕДАГОГИЯ КОЛЛЕДЖЫ
ҺӨНӘРСЕЛЕК‑ПЕДАГОГИЯ КОЛЛЕДЖЫ, 1944 й. 1‑се Өфө т. юл уч‑щеһы нигеҙендә т. юл техникумы булараҡ асыла. 1961 й. алып индустриаль техникум, 1965 й. — индустриаль‑пед. техникумы, 1997 й. — Өфө дәүләт һөнәрселек‑пед. колледжы. 2013 й. башлап Һ.‑п.к. һәм Педагогия колледжы №2 нигеҙендә БДПУ колледжы булараҡ...
ҺӨРӨНТӨ ЕР
ҺӨРӨНТӨ ЕР, ауыл хужалығы ере, системалы рәүештә эшкәртелә һәм иген культуралары, техник культуралар, картуф, йәшелсә культуралары һәм мал аҙығы культуралары үҫтереү өсөн ҡулланыла. Һ.е. сәсеү әйләнештәрендәге баҫыуҙар, йәшелсә баҡсалары һәм яңы үҙләштерелгән ерҙәр ҡарай. 2008 й. Башҡортостанда Һ.е....
ҺӨРӨҮ
ҺӨРӨҮ, ер эшкәртеү ысулы. Ҡатламды ҡырҡыу, ваҡлау, йомшартыу һәм әйләндереүҙе тәьмин итә. Тупраҡтың һыу, һауа, йылылыҡ режимдарын көйләүгә, ҡый үләндәрен, а.х. культуралары ҡоротҡостарын һәм ауырыу тыуҙырыусыларҙы бөтөрөүгә һ.б. булышлыҡ итә. Төрлө формалағы кәҫтаҡталы, алтөрәнле (тупраҡтың өҫкө ҡатламын...
ҺӨТЛӨГӘН
ҺӨТЛӨГӘН (Euphorbia), һөтлөгән һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлектәр заты. 700‑ҙән алып 2 меңгә тиклем (төрлө мәғлүмәттәр б‑са) төрө билдәле, ике ярымшарҙың да тропик, субтропик һәм уртаса бүлкәттәрендә таралған. Башҡортостанда 12 төрө үҫә. Һөт һымаҡ һуты булған күп йыллыҡ үләндәр. Һабаҡтары 20—150...
ҺУҒАН
ҺУҒАН (Allium), һуған һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты. Яҡынса 450 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙа таралған. Башҡортостанда 16 төрө үҫә. Күп йыллыҡ һуғанбаш үҫемлектәр. Һабаҡтары уҡ һымаҡ, бейеклеге 20—150 см тиклем. Япраҡтары күп, һирәк осраҡта яңғыҙ, еңсә йәки ултырма, һыбыҙғыға оҡшаған, еп...
