Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

АБҘАН УРТА МӘКТӘБЕ, Ейәнсура р‑ны

АБҘАН УРТА МӘКТӘБЕ, Ейәнсура р‑ны. 1917 й. башланғыс уч‑ще булараҡ нигеҙ һалына. 1920 й. алып беренсе баҫҡыс мәктәп, 1925 й. — крәҫтиән йәштәре мәктәбе, 1930 й. — тулы булмаған урта мәктәп, 1935 й. башлап бөгөнгө статуста. Интернаты, емеш баҡсаһы, атыу тиры, тыуған яҡты өйрәнеү музейы бар. Урта мәктәпте...

АБҘАН, Архангел р‑нындағы ауыл

АБҘАН, Архангел р‑нындағы ауыл, Абҙан а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т.‑Көнб. 14 км һәм Приуралье т. юл ст. Т.‑Көнб. табан 25 км алыҫлыҡта Инйәр й. буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 375 кеше; 1920 — 497; 1939 — 776; 1959 — 880; 1989 — 915; 2002 — 899; 2010 — 836 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп,...

АБҘАН, Мырҙабулат, Ейәнсура р‑нындағы ауыл

АБҘАН, М ы р ҙ а б у л а т, Ейәнсура р‑нындағы ауыл, Абҙан а/с үҙәге. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 49 км һәм Һарыҡташ т. юл ст. (Ырымбур өлк.) Т.‑Көнс. табан 40 км алыҫлыҡта Әселе й. (Һаҡмар й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1900 й. — 619 кеше; 1920 — 675; 1939 — 809; 1959 — 1727; 1989 — 959; 2002 — 973;...

АБҘАНОВ Шәмси Саҙрый улы

АБҘАНОВ Шәмси Саҙрый улы [24.10.1894 (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, 1895), Өфө губ. Бөрө өйәҙе Эткенә а. (БР‑ҙың Яңауыл р‑ны) — 10.7.1938, Өфө], иҡт. географ, педагог. Проф. (1932). Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Г.В.Плеханов ис. Мәскәү халыҡ хужалығы ин‑тын тамамлаған (1927). 1912 й. алып Пермь губ. Уҫы...

АБЕЛЕВ Элья Хононович

АБЕЛЕВ Элья Хононович (3.1.1919, Белорус ССР‑ы Бобруйск ҡ. — 10.10.1985, Өфө), тренер. Спорт гимнастикаһы б‑са РСФСР‑ҙың атҡ. тренеры (1968), респ. категориялы судья (1960). 1945—79 йй. “Динамо” ДСО-һының Башҡ-н өлкә советы тренеры, өлкән тренеры, бер үк ваҡытта 1945—59 йй. БАССР Спорт гимнастикаһы...

АБЕРДИН-АНГУС ТОҠОМО

АБЕРДИН-АНГУС ТОҠОМО, һыйыр малының ит йүнәлешле тоҡомо, 18 б. аҙ. Абердин һәм Ангус графлыҡтарында сығарылған (Шотландия). Һаны б‑са итле тоҡомдар араһында донъяла 2‑се һәм РФ‑та 4‑се урынды биләй. Беҙҙең илдәге был тоҡом 20 б. 30‑сы йй. Волгоград өлк. ҡалмыҡ тоҡомло һыйырҙарҙы А.‑а.т. үгеҙҙәрҙән йотоулы...

АБЗАЙ, Борай р‑нындағы ауыл

АБЗАЙ, Борай р‑нындағы ауыл, Ҡушманаҡ а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнб. 15 км һәм Яңауыл т. юл ст. К.‑Көнс. табан 83 км алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 721 кеше; 1920 — 916; 1939 — 560; 1959 — 501; 1989 — 228; 2002 — 200; 2010 — 156 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Ҡайынлыҡ...

АБЗАЙ, Уртауыл, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл

АБЗАЙ, Уртауыл, Ҡыйғы р‑нындағы ауыл, Абзай а/с үҙәге. Район үҙәгенән Т. 34 км һәм Һилейә т. юл ст. (Силәбе өлк.) Т. табан 77 км алыҫлыҡта Кесе Ыйыҡ й.  (Ҡыйғы й. басс.) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 754 кеше; 1920 — 1037; 1939 — 858; 1959 — 637; 1989 — 578; 2002 — 568; 2010 — 558 кеше. Башҡорттар...

АБИТАЕВА Йәмилә Зөлҡәфил ҡыҙы

АБИТАЕВА Йәмилә Зөлҡәфил ҡыҙы [23.1.1916, Һамар губ. Быҙаулыҡ өйәҙе Кесе Юлдаш а. (Ырымбур өлк. Красногвардейск р‑ны) — 12.6.1994, Өфө], актриса. БАССР‑ҙың атҡ. артисы (1969). Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы (1954). Башҡ. сәнғәт техникумын тамамлағандан һуң (1936; Х.Бохарский, М.Ә.Мәһәҙиев курсы) 1974 й....

АБЛАЙ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл

АБЛАЙ, Саҡмағош р‑нындағы ауыл, Үрнәк а/с ҡарай. Район үҙәгенән К.‑Көнс. 25 км һәм Бүздәк т. юл ст. Т.‑Көнс. табан 92 км алыҫлыҡта Бәрҙәсле й. (Сәрмәсән й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 2339 кеше; 1920 — 2925; 1939 — 2743; 1959 — 1868; 1989 — 1331; 2002 — 1285; 2010 — 1067 кеше. Татарҙар,...

АБЛАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл

АБЛАЙ, Туймазы р‑нындағы ауыл, Кәкребаш а/с ҡарай. Район үҙәгенән һәм Туймазы т. юл ст. Т. табан 21 км алыҫлыҡта Ыҡ й. (Кама й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 409 кеше; 1920 — 527; 1939 — 595; 1959 — 366; 1989 — 230; 2002 — 280; 2010 — 315 кеше. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002). Урта...

АБРАЗИВ МЕНӘН ЭШКӘРТЕҮ

АБРАЗИВ МЕНӘН ЭШКӘРТЕҮ, материалдарҙы өҫкө йөҙҙөң юғары теүәллеген һәм сифатын тәьмин итеүсе абразивтар — юғары ҡатылыҡлы матдәләр (саҡматаш, корунд, алмас, боразон, кремний карбиды, эльбор һ.б.) — м‑н ҡырып эшкәртеү. Ҡул м‑н йәки станоктарҙа (металл ҡырҡыу станоктары һ.б.) башҡарыла. А.м.э. шымартыу,...

АБРАЙ, Шишмә р‑нындағы ауыл

АБРАЙ, Шишмә р‑нындағы ауыл, Сыуалкип а/с ҡарай. Район үҙәгенән К. 34 км һәм Шөңгәккүл т. юл ст. Көнс. табан 17 км алыҫлыҡта Киҙәк й. (Өршәк й. ҡушылдығы) буйында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 1284 кеше; 1920 — 1304; 1939 — 982; 1959 — 683; 1989 — 384; 2002 — 327; 2010 — 320 кеше. Татарҙар йәшәй (2002)....

АБРАМЗОН Леонид Семёнович

АБРАМЗОН Леонид Семёнович (21.2.1934, Харьков ҡ. — 25.11.1986, Өфө ҡ.), инженер-механик. Техник фәндәр докторы (1985). И.М.Губкин исемендәге Мәскәү нефть институтын тамамлағандан һуң (1957) Башҡортостан нефть эшкәртеү ҒТИ‑нда эшләй, 1971—86 йй. ӨНИ‑лә уҡыта. Фәнни эшмәкәрлеге үҙле һәм ҡатыусан нефть...

АБРАМОВ Алексей Фёдорович

АБРАМОВ Алексей Фёдорович (31.12.1925, БАССР‑ҙың Бәләбәй кантоны Яңы‑Даниловка а. — 12.6.2010, Липецк өлк. Донское а.), Дан орд. тулы кавалеры. Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1943 й. нояб. Калинин фронтында 17‑се гвардия уҡсылар див. 45‑се гвардия уҡсылар полкының уҡсыһы, 1944 й. алып Көнбайыш һәм 2‑се...

АБРАМОВ Виталий Константинович

АБРАМОВ Виталий Константинович (5.5.1947, Украина ССР‑ы Изварино ҡсб), хужалыҡ эшмәкәре. Бөтә Союз ситтән тороп уҡыу финанс-иҡт. ин‑тын (Өфө, 1977) тамамлаған. 1964 й. алып ӨПЭПБ-ла эшләй: 1980 й. башлап цех, бүлек нач., 1983 й. — дир. урынбаҫары, 1989 й. — етештереү б‑са ген. дир. урынбаҫары, 1992 й. —...

АБРАМОВА Ирина Евгеньевна

АБРАМОВА Ирина Евгеньевна (18.3.1974, Калининград ҡ.), спортсы. Пауэрлифтинг б‑са Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (1996), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2000). БР‑ҙың күренекле спортсыһы (1999). Мәскәү физик культура акад. тамамлаған (2002). Обнинск ҡ. ДЮСШ тәрбиәләнеүсеһе. 1997—2001 йй. Юғары...

АБРАМОВА Лариса Михайловна

АБРАМОВА Лариса Михайловна (14.9.1957, БАССР‑ҙың Маҡар районы Мебельный ҡсб, хәҙер БР‑ҙың Стәрлетамаҡ районы Бельский а.), геоботаник. Биология фәндәре докторы (2005), профессор (2008), РФ‑тың (2018) һәм БР-ҙың (2013) атҡаҙанған фән эшмәкәре. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1979) шунда уҡ эшләй (1988 й. алып...

АБРАМОВИЧ Семён Шмилович

АБРАМОВИЧ Семён Шмилович (20.5.1929, Арцыз ҡсб, Румыния), физик‑химик. Техник ф. канд. (1968). Черновцы ун‑тын тамамлағандан һуң (1952) Өфө нефть сәнәғәте ҒТИ‑нда эшләй. 1956—96 йй. Башҡ‑н нефть эшкәртеү ҒТИ‑нда: 1958 й. алып лаб. етәкс., 1967—94 йй. бүлек мөдире. Фәнни тикшеренеүҙәре нефттән майҙар...

АБРАМЧУК Владимир Павлович

АБРАМЧУК Владимир Павлович (22.1.1945, Новосибирск ҡ. — 19.4.2019, Межгорье ҡ., Өфө ҡ. ерләнгән), хужалыҡ эшмәкәре. РФ‑тың атҡаҙанған төҙөүсеһе (1994). Новосибирск тимер юл транспорты инженерҙары институтын тамамлағандан һуң (1968) Әрмәнстанда эшләй, 1979 й. алып Байкал—Амур магистрале төҙөлөшөндә тоннель...