Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

АБДУЛЛИН Айҙар Риват улы

АБДУЛЛИН Айҙар Риват улы (26.7.1962, БАССР‑ҙың Учалы р‑ны Кесе Учалы ҡсб, хәҙ. Учалы ҡ.), философ. Филос. ф. д‑ры (2002), проф. (2009). Киев граждандар авиацияһы инженерҙары ин‑тын тамамлағандан һуң (1984) Өфө аэропорты инженеры, 1986 й. алып ВЛКСМ‑дың Өфө район ком‑ты секретары, 1988 й. — Өфө авиация...

АВДОНИН Александр Николаевич

АВДОНИН Александр Николаевич (27.11.1948, Чита өлкәһе Түбәнге Хила а.), философ. Философия фәндәре докторы (2006). Урал дәүләт университетын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1973) СССР ФА Себер бүлексәһенең Көнсығыш Себер филиалында эшләй. 1976 й. алып ӨДНТУ‑ла уҡыта (2000—01 йй. философия кафедраһы...

АГНОСТИЦИЗМ

АГНОСТИЦИЗМ (гр. agnostos — танып белеп булмаған), ысынбарлыҡты һәм хәҡиҡәтте танып белеү мөмкинлеген инҡар иткән фәлсәфәүи тәғлимәт. А. идеяларын софистар, скептиктар һәм неоплатониктар алға һөргән. Классик А. Дж.Беркли, Д.Юм һәм И.Кант хеҙмәттәрендә сағылдырыла. А. донъяның бөтмәҫ, сикһеҙ һәм үҙгәреүсән...

АЗАМАТОВ Дамир Мостафа улы

АЗАМАТОВ Дамир Мостафа улы (5.5.1940, БАССР‑ҙың Саҡмағош районы Саҡмағош а. — 27.11.2020, Өфө ҡ.), философ. Философия фәндәре докторы (1986), профессор (1987). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1992), РФ юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (2003). М.М.Азаматовтың ағаһы. БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1963)...

АЙЫТОВ Нариман Абдрахман улы

АЙЫТОВ Нариман Абдрахман улы (28.12.1925, Ҡазан ҡ. — 17.8.1999, Алматы ҡ., Ҡаҙағстан), философ, социолог. БР ФА‑ның почётлы академигы (1995), философия фәндәре докторы (1967), профессор (1970). РСФСР‑ҙың (1988) һәм БАССР‑ҙың (1975) атҡаҙанған фән эшмәкәре. Ҡазан университетын тамамлаған (1956). 1964 й....

АҢ, кешенең ысынбарлыҡты идеаль төшөнөү

АҢ, кешенең ысынбарлыҡты идеаль төшөнөү, белеү, фекер итеү һәләте; философия, психология һәм социологияның төп төшөнсәләренең береһе. А. шәхси һәм ижт.; кешеләр араһындағы барлыҡ мөнәсәбәттәрҙә сағылыш ала һәм сәйәси, хоҡуҡи, әхлаҡи, дини, ғилми һ.б. булараҡ билдәләнергә мөмкин. Урыҫ дини филос. (С.Н.Булгаков,...

АТЕИЗМ

АТЕИЗМ (грек. а... һәм theos — алла), дини хөрәфәттәрҙе һәм табыныуҙы инҡар итеүҙең һәм донъялағы йәшәйештең һәм кешенең үҙ аллы ҡиммәтен раҫлауҙың тарихи йәһәттән төрлө формалары. Революцияға (1917) тиклемге Башҡортостанда динде тәнҡитләү хөр фекерлелек һәм фекерләү азатлығы сиктәренән ситкә сыҡмай...

ӘБДИЕВ Рифғәт Фәйез улы

ӘБДИЕВ Рифғәт Фәйез улы [22.12. 1926, БАССР‑ҙың Стәрлетамаҡ кантоны Боҙаяҙ а. (БР‑ҙың Ҡырмыҫҡалы районы) — 6.4.2019, Мәскәү ҡ.], философ. Философия фәндәре докторы (1996). ӨАИ‑ны (1948), Ф.Э.Дзержинский исемендәге Артиллерия академияһын (Мәскәү ҡ., 1952) тамамлаған. 1948 й. алып “Уралмаш” заводында...

ӘХЛАҠ

ӘХЛАҠ (лат. moralis — әхлаҡлы), ижт. аңдың бер төрө, изгелек м‑н яуызлыҡ араһында һайлау һәм традицияларға, йәмәғәтселек фекеренәһәм кешенең аңына (намыҫына) таянып, йәмғиәттә кешеләрҙең тәртибен көйләгән соц. институт. Этика тарафынан өйрәнелә. Әҙәп Ә. тәртибе (кешеләрҙең реаль эштәре) м‑н билдәләнә....

ӘХМӘҘИЕВ Әлим Әхәт улы

ӘХМӘҘИЕВ Әлим Әхәт улы [8.9.1952, БАССР‑ҙың Йомағужа районы (БР‑ҙың Күгәрсен районы) Йомағужа а.], социолог, политолог. Философия фәндәре докторы (1993), профессор (1994). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2012). Әнүәр Ә.Әхмәҙиевтең ҡустыһы. БДУ‑ны тамамлаған (1975). 1981 й. алып Бөрө педагогия институтында...

БОНДАРЕНКО Виктор Николаевич

БОНДАРЕНКО Виктор Николаевич (7.7.1953, Петухово ҡ.), философ. Философия фәндәре докторы (1996), профессор (1997). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1976) БАССР‑ҙың Ҡыйғы районы мәктәптәрендә уҡытыусы, 1980 й. алып СДПИ‑ла, 1984—92 йй. һәм 1996 й. алып БДУ‑ла уҡыта, 2001 й. — БДАУ‑ҙың философия һәм социология...

ВАЛЬКОВ Алексей Алексеевич

ВАЛЬКОВ Алексей Алексеевич (11.9.1954, Өфө ҡ.), философ. Философия фәндәре докторы (2001), профессор (2005). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1982) 2019 й. тиклем шунда уҡ эшләй. Фәнни тикшеренеүҙәре милләт идеяһын социаль‑философик аңлау проблемаларына арналған.    Х е ҙ м.: Идея нации в свете русской социально‑философской...

ВӘЛИЕВ Дамир Жәүәт улы

ВӘЛИЕВ Дамир Жәүәт улы (2.1.1940, Силәбе өлкәһе Этбай а. — 28.5.2002, Өфө ҡ., Силәбе өлкәһе Яңы Субыл а. ерләнгән), философ, йәмәғәт эшмәкәре. БР ФА‑ның мөхбир ағзаһы (1991), философия фәндәре докторы (1984), профессор (1987). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1990). Свердловск юридик институтын тамамлаған...

ВӘЛИТОВ Октябрь Кәли улы

ВӘЛИТОВ Октябрь Кәли улы [25.10.1934, БАССР‑ҙың Мораҡ районы Күгәрсен а. (БР‑ҙың Күгәрсен районы)], философ, журналист. Тарих фәндәре кандидаты (1969), философия фәндәре докторы (2000), профессор (2002). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004), БАССР‑ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1984), РФ‑тың почётлы...

ВИЛДАНОВ Урал Сәлим улы

ВИЛДАНОВ Урал Сәлим улы (4.11.1956, БАССР‑ҙың Учалы районы Илсе а.), философ. Философия фәндәре докторы (2000), профессор (2001). Х.С.Вилдановтың ағаһы. Урал дәүләт университетын тамамлағандан һуң (Свердловск ҡ., 1983 й.) БДУ‑ла, 1985 й. алып ӨАИ‑ла, 1990 й. башлап БДПИ‑ла уҡыта; 1992—98 йй. — БДУ‑ың...

ВИЛДАНОВ Хәниф Сәлим улы

ВИЛДАНОВ Хәниф Сәлим улы (23.3.1970, БАССР‑ҙың Учалы районы Илсе а.), философ. Философия фәндәре докторы (2010). У.С.Вилдановтың ҡустыһы. БДПИ‑ны тамамлаған (1997). 1994—99 йй. Илсе урта мәктәбендә (1995 й. алып тәрбиә эше буйынса директор урынбаҫары) эшләй. 2001 й. башлап БДУ‑ның Сибай институтында:...

ВИЛДАНОВА Гүзәл Булат ҡыҙы

ВИЛДАНОВА Гүзәл Булат ҡыҙы (28.6.1975, БАССР‑ҙың Учалы районы Яңы Байрамғол а.), философ. Философия фәндәре докторы (2010). БДПИ‑ны тамамлаған (1996). 1999 й. алып БДУ‑ла уҡыта (2013 й. тиклем Сибай институтында). Фәнни тикшеренеүҙәре гносеология һәм онтология, социаль эшмәкәрлек, социаль процестар...

ГНОСЕОЛОГИЯ

ГНОСЕОЛОГИЯ (гр. gnosis — танып белеү һәм ...логия), танып белеү теорияһы, философияның танып белеү мөмкинлектәрен, сығанаҡтарын, формаларын һәм ысулдарын, уның дөрөҫ һәм ысын булыу шарттарын өйрәнә торған бүлеге. Г. сигендә эпистемология — фәнни танып белеү т‑дағы тәғлимәт айырыла. Г. онтология, эстетика,...

ҒӘЛИМОВ Баязит Сабирйән улы

ҒӘЛИМОВ Баязит Сабирйән улы (26.5.1942, БАССР-ҙың Маҡар районы Кинйәбулат а. (БР‑ҙың Ишембай районы), философ. Философия фәндәре докторы (1989), профессор (1990). БР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1997), РФ юғары мәктәбенең атҡаҙанған хеҙмәткәре (1997). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1965) 2018 й. тиклем шунда...

ҒӘЛИУЛЛИНА Ғәлимә Садиҡ ҡыҙы

ҒӘЛИУЛЛИНА Ғәлимә Садиҡ ҡыҙы (31.1.1953, Ҡурған өлкәһе Ҡамышлы а.), философ. Философия фәндәре докторы (1992). Силәбе мәҙәниәт институтын тамамлағандан һуң (1974) Өфө һәм Ырымбур ҡҡ. китапханаларында эшләй. 1980 й. алып Силәбе мәҙәниәт институтында уҡыта, 1992 й. башлап Төбәк сәйәсәтен координациялау...