Для авторизации на текущем портале в Вашем профиле ЕСИА должно быть заполнено поле "Электронная почта"

Инергə
Төбәк интерактив энциклопедик портал «Башҡортостан»
Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһы Башҡортостан Республикаһы “Башҡорт энциклопедияһы” дәүләт автономиялы фән учреждениеһы

Список материалов

Наименование статьи
Содержание статьи
Автор
Рубрикатор
Шәхестәр
Энциклопедии
Яңынан эҙләргә

ЖАЛОВАННЫЙ ГРАМОТАЛАР

ЖАЛОВАННЫЙ ГРАМОТАЛАР, айырым кешеләргә йәки халыҡ төркөмөнә билдәле бер хоҡуҡтар йәки өҫтөнлөктәр биреү т‑да документ, улар 12—19 бб. Рәсәйҙә юғары власть тарафынан бирелгән. Тәүге Ж.г. Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуы барышында башҡорттар алған. Был документтарҙа башҡорттарҙың Мәскәү батшалығы...

ЖАРИКОВ Дмитрий Сергеевич

ЖАРИКОВ Дмитрий Сергеевич (8.3.1984, Свердловск ҡ.), спортсы. Байдарка һәм каноэла ишеү б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (2003). Урал физик культура акад. тамамлаған (2005). ДЮСШ (Екатеринбург ҡ.; тренеры В.А.Воробьёв), байдарка һәм каноэла ишеү б‑са СДЮШОР (Өфө; Н.А.Попов, Н.А.Попова) тәрбиәләнеүсеһе....

ЖДАНОВ Андрей Александрович

ЖДАНОВ Андрей Александрович (14.2.1896, Екатеринослав губ. Мариуполь ҡ. — 31.8.1948, Мәскәү), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1915 й. алып РСДРП ағзаһы. Ген.‑полк. (1944). Граждандар һәм Б.В. һуғыштарында, 1939—40 йй. совет‑финлянд һуғышында ҡатнашыусы. 1934 й. алып ВКП(б) ҮК, бер үк ваҡытта 1944 й. тиклем...

ЖДАНОВ Константин Валерьевич

ЖДАНОВ Константин Валерьевич (14.2.1968, Өфө), инфекционист. Мед. ф. д‑ры (2000), проф. (2004). Хәрби-мед. акад. тамамлағандан һуң (Ленинград, 1991) шунда уҡ эшләй: 2010 й. алып инфекцион ауырыуҙар каф. (мед. паразитологияһы һәм тропик ауырыуҙар курсы м‑н) мөдире. Фәнни тикшеренеүҙәре вируслы инфекциялар,...

ЖДАНОВ Станислав Анатольевич

ЖДАНОВ Станислав Анатольевич (15.3.1942, БАССР‑ҙың Туймазы районы Соцгород эшселәр ҡсб, хәҙер Октябрьский ҡ.), инженер‑нефтсе. Техник фәндәр докторы (1989), профессор (1994). РФ‑тың атҡаҙанған нефть һәм газ сәнәғәте хеҙмәткәре (1993), РФ‑тың атҡаҙанған фән хеҙмәткәре (2010). СССР‑ҙың нефть сәнәғәте...

ЖДАНОВ Хөснөтдин

ЖДАНОВ Хөснөтдин [1767, Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы Балыҡлыкүл а. (БР‑ҙың Ауырғазы р‑ны) — 1869, шунда уҡ], мәғрифәтсе. Ахун. Тормошо һәм эшмәкәрлеге т‑да мәғлүмәт аҙ һаҡланған. Ж. тыуған ауылында мәҙрәсә (башҡа мәғлүмәттәр б‑са, Стәрлебаш мәҙрәсәһен) тамамлаған һәм 60 йылдан ашыу шунда уҡытҡан....

ЖДАНОВА Елена Александровна

ЖДАНОВА Елена Александровна (23.10.1980, Бийск ҡ.), спортсы. Еңел атлетика б‑са Рәсәйҙең халыҡ‑ара класлы спорт мастеры (1998), Рәсәйҙең атҡ. спорт мастеры (2001). Өфөнөң 20‑се ДЮСШ һәм “Луч” респ. күреү б‑са инвалидтарҙың спорт‑тергеҙеү үҙәге тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары И.С.Романов, Т.В.Щепетильникова)....

ЖЕЛАТЕЛЕВ Павел Петрович

ЖЕЛАТЕЛЕВ Павел Петрович (1828 – 17.11.1897, Өфө), дин эшмәкәре. Дини тәғлимәт канд. (1854). Священник дәрәжәһен ҡабул итә (1855). Ҡазан дини акад. тамамлағандан һуң (1854) Ырымбур ҡ. хеҙмәт итә: Спас-Преображение соборының, төрмә замогының священнигы һәм 1‑се мәхәллә уч‑щеһының Алла Ҡануны уҡытыусыһы....

ЖЁЛТЫЙ ТАТАР-БАШҠОРТ ПЕДАГОГИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ

ЖЁЛТЫЙ ТАТАР-БАШҠОРТ ПЕДАГОГИЯ УЧИЛИЩЕҺЫ, 1920 й. “Хөсәйениә” мәҙрәсәһе базаһында Ырымбур татар халыҡ мәғарифы ин‑ты булараҡ асыла, 1923 й. алып Ырымбур татар пед. техникумы (1927 й. башҡ. бүлексәһе асыла). 1935 й. Боғорослан ҡ. татар‑башҡ. пед. техникумы итеп күсерелә, 1937 й. башлап татар‑башҡ. пед....

ЖЕРАВИНА Әнисә Нурылғаян ҡыҙы

ЖЕРАВИНА Әнисә Нурылғаян ҡыҙы (22.5.1932, БАССР‑ҙың Саҡмағош р-ны Тайнаш а.), тарихсы. Тарих ф. д‑ры (1989), проф. (1990). РФ‑тың атҡ. юғары мәктәп хеҙм‑ре (2011), РФ-тың почётлы юғары проф. белем биреү хеҙм‑ре (2002). Томск ун‑тын тамамлағандан һуң (1955) 1961 й. тиклем Томск өлк. Молчаново р‑нында...

ЖЕРЕБЦОВ Владимир Валерьевич

ЖЕРЕБЦОВ Владимир Валерьевич (9.10.1968, Стәрлетамаҡ ҡ.), драматург. Журналистар союзы (1996), Яҙыусылар союзы (2009) ағзаһы. С.Петербург электротехник ун‑тын тамамлағандан һуң (1993) “Стерлитамакский рабочий” гәз. эшләй. Ж. ижадына дәүерҙең әхлаҡи һәм ижт. проблемаларын тәрән төшөнөү хас. “Был ҡала...

ЖЕРНАКОВ Владимир Сергеевич

ЖЕРНАКОВ Владимир Сергеевич (8.8.1944, Дәүләкән ҡ.), инженер-механик. БР ФА академигы (2018), техник фәндәр докторы (1992), профессор (1993). РФ‑тың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1999), БР‑ҙың атҡаҙанған машиналар эшләүсеһе (1992), РФ‑тың почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2007), СССР‑ҙың...

ЖЕРНАКОВ Сергей Владимирович

ЖЕРНАКОВ Сергей Владимирович (8.3.1962, Дүшәмбе), инженер-системотехник. Техник ф. д‑ры (2006). В.С.Жернаковтың улы. ӨНИ‑не тамамлағандан һуң (1984) шунда уҡ эшләй: 1986 й. тиклем “Вихрь” махсуслаштырылған конструкторлыҡ‑технология бюроһында, 2008 й. алып мәғлүмәт‑үлсәү техникаһы каф. мөдире, 2011 й. —...

ЖЕХАНОВ Андрей Ильич

ЖЕХАНОВ Андрей Ильич (1884, Түб. Новгород ҡ. — 5.5.1924), совет партия‑дәүләт эшмәкәре. 1905 й. алып РСДРП ағзаһы. Беренсе донъя һәм Граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. 1906—08 йй. һәм 1914—17 йй. рус армияһында; 1918—19 йй. Ҡыҙыл Армияла. 1908—14 йй. революцион эшмәкәрлеге өсөн Орёл губ. һөргөндә була....

ЖИБЕР Анатолий Васильевич

ЖИБЕР Анатолий Васильевич (18.6.1946, Ҡаҙаҡ ССР-ының Колхоз а.), математик. Физика‑матем. ф. д‑ры (1994), проф. (1995). Новосибирск ун‑тын тамамлаған (1969). 1971 й. алып СССР ФА Себер бүлексәһендә (Новосибирск ҡ.), 1973 й. — ӨАИ‑ла, 1990—93 йй. һәм 2001 й. — Хисаплау үҙәге булған Математика ин‑тында...

ЖИВЕ ЯРУСЫ

ЖИВЕ ЯРУСЫ, девондың урта бүлегенең өҫкө бүлексәһе. Эйфель ярусы һәм франс ярусы араһында урынлашҡан. Живе ҡ. (Төньяҡ Франция) районында Ж.Омалиус д’Аллуа тарафынан айырып күрһәтелә (1839), Ж.‑О.Госселе асыҡлаған (1880). Башҡортостанда Ж.я. ултырмалары ҡаҙылма организм ҡалдыҡтарын (брахиоподтар, мәрйендәр...

ЖИВИТЧЕНКО Эдуард Вячеславович

ЖИВИТЧЕНКО Эдуард Вячеславович (11.7.1961, Салауат ҡ.), журналист. БР‑ҙың атҡ. матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙм‑ре (1999). Журналистар союзы ағзаһы (1986). Ҡазан ун‑тын тамамлаған (1990). 1985 й. алып “Ленинский путь” (“Ленин юлы”; ҡара: “Выбор”) гәз. мөхәррир урынбаҫары. 1991—2001 йй. “Восход” — “Торатау”...

ЖИВОВ Павел Евгеньевич

ЖИВОВ Павел Евгеньевич [15.3.1918, Өфө губ. Стәрлетамаҡ өйәҙе Бәрҙешле а. (БР‑ҙың Ишембай р‑ны) — 9.10.2001, шунда уҡ], Соц. Хеҙмәт Геройы (1966). Б.В. һуғышында ҡатнашыусы. 1940—78 йй. Ишембай р‑нының В.И.Ленин ис. к‑зында (1960 й. тиклем Маҡар районының А.Матросов ис. к‑зы) эшләй: 1945 й. алып һәм...

ЖИЛИН, ауыл, Өфө составында

ЖИЛИН, ауыл, 1992 й. алып Өфө составында, Октябрь р‑нының Нуғай а/с ҡарай. Ҡаланан һәм Өфө т. юл ст. К.‑Көнс. табан 28 км алыҫлыҡта Һамар—Өфө—Силәбе автомобиль юлында урынлашҡан. Халҡы: 1906 й. — 132 кеше; 1920 — 156; 1939 — 229; 1959 — 198; 1989 — 72; 2002 — 101; 2010 — 170 кеше. Урыҫтар йәшәй (2002). Ауылға...

ЖИЛЯЕВ Александр Петрович

ЖИЛЯЕВ Александр Петрович (1.7.1959 Ишембай ҡ.), физик. Физика‑матем. ф. д‑ры (2003). БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1981) шунда уҡ, 1985 й. алып ӨНИ‑лә, 1986 й. — Металдарҙың үтә һығылмалылығы проблемалары ин‑тында, 1998 й. — ӨДТАУ‑ла, 2001 й. — Механика ин‑тында (Өфө) эшләй. 2005 й. башлап Металдарҙың...